AHISKA BÖLGESİ TÜRKLERİ AĞZINDAN DERLEME SÖZLÜĞÜNE KATKILAR-I

Yıl 2017, , 9 - 16, 31.12.2017

Serdar Bulut

https://doi.org/10.31455/asya.364920

Cited By: 2

Öz

Günümüzde Ahıska
bölgesi terimi, 16 Mart 1921 Moskova Antlaşması ile sınırlarımız dışında kalan
ve Gürcistan’ın Güney-Batı bölgesindeki Adigön, Ahıska, Aspinza, Ahılkelek ve
Bogdanovka ile bu idari birimlere bağlı 200’ün üzerinde köyden oluşan bölgeyi
ifade etmektedir. Ahıska Türkleri, Eski Sovyetler Birliği’nin değişik
bölgelerinde yaşadıkları halde kendi benliklerini, inançlarını, konuşma dilini,
örf ve âdetlerini eksiksiz koruyabilmişlerdir. Belli bir edebiyatları
olmamasına rağmen sözlü kültür sayesinde edebi özelliklerini bugünlere kadar
getirebilmişlerdir.

Oğuz ve Kıpçak
Türklerinin kaynaşıp harmanlandığı bir coğrafya görünümü veren Ahıska Bölgesi Ağzı,
Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer alan Artvin ilinin Ardanuç, Artvin Merkez,
Yusufeli, Şavşat ilçeleri, Ardahan’ın Posof yöresi ile büyük ölçüde paralel,
Erzurum’un Çoruh ırmağı ve kollarındaki yerleşim birimleri ile pek çok özellik
bakımından ortak, bazı hususlarda ise Doğu Karadeniz ağızları ile de ortaklaşan
yönlere sahiptir. Ahıska Ağzı görüldüğü gibi Türkiye Türkçesi ağızlarının bir
kolu hüviyetindedir. Ahıska ağzı, kendine has özellikleriyle Türkiye Türkçesi
ağızlarının bakir bölgelerinden biri olarak varlığını devam ettirmektedir.

1932 yılında
kurulan Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin önderliğinde “Türkiye’de Halk Ağzından
Söz Derleme Dergisi” ortaya çıkarılmıştır. Bu dergi zenginleşerek “Derleme
Sözlüğü”nü meydana getirmiştir. Bu “Derleme Sözlüğü” günümüzde yapılan
katkılarla zenginleşmektedir. Çalışmamızda Türkiye Türkçesi’nin bir kolu olan
Ahıska ağzından “Derleme Sözlüğü”ne kelime düzeyinde önemli katkılar
sağlanacaktır. Bu sayede “Derleme Sözlüğü” daha da zenginleşecektir. 

Anahtar Kelimeler

Ahıska Ağzı, Derleme Sözlüğü, Ahıska Bölgesi Türkleri, Türkiye Türkçesi, Ağızlar

CONTRIBUTIONS FROM THE DIALECTS OF AHISKA REGION TURKS TO THE COMPILATION LITERATURE-I

Öz

Nowadays, the
Ahiska region term refers to the region of more than 200 villages affiliated to
administrative units including the territory of Adygön, Ahiska, Aspinza,
Ahlkelek and Bogdanovka which are outside our borders with the Moscow Treaty of
16 March 1921, located in the South-West region of Georgia. Although they lived
in different parts of the former Soviet Union, Ahıska Turks have been able to
protect their own selves, beliefs, speech language, customs and customs.
Although they do not have a certain literature, they have been able to bring
their literary qualities up to today thanks to oral culture.

The dialects of
Ahiska region which gives a geographical view where Oguz and Kipchak Turks are
blended, Artvin, Ardanuc, Artvin Merkez, Yusufeli, Shavshat districts located
in the north-east of Turkey, Ardahan's Posof region and Çoruh Ridge of Erzurum
in some respects it also has commonalities with the Eastern Black Sea dialects.
As it is seen, Ahiska Turkish Dialects are branch of Turkish dialects. With its
special features, Ahiska Turkish Dialects continue to exist as one of the fresh
regions of Turkic dialects.

