MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ’NDE KASTAMONU’DA EVLİLİK VE AİLE HAYATI

Yıl 2023, , 233 - 244, 30.12.2023

Ercan Çelebi

https://doi.org/10.31455/asya.1393188

Öz

Türk toplumunda bölgeden bölgeye değişiklik gösteren başlık vermek, çeyiz hazırlamak, düğün alayı düzmek, hediye vermek ve almak, ziyafet vermek ve çalgı çaldırmak gibi evlilik ve düğün merasimine ilişkin pek çok geleneksel uygulama, günümüze kadar devam etmiştir. Düğünlerde görülen başlık ve farklı adlardaki bu türden para ödemeleri, geleneksel kırsal toplumlarda genelde taraflardan birinin maddî istismara uğramasıyla sonuçlanmıştır. Osmanlı Devleti’de evliliği zorlaştıran ve nüfusu tehdit eden bu türden uygulamalar hakkında birtakım hukukî düzenlemeler yapılmışsada bu gelenekler tamamen ortadan kaldırılamamış ve uygulanmaya devam etmiştir. II. Meşrutiyet Dönemi’ne gelindiğinde başlık, çeyiz ve düğünlere ilişkin aşırı talep ve harcamalar, basın tarafından da tartışılır hale gelmiş, hatta bu dönemde evliliği özendirmek, teşvik etmek ve yaygınlaştırmak için çalışmalar yapılmıştır. I. Dünya Savaşı yıllarının ağır iktisadî şartları Türk aile yapısını derinden sarsmış, evlenmek ve düğün yapmak zorlaşmış, diğer yandan içki kullanımı ve fuhuş yaygınlaşmıştır. Millî Mücadele yıllarında cephelerde mücadele devam ederken mevcut iktisadî şartlar, düğünlerde görülen aşırı talep ve israflar, frengi, sıtma, verem gibi bulaşıcı hastalıklar nüfusu, evlilik ve aile hayatını tehdit etmeye devam ettirmiştir. Kastamonu Millî Mücadele yıllarında herhangi bir işgale uğramamasına rağmen dönemin askerî, iktisadî, psiko-sosyal şartlarından yakından etkilenmiş, bu çerçevede evlilik ve aile hayatı da zarar görmüştür. Bu çalışmada Kastamonu ve çevresinde evlilik ve aile hayatını yakından etkileyen etmenler üzerine tespitlerde bulunulması düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Millî Mücadele, Kastamonnu, Evlilik, Aile Hayatı

MARRIAGE AND FAMILY LIFE IN KASTAMONU DURING THE WAR OF INDEPENDENCE

Öz

Many traditional practices related to marriage and wedding ceremonies in Turkish society, which vary from region to region, such as giving headdresses, preparing a dowry, organizing a wedding procession, giving and receiving gifts, hosting a banquet and having instruments played, have continued until today. Such payments of bridewealth and different names, seen at weddings, generally resulted in financial abuse of one of the parties in traditional rural societies. Although some legal regulations were made in the Ottoman Empire regarding such practices that made marriage difficult and threatened the population, these traditions could not be completely eliminated and continued to be implemented. II. When it came to the Constitutional Monarchy Period, excessive demands and expenses regarding bridewealths, dowries and weddings became controversial in the press, and even efforts were made to encourage, promote and popularize marriage during this period. The harsh economic conditions of World War I deeply shook the Turkish family structure, it became difficult to get married and hold weddings, and on the other hand, alcohol use and prostitution became widespread. While the struggle continued on the fronts during the War of Independence, the current economic conditions, excessive demand and waste at weddings, and infectious diseases such as syphilis, malaria and tuberculosis continued to threaten the population, marriage and family life. Although Kastamonu was not occupied during the War of Independence, it was closely affected by the military, economic and psycho-social conditions of the period, and marriage and family life were also damaged in this context. In this study, it was intended to make determinations on the factors that closely affect marriage and family life in Kastamonu and its surroundings.

