KAHRAMANLIK İMGESİNİN TÜRK SİNEMASI’NDAKİ İZLERİ

Yıl 2023, , 141 - 154, 30.09.2023

Mehmet Emin Özervarlı

https://doi.org/10.31455/asya.1336684

Öz

İnsanın varoluşunu anlama ve tatbik etme isteğinin ortağa çıkardığı yaratıcılık, insan oluşumunun ve gelişiminin önemli faktörlerinden birisi olmuştur. İnsanın sahip olduğu yaratıcılık gücü dinsel/mitolojik düşünce, tiyatro, edebiyat, sinema ve dolayısıyla medeniyetin esasını oluşturmuştur. İnsanın kendi özünü ve evrenini anlaması ve anlamlandırmasında önemli bir işlevi olan mitolojik anlatılar, tiyatro, edebiyat, müzik, resim, heykel ve sinema gibi alanlarda tekrar üretilerek günümüze kadar etkisini devam ettirmektedir. Sinemanın en önemli malzeme kaynağı mitoloji olmuştur. Mitolojiden aldığı anlatıları günümüz teknolojisiyle ve çağdaş bir bakış açısıyla yorumlayarak fantastik bir film türüne dönüştürür ve izleyicilere sunar. Filmlerin oluşturulmasında hangi teknik tercih edilirse edilsin mitolojide değişmeyen kahraman olgusu, iyi/kötü, doğru/yanlış, adalet ve ahlak gibi alt ideolojik kavramlar değişmemektedir. Dünya 1970’li yıllarda kendisini derinden etkileyen birçok krizi yaşamaktaydı. Türkiye de dünyada yaşanan bu krizlerden soyutlanamamıştır. Bu krizlerin Türk sineması üzerinde önemli etkileri olmuştur. Bu süreçte üretilen filmlerde, kahramanlık tiplemesine sık sık yer verilmiştir. Bu şekilde halkın zihin dünyası ile etkileşime geçip etkilemeye çalıştığı söylenebilir. Bu çalışmada, 1970’li yılların Türkiye’sinde kahramanlık anlatılarının yer aldığı birçok filmin ortaya çıktığını gözlemlemekteyiz. “Battal Gazi Destanı”, “Malkoçoğlu Ölüm Fedaileri” ve “Tarkan Mars’ın Kılıcı” filmleriyle bu filmlerin ortaya çıkış biçimlerini ve dönemin toplumsal özelliklerine olan etkilerini göz önünde tutularak düşünce tarzı film çözümlemesi yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz verileri günümüz toplum düşünce tarzıyla karşılaştırılarak ortaya koyulmuştur. Bu çalışma ile toplumun yaşadığı olayların, filmlerin içeriği üzerinde önemli izler bıraktığı ve bozulan toplum psikolojisinin kahramanlık algısı aracılığıyla sakinleştirmeye çalışıldığı ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kahramanlık, Mitoloji, Türk Sineması

TRACES OF THE IMAGE OF HEROISM IN TURKISH CINEMA

Öz

Creativity, brought about by the desire to understand and apply human existence, has been the most important factor of human formation and development. That creative power of human beings has formed the basis of religious/mythological thought, theatre, literature, cinema and therefore civilization. Mythological narratives, which have an important function in understanding and making sense of one's own essence and universe, are reproduced in fields such as theatre, literature, music, painting, sculpture and cinema and continue their influence until today.
The most important material source of cinema has been mythology. He interprets the narratives he took from mythology with today's technology and a contemporary perspective, transforms them into a fantastic film genre and presents them to the audience. No matter which technique is preferred in the creation of films, sub-ideological concepts such as the unchanging hero phenomenon, good/evil, right/wrong, justice and morality do not change in mythology.
In the 1970s, the world was experiencing many crises that deeply affected it. Türkiye has not been able to isolate itself from this crisis in the world. These crises had significant effects on Turkish cinema. In the films produced in this process, the heroic type was frequently included. In this way, it can be said that the public interacts with the world of mind and tries to influence it. In this study, we observe that many films with heroic narratives appeared in Turkey in the 1970s. With the films "Battal Gazi Epic", "Malkoçoğlu Death Fedaileri" and “Tarkan Sword of Mars”, the way these films emerged and their effects on the social characteristics of the period, the way of thinking was analyzed by the method of film analysis. The analysis data has been presented by comparing it with today's society's way of thinking. With this study, it can be stated that the events experienced by the society have left important traces on the content of the films and that the deteriorated social psychology has been tried to calm down through the perception of heroism.

