KAHRAMANMARAS/TURKOGLU DIALECT FEATURES (NOUN AND VERB CONJUGATIONS)

Yıl 2023, , 151 - 186, 30.12.2023

Esra Kirik , Bengü Orçan Maide Uykun

https://doi.org/10.31455/asya.1360071

Öz

The diversity in the way of speaking of the Oghuz tribes, who settled in different parts of Anatolia, created different dialects. These dialects, which can be followed by compilation studies and show similarities and differences from region to region, contribute to the vocabulary of today's Turkey Turkish. Studies on dialects are also sources for fields such as history, geography, sociology, folklore, as well as Turkish language. Studies on Turkey Turkish dialects have increased in recent years with the development of technology, ease of transportation and increase in physical opportunities. One of the regions studied about is the Turkoglu dialect. In this article, the morphological features of Turkoglu district of Kahramanmaras province are included. It is known that the Turkoglu dialect, on which phonetic studies have been made before, has not yet been studied independently from the dialects of Kahramanmaras and its region in terms of morphology. For this study, detailed field studies and compilations were made from all neighborhoods of Turkoglu district. However, within the scope of the study, the recordings taken from Beyoglu, Damobasi, Merkez, Yavuzlar, Yenikoy and Yesilyurt neighborhoods with the investigation technique and voice recorder were taken into account. The compilation records were mostly taken from illiterate women who did not go outside the settlement, over the age of fifty, and were transliterated. The deciphered texts were examined in terms of morphology. As a result of the examinations, the place of the Turkoglu dialect among the other dialects of the region was determined and a source was created for the dialect map to be prepared for the region. The data obtained from the study were numbered and the conclusion was reached. The translated texts are added to the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Turkish Language, Turkish Dialects, Anatolian Dialects, Turkoglu Dialect, Morphology

KAHRAMANMARAŞ/TÜRKOĞLU AĞIZ ÖZELLİKLERİ (İSİM VE FİİL ÇEKİMİ)

Öz

Anadolu’nun farklı bölgelerine yerleşen Oğuz boylarının konuşma biçimindeki çeşitlilikler farklı ağızları meydana getirmiştir. Bugün derleme çalışmaları ile takip edilebilen, yöreden yöreye benzerlik ve farklılıklar gösteren bu ağızlar günümüz Türkiye Türkçesi söz varlığına katkıda bulunmaktadır. Ağızlar üzerine yapılan çalışmalar Türk dilinin yanı sıra tarih, coğrafya, sosyoloji, halk bilimi gibi alanlara da kaynaklık etmektedir. Türkiye Türkçesi ağızları hakkında yapılan çalışmalar teknolojinin gelişmesi, ulaşım şartlarının kolaylaşması ve fiziki imkanların çoğalmasıyla son yıllarda artış göstermiştir. Bu bölgelerden biri de Türkoğlu ağzıdır. Bu makalede Kahramanmaraş iline bağlı Türkoğlu ilçesinin şekil özellikleri yer almaktadır. Daha önce hakkında ses bilgisi çalışması yapılan Türkoğlu ağzının şekil bilgisi bakımından henüz Kahramanmaraş ve yöresi ağızlarından bağımsız incelenmediği bilinmektedir. Bu çalışma için Türkoğlu ilçesine bağlı tüm mahallelerden ayrıntılı saha çalışması ve derlemeler yapılmıştır. Ancak çalışma kapsamında Beyoğlu, Damobası, Merkez, Yavuzlar ve Yeşilyurt mahallelerinden soruşturma tekniği ve ses kayıt cihazıyla alınan kayıtlar dikkate alınmıştır. Derleme kayıtları daha çok okuma-yazma bilmeyen, yerleşim yerinin dışına çıkmamış, elli yaş üstü kadın konuşurlardan alınmış ve transliterasyon yöntemiyle yazıya geçirilmiştir. Deşifre edilen metinler şekil bilgisi (morfoloji) yönünden incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda Türkoğlu ağzının diğer bölge ağızları içindeki yeri belirlenerek bölgeyle ilgili hazırlanacak ağız haritası için kaynak oluşturulmuştur. Çalışmadan elde edilen veriler numaralandırılarak sonuca varılmıştır. Çeviri yazıyla yazılan metinler çalışmanın sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili, Türkiye Türkçesi Ağızları, Anadolu Ağızları, Türkoğlu Ağzı, Şekil Bilgisi

Etik Beyan

Araştırma verileri 2020 yılı öncesinde toplanmıştır. Veriler 2008 yılında Kahramanmaraş’ın Türkoğlu ilçesinden derlenerek arşivlenmiştir.