Anahtar Kelimeler

National struggle, Kastamonu, Marriage, Family Life

Kaynakça

• 1338 Senesi Nüfus Vukuatı. Açıksöz, 15 Kânunusani 1339.
• Açıksöz, H. (2019). İstiklâl Harbinde Kastamonu. Kastamonu: Kastamonu Türk Ocakları Yayınları.
• Adıyeke, N. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat Dönemi Evlilikleri. Pax Ottomana Studies in Memoriam, Ed. Kemal Çiçek, Haarlem-Ankara.
• Ahmet Talât. (29 Şubat 1336). Teksir-i Nüfus Meselesi. Açıksöz.
• Ak, M. (2016). Osmanlı Devleti’nde Veba-i Bakarî (Sığır Vebası). OTAM, 0(39), 215-240.
• Akgündüz, A. (2002). Başlık. TDV İslâm Ansiklopedisi, 5.
• Akpınar, E., Hasançebi S. & Kaya, Y. (2019). Ayçiçeğinde Mildiyö [Plasmopara halstedii (Farl.) Berl. and de Toni] Hastalığına Dayanıklı Genotiplerin Moleküler Markörler Kullanılarak Belirlenmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 29(2), 140-153.
• Baran, T. A. (2006). Mütareke Döneminde İstanbul’daki Rus Mültecilerin Yaşamı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22(64), 119-140.
• BCA, 30.18.1.1/1.17.15.
• Beşirli, M. (2002). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Samsun'da Evlilik Kurumu. Akademik Araştırmalar Dergisi, III(12), 183-202.
• BOA, A.}MKT.MHM.531.13.
• BOA, C..DH..232.11586.
• BOA, DH.EUM.THR.60.20.
• BOA, DH.MKT.1274.76.
• BOA, DH.MKT.2214.70.
• BOA, DH.MKT.342.18.
• BOA, MVL.3.40.
• BOA, MVL.979.43.
• BOA, ŞD.1683.14.
• Bugünkü Düğün. Açıksöz, 4 Temmuz 1338.
• Ceride-i Resmiye. 8, 28 Mart 1337.
• Çakmak, S. (2022). Bolşevik Devrimi Sonrası Türk Topraklarına Sığınan Beyaz Ruslar. International Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(54), 884-895.
• Çanlı, M. (2016). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Evlilik Hukuku: Çorum Evlenme Defterleri Örneği. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, III(7), 85-100.
• Çelebi, E. (2020). Millî Mücadele Yıllarında Kastamonu’da Toplum Yararına Kurulan Cemiyetler. Azerbaycan Kültür Başkenti Şuşa’nın 270. Yılı Armağan Sayısı, 166-194.
• Çelebi, E. (2023). Millî Mücadele Yıllarında Kastamonu’da Genel Durum. Kastamonu Tarihi Araştırmaları (Şehir, Toplum ve Ekonomi). Ankara: Berikan Yayınevi, 457-494.
• Çiçek, R. (2010). Kastamonu: Birinci Dünya Savaşında Bir Osmanlı Kenti. Perspectives on Ottoman Studies: Papers from the 18th Symposium of the International Committee of pre-Ottoman Studies (CIEPO) at the University of Zagreb (2008), I, 591-608.
• Çorukzâde Hilmi (13 Kânunusani 1337). Çiftçinin İstediklerinden. Açıksöz,
• Demir, G. (2005). Aile Sosyolojisi Açısından Eski Kastamonu Düğünleri. İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri (18-20 Eylül 2003), Ankara, 363-370.
• Dünkü Hak. Açıksöz, 5 Ağustos 1339.
• Emraz-ı Zühreviye ve Köylülerin Sıhhati. Açıksöz, 10 Ağustos 1335.
• Enver Kemal (27 Eylül 1336). Yeni Devir! Açıksöz.
• Enver Kemal (30 Eylül 1336). Yaşamak Derdi. Açıksöz.
• Evlendirme Cemiyeti. Açıksöz, 25 Nisan 1336.
• Gençlik Kâbil-i İhmal Değildir. Açıksöz, 13 Eylül 1335.
• Gözcü, A. (2016). I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti’nin Gündelik Hayatından Kesitler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI(32), 133-169.
• İsmail Habib (20 Temmuz 1338). Hoşnutsuzluğun Sebebi. Açıksöz.
• Karcı, E. (2019). Sinop Frengi ve Gureba Hastanesi’ne Dair Bazı Tespitler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX(39), 461-483.
