Mehmed Cavid Bey and the Kurt Kanunu in the İzmir Assassination Case

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 31 - 45, 31.12.2023

Derya Kılıçkaya

Öz

Although he is not one of the prominent characters in Kemal Tahir's Kurt Kanunu novel, Mehmet Cavid Bey, the famous Minister of Finance of the Union and Progress, is mentioned. Mehmed Cavid Bey takes place as the backdrop character in the novel. He was convicted and executed in the 1926 Izmir Assassination case. In Kemal Tahir's novel Kurt Kanunu, the preparation of this assassination is explained and Mehmed Cavid Bey, who is alleged to have been involved in the assassination, is also indirectly mentioned. In the article, Mehmed Cavid Bey, who has taken place in our recent history with his political attitude and bureaucrat identity, has been chosen as the subject. A profile was drawn based on the studies made about him and his son's statements, especially the diaries he wrote, and his fictional personality in the novel Kurt Kanunu his similarities and differences with his actions were expressed. The article aims to decipher the connections between fiction and reality and aims to focus on an inconspicuous person rather than a known figure. In this article, the position of Mehmed Cavid Bey in the novel Kurt Kanunu and his appearance in the plot will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Cavid Bey, Kurt Kanunu, Kemal Tahir

İzmir Suikastı Davasında Mehmed Cavid Bey ve Kurt Kanunu

Öz

Kemal Tahir’in Kurt Kanunu romanında öne çıkan karakterlerden biri olmamakla birlikte, İttihat ve Terakki’nin ünlü Maliye Nazırı Mehmed Cavid Bey’in ismi geçmektedir. Mehmed Cavid Bey, romanda fon karakter olarak yer alır. O, 1926 İzmir Suikastı davasında suçlu bulunarak idam edilmiş biridir. Kemal Tahir’in Kurt Kanunu romanında, bu suikastın hazırlanışı anlatılır ve suikast tertibinde olduğu iddia edilen Mehmed Cavid Bey’den de dolaylı olarak bahsedilir. Yazıda, özne olarak politik tavrı ve bürokrat kimliğiyle yakın dönem tarihimizde yer almış olan Mehmed Cavid Bey seçilmiştir. Kendisinin kaleme aldığı günlükler başta olmak üzere, hakkında yapılan çalışmalar ve oğlunun beyanları esas alınarak bir profil çizilmiş ve Kurt Kanunu romanındaki kurgusal kişiliği, eylemleri ile olan benzerlikleri, farklılıkları dile getirilmiştir. Yazı, kurmaca ile gerçeklik arasındaki bağlantıları deşifre etmeyi amaçlamakta ve bilinen bir figürden ziyade, pek göz önünde olmayan birini merkezine almayı hedeflemektedir. Bu çalışmada Mehmed Cavid Bey’in, Kurt Kanunu romanındaki konumu ve olay örgüsündeki görünümü değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Cavid Bey, Kurt Kanunu, Kemal Tahir