Kaynakça

• Adamović, M. (2014). Türkçe “Gil”in Kökeni ve İşlevi Üzerine (Çev.: A. Merhan). Türk Dili, 0(745), 71-73.
• Aslan Erol, H. (2015). Kilis İli Ağızları Şeki̇l Bi̇lgi̇si̇ (İsim ve Fi̇i̇l Çeki̇mi̇) Özelli̇kleri̇ ve Ağız Bölgeleri̇ Üzerine. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 1-30.
• Atalay, B. (1973). Maraş Tarihi ve Coğrafyası. İstanbul: Dizer Konca Matbaası.
• Aydın, M. (2002). Aybastı Ağzı (İnceleme-Metin-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2019). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayraktar, N. (2018). Türkçede Fiilimsiler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Biray, H. (1999). Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde İsim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Buran, A. (1996). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Can, E. (2003). Türkoğlu Kaymakamlığı İlçe Yıllığı. Eğirdir: Sinan Ofset.
• Demir, N. (2007). Anadolu Ağızlarında Kullanılan Geçmiş Zaman Eki -(y)XK. (Hazırlayan A. İslam Külahlıoğlu ve S. Eker). Dil ve Edebiyat Yazıları. Mustafa İsen’e Armağan (s. 133-148). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Deny, J. (1921). Grammaire de la Langue Turque (Dialecte-Osmanlı). Paris: Imprimerie Nationale, Editions Ernest Leroux.
• Diker, A. (2013). Dondurma Diyarı Kahramanmaraş Coğrafyası. İstanbul: Şahinkaya Matbaacılık Ltd. Şti.
• Eckmann, J. (1988). Çağataycada İsim-Fiiler. TDAY Belleten. 51-63.
• Erdem, M. D. & Kirik, E. (2011). Kahramanmaraş ve Yöresi Ağızları. Ankara: Öncü Basımevi.
• Erdem, M. D., Kirik, E., Üst, S. & Dağdelen, G. (2009). Türkoğlu Ağzı (Kahramanmaraş Ağızları-I). Turkish Studies, 4(8), 2522- 2565.
• Erci̇lasun, A. B. (2008). La Enklitiği ve Türkçede Bir “Pekiştirme Enklitiği” Teorisi. Dil Araştırmaları, 0(2), 35-56.
• Eren, E. (1997). Zonguldak-Bartın-Karabük İlleri Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gedizli, M. (2012). Türkçede Tek Şekilli ve Çok İşlevli Yapım Ekleri. Turkish Studies, 7(4), 3351- 3369.
• Gökhan, İ. (2011). Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi. Kahramanmaraş: Öncü Basımevi.
• Gökhan, İ. & Koç, K. (2009). Tarihi Coğrafyası ve Kültürü ile Türkoğlu. Ankara: Öncü Basımevi.
• Gülsevin, G. (1997). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güzel, F. (2019). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Yapım Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (1996). Fırka-ı İslahiye. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İçinde (s. 35- 36). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Halaçoğlu, Y. (2011). Fırka-i İslahiye ve Yapmış Olduğu İskân. Tarih Dergisi, 0(27), 1-20.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türkçenin Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (1996). Yükleme ve İlgi Hâli Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler. Uluslararası Türk Dil Kongresi, 605- 611.
• Krahan, L. (2017). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Konyar, E. (2008). M. Ö. Bin Yılında Kahramanmaraş Gurgum Krallığı Tarihi. Toplumsal Tarih Dergisi, 30(180), 74-79.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1994). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Leontik, M. (2017). Türkçede Fiilimsiler. Hikmet-International Peer-Reviewed Journal of Scientific Research. 29(1), 68-81.
• Sev, G. (2007). Tarihî Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Telli, B. (2019). -Ik/-Uk Duyulan Geçmiş Zaman Eki Üzerine. Gazi Türkiyat, 0(24), 127-140.
• Telli, B. (2021). Hamza-nâme’nin 70. Cildindeki Eklerde Dudak Uyumu. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(22), 497-515.
• TÜİK. (2023). Merkezi Dağıtım Sistemi. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr adresinden 15.09.2022 tarihinde erişildi.
• Türkoğlu Kaymakamlığı. (2023). Türkoğlu. http://www.turkoglu.gov.tr/turkoglu adresinden 10.09.2022 tarihinde erişildi.
• Türkyılmaz. F. (1999). Tasarlama Kiplerinin İşlevleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Üstüner, A. (2000). Anadolu Ağızlarında Sıfat-Fiil Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yılmaz, Ö. D. (2012). Türkçe Kelime Çekimi Ulamları Dizgesi Üzerine: Fiil Çekimi Ulamları. Dil Araştırmaları Uluslararası Dergisi, 11(11), 105-129.