Under the power
of Turkish Language Research Association founded in 1932 "Journal of the
Word of the People in Turkey" was revealed. This magazine enriched "Dictionary
of Compilation". This "Dictionary of Compilation" is enriched
with the contributions made today. In this study, from the Ahiska Dialects
which is one of the branches of Turkish Dialects significant contributions to
the "Compilation Dictionary" will be provided at the word level. In
this way, "Compilation Dictionary" will be enriched even more.

Anahtar Kelimeler

Ahiska Dialects, Compilation Dictionary, Ahiska Region Turks, Turkish Turkish, Dialects

Kaynakça

• Aliyeva, M. (2011). Ahıska Türklerinin Ağzında Atasözleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 12, 585-590. Balcı, E. (2014). Ahıska-Posof Ağzından Kelimeler ve Cümleler. Bizim Ahıska Dergisi, Sonbahar, 40-44. Bayraktar, R. (2012). Sovyetlerin Milliyetler Politikası ve Ahıskalı Türkler. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXV,223-248. Bozkurt, F. (2012). Kâşgarlı Mahmûd-Dîvânü Lugat-it-Türk, Konya: Eğitim Yayınevi. Bulut, S. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızları Üzerine Çalışma Yapılmayan İl ve İlçeler, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume:8/1, Winter, p.1129-1149. Bulut, S. (2016). Divânü Lügâti’t-Türk’ten Ahıska Türkleri Yazılı ve Sözlü Diline Geçen Atasözleri. Litteraturca-Journal of Turkish Language and Literature, 2/3, 95-112. Demiray, E. (2011). Ahıska Türkleri Ağzı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi. DS/I: Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. I. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. DS/II: Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. II. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. DS/III: Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. III. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. DS/IV: Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. IV. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. DS/V: Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. V. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. DS/VI: Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. VI. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ercilasun, A. B. (1983). Kars İli Ağızları. Ankara. Erdem, M. D., Kirik, E., Üst, Sibel ve Dağdelen, G. (2009). Türkoğlu Ağzı (Kahramanmaraş Ağızları-1). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4/8, 2522-2565. Erdem, M. D. ve Bölük, R. (2011). Kaş (Antalya) Ağzı Özellikleri Üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/1, 406-447. Erdem, M. D. (2013). Ağız Sözlükçülüğü Üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/95, 95-102. Gülensoy, T. (2011). Köken Bilgisi Sözlüğü 1-2, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Gülensoy, T. ve Alkaya, E. (2011).Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası. Ankara: Akçağ Yayınları. Hacılı, A. ve Poladoğlu, A. (2001). Ahıska Türk Folkloru. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Küçük, S. (2016). Derleme Sözlüğünde Çocuk Diline Ait Adlandırmalar. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/10, 423-442. Tekin, F. ve Cantürk, S. (2014). Giresun ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Diyalektolog, 9, 33-46. Telli, B. (2017). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 3/6, 133-149. Turan, Z. (2006). Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Türk Dil Kurumu (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Yavuz, S. (2011). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Bağlaçlar. Diyalektolog, 3, 59-107. Yavuz, S. (2013). Adıyaman İli ve Yöresi Ağızları. Ankara: Tuskish Studies Yayınları. Yavuz, S. ve Telli, B. (2013). İç Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/3, 376-402. Yüzbey, İ. (2008). Ahıskalı Türkler ve Kültürleri. Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3/7, 679-695. Zeyrek, Y. (2001). Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri. Ankara. Kaynak Kişiler Ali Yafitov (1990) (Saatli/Azerbaycan) Köşeli Salayev (Azerbaycan) Kamran Yusupov (1990) (Saatli/Azerbaycan) Abdülhaluk Fezayıl (Bursa/Türkiye) Nilüfer Gürgenzade (1987) (Giresun/Türkiye)