Kaynakça

• Arif Oruç (2021), Kara Kemal’in Son Günleri, (Haz. Tahsin Yıldırım), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aydın, N. Z. (2015), Maliye Nazırı Mehmed Cavid Bey, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 1-14.
• Baskıcı, M. M. (2005). 1800-1914 Yıllarında Anadolu’da İktisadi Değişim, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Bozpinar, C. (2021a). Osmanlı İktisadi Düşüncesinde Liberal İktisat: Mehmed Cavid Bey, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (78), 808-818.
• Bozpinar, C. (2021b). Osmanlı İktisadi Düşüncesinde Korumacılık: Ahmed Mithat Efendi ve Akyiğitzade Musa Bey. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 20-35.
• Cavid Bey. (1995), Şiar’ın Defteri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cavid Bey, (2014), Meşrutiyet Ruznamesi, C. I, (Haz. Hasan Babacan, Servet Avşar), Ankara: TTK Yay.
• Cavid Bey, (2015), Meşrutiyet Ruznamesi, C. II, III, IV, (Haz. Hasan Babacan, Servet Avşar), Ankara: TTK Yay.
• Coşkun, S. (2012), Esir Şehrin Hür İnsanı Kemal Tahir İnsan, Eser, Fikir, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Çolak, H. (2012), Kemal Tahir’in Romanlarında Erkek Kahramanlar, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Çiftcioğlu, A. G. (2021), Mehmed Cavid Bey’in İhsaiyât Kitabının Türk İstatistik Tarihindeki Yeri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Eroğlu, N. (2002), Mehmed Cavid Bey'in İktisadi Görüşleri, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (2), 163-183.
• Gökçe, A. (2021), Kara Kemal ve Esnaf Cemiyetleri, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• İlkin, S. (1993), Mehmed Cavid Bey, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 7. Cilt, 175-176.
• Kocahanoğlu, O. S. (2006), Sevgili Aliye’m: Maliye Nazırı Cavid Bey’in Hapishane Mektupları ve Savunmaları, İstanbul: Temel Yayınları.
• Koç, M. (2005), Türk Romanında İttihat ve Terakki (1908-2004), İstanbul: Temel Yayınları.
• Mehmed Cavid Bey (2001), İlm-i İktisad [Sadeleştiren: Orhan Çakmak], Ankara: Liberte Yayınları.
• Mehmed Cavid Bey (2005), İdama Beş Kala Yazılan Satırlar Zindandan Mektuplar, Ankara: Liberte Yayınları.
• Merter, M. (2014), Psikolojinin Üçüncü Boyutu Nefs Psikolojisi ve Rüyaların Dili, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Moran, B. (2001), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış: Sabahattin Ali’den Yusuf Atılgan’a, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öğün, T. (2021), Kara Kemal, Atatürk Ansiklopedisi, (10.11.2021)https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kara-kemal-1875-1926/
• Özcan, A. (2003), Masonluk, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28. Cilt, 95-99.
• Özdamar, Ö. (2008), Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Kemal Tahir’in Romanlarında İttihat ve Terakki Cemiyeti, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Öztürk, M. (2023), Cavid Bey’in İktisadi Düşüncesi ve Uygulamaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Polat, Ü. G. (2021). Mehmet Cavid Bey, Atatürk Ansiklopedisi, (10.11.2021)https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/mehmet-cavid-bey-1875-1926/.
• Sağlam, N. (2012a), Bir İntihar Simülasyonu Olarak Kara Kemal Cinayeti, Türk Edebiyatı, 467, 10-16.
• Sağlam, N. (2012b), Romanı ve Filmi Arasında Kurt Kanunu, Star, (05.08.2023) https://m.star.com.tr/acik-gorus/romani-ve-filmi-arasinda-kurt-kanunu-haber-689239/
• Sümbüllü, Y.Z. (2006), Kemal Tahir’in Tarihî Romanları Üzerine Oluşumsal Yapısalcı Eleştiri Bakımından Bir İnceleme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Sümbüllü, Y.Z. (2017), Kemal Tahir’in Kurt Kanunu Romanı Üzerine Aşkın Çözümleme, ETÜSBED, II(4), 59-90.
• Şengül, M. (2022), Tarihi Roman Odağında İlyas Esenberlin ve Kemal Tahir’in Romancılığının Karşılaştırılması, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Tahir, K. (1991), Kurt Kanunu, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Tekinel Arkon, G. (2017). Türk Romanında 1926 İzmir Suikastı, Asos Journal, 5(62), 291-318.
• Toprak, Z. (2019), Türkiye’de Millî İktisat 1908-1918, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Tuncer, P. (2006), İttihatçı Cavid Bey (Liberal Mazlum), Liberal Düşünce, 34, 5-22.
• Yalçın, Ş. (1994), Atatürk, İzmir Suikastı, İstiklal Mahkemeleri ve Maliye Nazırı Cavid Bey, https://core.ac.uk/download/pdf/38316751.pdf
• Yalçın, Ş. (2004), Babamın Mezarını Celal Bayar Buldu, Aksiyon, 482, https://web.archive.org/web/20110117082442/http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/haber-9790-37-babamin-mezarini-celal-bayar-buldu.html
• Yılmaz, M. (2005), Takdim içinde İdama Beş Kala Yazılan Satırlar Zindandan Mektuplar, Ankara: Liberte Yayınları.
• Yılmaz, M. T. (2019), Mehmed Cavid Bey ve İzmir Suikastı, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.