TÜRKİYE’DE CARİ İŞLEMLER DENGESİ VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: VAR ANALİZİ

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 5, 5 - 23, 23.06.2016

Mustafa Şit , Erdal Alancıoğlu

Öz

Cari işlemler açığı sadece Türkiye’de değil, birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede temel
makroekonomik sorunlar arasında yer almaktadır. Son yıllarda Türkiye ekonomisinde ekonomik
büyümeyle beraber gözlemlenen yüksek oranlı cari işlem açıkları ekonomik tartışmaların başlıca
konusu olmuştur. Türkiye’nin uzun yıllara dayanan büyüme serileri incelendiğinde cari işlemler açığı
ile büyüme arasında bir etkileşimin olduğu görülmektedir. Bu çalışmada söz konusu ilişki Türkiye’nin
1980 – 2014 dönemlerine ait GSYİH ve cari işlemler dengesi verileri kullanılarak VAR analizi
aracılığıyla incelenmiştir. Çalışma sonucunda her iki değişken arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi
tespit edilmiştir. Ayrıca etki-tepki analizi sonucunda cari açığın ekonomik büyümeyi olumsuz
etkilediği ve ekonomik büyümenin de cari açıkta artışa yol açtığı sonucuna ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Cari Açık, Cari işlemler Dengesi, Ekonomik Büyüme

Kaynakça

• BAYRAKTUTAN, Y., I. Demir taş (2011), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Cari Açığın Belirleyicileri: Panel ve Veri Analiz”i, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (22) 2011 / Cilt 2:s. 1- 28 http://kosbed.kocaeli.edu.tr/sayi22/Bayraktutan_Demirtas.pdf 23.02.2012. Sayı: 5 Yıl: 2016 21 CALDERON, C., A. Chong, and N., Loayza (2000), “Determinants of Current Account Deficits in Developing Conutries”, World Bank Policy Research Working Paper, No: 2398 pp. 1-37. DOMINGUEZ, K. (2005), “Economics Perspective in Singapore”, http//www.personalumich.edu/kathrynd/SIngapore).15.12.2011. CHAREMZA, W.W., D.F. Derek. ( 1992), New Directions in Econometric Practise General to Spesific Modelling,Cointegration and Vector Autoregressions, England: Edward Elgar Pub. DEBELLE, G., H. Faruqee (1996), “What Determines the Current Account?”, IMF Working Paper, No.58, pp. 1-35. ENDERS, W. (1995), AppliedEconometric Time Series, New York: John Wiley&Sons. ERBAYKAL, E., (2007), Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Döviz Kuru Cari Açık Üzerinde Etkili midir? Bir Nedensellik Analizi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, 2007, ss. 81–88. ERKILIÇ, S. (2006) “Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri” Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara. FREUND, C. L. (2000), “Current Account Adjustment in Industrialized Countries”, World BankDevelopment Economies Research Group International Finance Discussion Paper,No: 69, pp. 483- 512. HEPAKTAN, E., ÇINAR S., (2012), OECD Ülkelerinde Büyüme-Cari İşlemler Dengesi İlişkisi: Panel Veri Analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Vol.: 12 - Sayı/No: 1 (43-58) KADILAR, C. (2005), SPSS Uygulamalı Zaman Serileri Analizine Giriş, Ankara: Bizim Büro Basımevi. KANDIL, M. GREENE, J. (2002). “The Impact of Cyclical Factors on the US Balance of Payments”. IMF Working Paper, No: 45, 1-43. KARAGÖL, E.T. (2011), Cari Açık Tartışmaları Gölgesinde Küresel Ekonomik Kriz ve Türkiye Ekonomisi,http://www.setav.org/public/HaberDetay.aspx?Dil=tr&hid=91207&q=cari-aciktartismalari-golgesinde-turkiye-ekonomisi (15.12.2011). KEATING, J. (1990),”Identifying VAR Models Under Rational Expectations”, Journal of Monetary Economics, Vol: 25, No: 3 pp. 453 - 476. KUMAR, V., R.P, Leona,. J. N. Gasking, (1995) Aggregate and Disaggregate Sector Forecasting Using Consumer Confidence Measures, International Journal of Forecasting, Vol:11, pp. 361-377. MADDALA, G. S., In-Moo Kim. (1998), Unit Roots, Cointegration and Structural Change, Cambridge: Cambridge University Press. MÜSİAD, (2011), Sürdürülebilir Büyüme İçin Stratejik Dönüşüm, Türkiye Ekonomisi Raporu PARİKH, A. and STİRBU, C. (2004). “Relationship Between Trade Liberalisation, Economic Growth and Trade Balance: An Econometric Investigation”. HWWA Discussion Paper, No: 282, 1-50. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi (ASSAM - UHAD) ASSAM International Refereed Journal OBSTFELD, M., ROGOFF Kenneth . (1996), Foundations of International Macroeconomics, Cambridge: The MIT Press, 1996. ÖNEL , G. (2006), “Türkiye’de Dış Borçların Sürdürülebilirliği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, ss. 1-125. ÖZBEK, O. (2008), Ekonomik Kriz Belirtisi Olarak Cari Açık- Büyüme İlişkisi, İZTO AR&GE BÜLTEN 2008 SUBAT –EKONOMİ, ss. 5-11. www.izto.org.tr/NR/rdonlyres/.../cariacık_buyume_orkun.pdf 15.02.2012. ÖZGEN , F. B., B Güloğlu . (2004), “Türkiye’de İç borçların İktisadî Etkilerinin VAR Tekniğiyle Analizi”, METU Studies in Development, 31 (Haziran), s. 93-114 SACHS, J. (1981), “The Current Account and Macroeconomic Adjustment in the 1970s”, Brookings Papers on Economic Activity; 1, pp. 201-268 http://www.brookings.edu/~/media/Files/Programs/ES/BPEA/1981_1_bpea_papers/1981a_bpea_sachs _cooper_fischer.pdf 21.02.2012. ŞENTÜRK, M.,Y.E AKBAŞ , U .Adıgüzel, (2013), “Uluslararası Ham Petrol ve Altın Fiyatlarının Amerikan Doları ile İlişkisi: Ampirik Bir Uygulama”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, Cilt:4 Sayı:2 ss. 139-149. TCMB, Elektronik Veri Dağıtım Sistem, http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Elektroni k+Veri+Dagitim+Sistemi+EVDS1 TELATAR, O.M., H. Terzi. (2009), “Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2,s. 119-134. TUNALI, Ç.B. (2007), “Türkiye Cari İşlemleri Dengesi Sorunları”, Sosyal Bilimler Dergisi (2), s.151-175 TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/ ÜNSAL, E. M.(2003), Makro İktisat, Turhan Kitabevi, Ankara–2003 YAVUZ, A., H.G. Çiçek . (2006),”Türkiye’nin 1994-2005 Yılları Arasında Dış Borçların Rasyo Analizleri İle Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi C.11, S.1 s. 97-120 YILMAZ Ö, AKINCI M. (2011), İktisadi Büyüme ile Cari İşlemler Bilançosu Arasındaki İlişki:Türkiye Örneği, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2011 15 (2): 363-377.