• Kastamonu Ziraat Komisyonu’nda Hareretli Bir Celse. Açıksöz, 6 Kânunusani 1337.
• Kaya Altı Cephesi. Açıksöz, 4 Kânunusani 1336.
• Kazıcı, Z. (2005). Bir Osmanlı Arşiv Belgesi Işığı Altında Evlilikte Başlık Problemi Üzerine Bazı Mülahazalar. İslâm’da Aile ve Çocuk Terbiyesi, II, İstanbul.
• Kemal (1338). Türkiye’nin Sıhhî ve İçtimaî Coğrafyası: Kastamonu Vilâyeti. Ankara: Öğüd Matbaası.
• Kengırı Mutasarrıfı Sabıkı Lütfi (5 Eylül 1338). Köylü Kadınlarına Medyun-ı Şükranız. Açıksöz. Köy Düğünü. Muhibban, I(1), 22 Ağustos 1325.
• Köylü Ne İstiyor. Açıksöz, 27 Eylül 1336.
• Köylünün Öküzü. Açıksöz, 20 Teşrinisani 1338.
• Kurt, S. K. (2015). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadın Dergilerinde Aile ve Evlilik Algısı. Belleten, LXXIX(286), 1073-1097.
• M. Şemseddin (27 Eylül 1328). İctimai Derdlerimizden İzdivac Mesele-i Mühimmesi. Kelime-i Tayyibe, I(11).
• Meclis-i Umumi Müzakeratı: On Birinci İçtima. Açıksöz, 16 Kânunusani 1340.
• Meclis-i Umumi Müzakeratı: On Yedinci İçtima (Dünkü Nüshasından Mabad). Açıksöz, 17 Kânunusani 1340.
• Meclis-i Umumi’de Teshil-i İzdivac Kanunu. Açıksöz, 15 Mart 1337.
• Mehmet Fevzi (18 Eylül 1335). Düğünlerde İsraf. İ’tisam, 1(42).
• Musib Bir Tedbir. Açıksöz, 14 Kânunuevvel 1335.
• Mustafa Necati (27 Haziran 1338). Anadolu Köylüsü. Açıksöz, 27 Haziran 1338.
• Mustafa Selim (31 Ağustos 1340). Men’i İsrafat ve Talimatı. Açıksöz.
• Mustafa Selim (4 Kânunusani 1335). Vilayetimizin Rakı İstihlâkı” Açıksöz.
• Nereye Gidiyoruz? Açıksöz, 31 Ağustos 1335.
• Nida (9 Teşrinisani 1335). Kastamonu’nun Ahval-i Sıhhiyesi. Açıksöz.
• Ortaylı, İ. (1980). Anadolu’da XVI. Yüzyılda Evlilik İlişkileri Üzerine Bazı Gözlemler. Osmanlı Araştırmaları, I, 33-40.
• Özcan, Azmi (2007). Nevvâb. TDV İslâm Ansiklopesidi, 33, İstanbul, 67-68.
• Özer, İ. (2003). Mütareke ve İşgal Yıllarında Osmanlı Devleti’nde Görülen Sosyal Çöküntü ve Toplumsal Yaşam. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 0(14), 247-271. Pahalılığa Karşı Tedabir. Açıksöz, 28 Eylül 1335.
• Peker, N. (2018). İstiklâl Savaşı (İnebolu-Kastamonu ve Havalisi Deniz ve Kara Harekâtı). Kastamonu: Kastamonu Valiliği.
• Seha Zahir (7 Kânunuevvel 1335). Düğün Değil Muharebe. Açıksöz.
• Serbest Sütun: Teshil-i İzdivac. Açıksöz, 23 Teşrinisani 1337.
• Sıhhîye Müdür Ferruh Niyazi (12 Teşrinievvel 1335). Tenakıs-ı Nüfustan Frengi ve Tahribatı. Açıksöz.
• Şehrimiz Piyasası. Açıksöz, 6 Temmuz 1335.
• Şenel, Ş. (2015). 19. Yüzyılda Kastamonu Vilayetinde Frengi Hastalığıyla Mücadele. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XIII(1), 256-274.
• Tan, N. (2007). Kastamonu’nun Eski Evleri. Derlemeler-Makaleler, 8, Ankara, 188-195.
• Tenakıs-ı Nüfus. Açıksöz, 17 Ağustos 1335.
• Teshil-i İzdivac Hakkında. Sebilü’r-reşad (Sırat-ı Müstakim), 29 Nisan 1326.
• Teshil-i İzdivaç Kanunu Münasebetiyle. Açıksöz, 6 Kânunuevvel 1336.
• Toprak, Z. (1992). İstanbullu’ya Rusya’nın Armağanları: Haraşolar. İstanbul, I, 72-79.
• Toprak, Z. (1994). Mütareke Dönemi’nde İstanbul’un Toplumsal Tarihi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 0(6), 19-23.
• Türkmen, A. (2020). Yargıtay’ın Bağışlama Yaklaşımı Çerçevesinde Mehir ve Mehrin Geri Alınması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(2), 541-576.
• Veba-i Bakarî. Açıksöz, 11 Kânunusani 1338.
• Vilâyetimizin Nüfusu Hakkında. Açıksöz, 491.
• Ziraat Müdürüyle Mülâkat. Açıksöz, 28 Haziran 1338.