Anahtar Kelimeler

Heroism, Mythology, Turkish Cinema

Kaynakça

• Abisel, N. (2005a). Türk Sinemasında Film Yapımı Üzerine Notlar. Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix Yayıncılık.
• Akad, L. (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akgün, Ö. U. (2008). Kahraman Olgusunun Çizgi Romandan Sinemaya Uyarlamadaki Görünümü: Tarkan ve Conan Örnekleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı.
• Aldemir, A. (2020, Aralık). 1970'lerdeki Olayların Mitolojik Bir Öğe Olarak Türk Sinemasındaki Kahramanlık Anlatısına Etkisi:"Battal Gazi Destanı" Film Örneği. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, 1(2), 33-34.
• Alpoğuz, S. (2019). Yeşilçam Sinemasında Tarihi/Kostüme ve Destansı Filmlerde Kahramanlık Mitosunun İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı Sinema Bilim Dalı.
• Anadolu Ajansı (2007). Mart 24). Diziler Çocuk İsimlerinde Etkili. Hürriyet: https://www.hurriyet.com.tr/egitim/diziler-cocuk-isimlerinde-etkili-6191184 adresinden 15.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Arkın, C. (2001). Adını Unutan Adam. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Aslan, M. (2015). Sinemada Milliyetçilik ve Estetik:Türk Sinemasındaki Milliyetçi Filmlerin Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon Sinema Anabilim Dalı.
• Ayça, E. (2003-2004). Yeşilçam Sonrası. Ankara: Antrakt Yayınları.
• Badiou, A. (2013). Yeni Bir Siyaset İçin Felsefe. (Çeviren: B. Özkul, & E. Ünal) İstanbul: Encore Yayınları.
• Başgöz, İ. (2016). Aşıkların Yaşamlarıyla İlgili Türk Halk Hikayeleri. (7), 291-292. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi.
• Bayat, F. (2010). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayıncılık.
• Çelik, M. A. (2015). Türk Kimliğinin İnşasında Türk Sinemasının Rolü-Tarihî Filmler ve Cüneyt Arkın Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirtaş, H. (2014, Eylül). Türk Sinemasında 1960-1980 Yılları Arasında Çizgi Roman Uyarlaması Fantastik Filmlerde Erkek Kahraman Temsili. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 1.
• Ekin, K. (2020, Ağustos 6). Jung Arketipleri ile Tarkan. Psikoloji Ağı: https://www.psikolojiagi.com/jung-arketipleri-ile-tarkan-gumus-eyer/ adresinden 24.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Ergin, M. (2017). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Erkılıç, H. (2003). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı ve Bunu Sinemamıza Etkileri. Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanatta Yeterlilik Tezi, 120.
• Gençer, F. (2016). 1969-1973 Yılları arası Türk filmlerinin mitolojik ve göstergebilimsel çözümlemesi: Tarkan film örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo-Televizyon Anabilimdalı, 71-74.
• Gül, U. (2018). Modern Sinema ve Mitoloji: Angelopoulos Sinemasında Yunan mitolojisinin İzleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koryürek, E. B., Taner, H. & Altan, Ç. (2023). Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Kuyucak Esen, Ş. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları. Agora, 64-74.
• O'Faolain, S. (1956). The Vanishing Hero (s. 16). içinde London: Eyre&Spottiswoode.
• Özkan, S. (2023). Viking Mitolojisi Kapsamında Tarkan "Viking Kanı" Filmi. Güncel Tarih: http://www.gunceltarih.org/2020/06/viking-mitoloji-tarkan-viking-kan-filmi.html adresinden 17.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Özkantar, M. Ö. (2021). Türk ve Amerikan Sinemalarında Milliyetçi Söylem ve İdeolojinin Karşılaştırmalı Analizi. Gaziantep Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu, 2-3.
• Propp, V. (1985). Morphology of the Folk Tale. University of Texas Press, 31-34.
• Rank, O. (2016). Kahramanın Doğuş Miti. (Çeviren: G. Yavaş). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Scognamillo, G. (2003). Türk Sinema Tarihi (s. 282). İçinde İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Şener, E. (1970). Yeşilçam ve Türk Sineması. İstanbul: Kamera.
• Şentürk, R. (2014). Türk Sinemasında Durum Analizi. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• Tüysüz, D. (2019). Mitolojinin sinemada modern yorumu. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(21), 323-341.
• Üçer, N., Dağlı, N. & Soyseven, E. (2020). Kahraman Miti, Olgusu ve Yolculuğu Üzerine Simgesel Bir İnceleme: Netflıx "Hakan Muhafız". Adnan Menderes Üniversitesi Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergisi, 58.
• Yıldırım, T. E. (2007). Tarih Kostüme Avantür Sineması'nda Kahraman Tiplemesinin Psikolojik Analizi . Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı, 102.