ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN SÖZLÜK KULLANMA ALIŞKANLIKLARI VE SÖZLÜK OKUYABİLME BECERİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 18, 53 - 62, 31.12.2021

Hatice Çelik

https://doi.org/10.31455/asya.974336

Öz

Kelimelerin ve anlam kalıplarının kayıtlı belleği olan, ait olduğu dilin kelime servetini belgeleyen sözlükler; bir milletin en büyük mirası, dil hazinesidir. Kelimelerle düşünen, konuşan ve yazan insanın anlama-anlatma becerilerindeki etkinliği kullandığı kelime varlığının zenginliği ölçüsündedir. Bir dilin söz varlığının öğrenilmesinde başvuru kitabı olan sözlüklerin değerinin anlaşılması bireyin sözlük okuyabilme becerisiyle kazanacağı sözlük kullanma alışkanlığı ile doğrudan ilişkilidir. Dil becerilerinin kazanılmasında kaynak niteliğinde bir eser olan sözlüğü kullanma becerisine sahip olmak için bireylerin sözlük okuyabilme becerilerine de sahip olmaları gerekmektedir. Sözlük okuyabilme becerisine sahip bireyler; sözlükte kelime, terim ve deyimlerin anlamları ile birlikte verilen kısaltma ve işaretlerin de okumasını yaparak sözlüğün işlevselliğinin bilincinde sözlük okuryazarı olabilmektedir. Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıklarını ve sözlük okuyabilme becerilerini tespit etmektir. Araştırmada, öğrencilerin sözlük kullanma durumları ile sözlük okuyabilme becerilerine ilişkin var olan durumlarını olduğu gibi ortaya koymayı amaçlayan nitel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcıları 5, 6, 7. ve 8. sınıfta öğrenim gören toplam 24 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak ortaokul öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıklarını ve sözlük okuyabilme becerilerini belirlemeye yönelik görüşme formu kullanılmış, formun verileri nitel analiz teknikleri ile yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin sözlüklerin pek çok işlevini bilmedikleri, sözlük okuyabilme becerisine sahip olmadıkları ve sözlüğü ders materyali olarak algıladıkları sonucuna ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sözlük, Kelime Serveti, Sözlük Kullanma Alışkanlığı, Sözlük Okuyabilme Becerisi, Sözlük Okuryazarlığı

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK -BİDEP

Proje Numarası

1689B012139083

DICTIONARY USAGE HABITS AND DICTIONARY READING SKILLS OF SECONDARY SCHOOL STUDENTS

Öz

Dictionaries, which are the recorded memory of words and meaning patterns and document the vocabulary of the language they belong to, are the greatest heritage of a nation, the language treasure. The effectiveness of people who think, speak and write with words in their comprehension-explanation skills is in line with the richness of the vocabulary they use. Understanding the value of dictionaries, which are reference books in learning the vocabulary of a language, is directly related to the habit of using a dictionary, which the individual will acquire with the ability to use a dictionary. It is a resource in the acquisition of language skills, and individuals who have the ability to use a dictionary should have the skills to read a dictionary in order to gain the habit of using this resource work. ndividuals who have the ability to read a dictionary; By reading the meanings of words, terms and phrases, as well as the abbreviations and signs in the dictionary, one can become dictionary literate with the awareness of the functionality of the dictionary. The purpose of this research is to determine the dictionary usage habits and dictionary reading skills of secondary school students. In the research, a qualitative research model was used, which aims to reveal the current situation of students regarding their dictionary use and their ability to read a dictionary. The participants of the research, in which the qualitative research model was used, consisted of 24 students studying in 5th, 6th, 7th and 8 classes. As a data collection tool in the research, an interview form was used to determine the dictionary usage habits and dictionary reading skills of secondary school students, and the data of the form were interpreted with qualitative analysis techniques. As a result of the research, it was concluded that the students did not know many functions of the dictionaries, did not have the ability to read the dictionary, and perceived the dictionary as a course material.

Anahtar Kelimeler

Dictionary, Vocabulary, Habit of Using Dictionary, Ability to Read Dictionary, Dictionary Literacy

Proje Numarası

1689B012139083

Kaynakça

• Acar, K. (2016). İlk Baskıdan Bugüne TDK Türkçe Sözlükte Kullanılan Kısaltmalar. Türük, Uluslararası Dil, Edebiyat, Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 4(8), 75-92.
• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dil Bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arı, G. (2006). Kelime Öğretimi, Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi. (Editör: Cemal Yıldız). Yeni Öğretim Programına Göre Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi İçinde (s. 337-363). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Budak, Y. (2000). Sözcük Öğretimi ve Sözlüğün İşlevi. Dil Dergisi, 0(92), 19-26.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. ve Deniz, E. (2016). Ortaöğretim Öğrencilerinin Sözlüklere Yönelik Tutumları. Millî Eğitim Dergisi, 45(210), 320-336.
• Göçer, A. (2010). Türkçe Eğitiminde Öğrencilerin Söz Varlığını Geliştirme Etkinlikleri ve Sözlük Kullanımı. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(1), 1007–1036.
• Göğüş, B. (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Kocaman, A. (1998). Dil Bilim Sözlük Sözlükçülük. Kebikeç, 0(6), 111-113.
• Kolaç, E. (2009). Öğretmen Adaylarının Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu Kullanma Konusundaki Tutum ve Görüşleri. Türk Dili, 0(691), 50-60.
• Maden, S. ve Maden, A. (2018). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Elektronik Sözlük ve Yazım Kılavuzu Kullanma Alışkanlıkları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 377-396.
• Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokul Öğrencilerinin Sözlük Kullanma Alışkanlıkları: Nitel Bir Araştırma. TEKE-Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(2), 266-284.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2019). Türkçe Dersi (1-8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tübitak (2021). https://www.tubitak.gov.tr/tr/yarismalar/icerik-ortaokul-ogrencileri-arastirma-projeleri-yarismasi adresinden 10.07.2021 tarihinde erişildi.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 10.04.20210 tarihinde erişildi.
• Yaman, H. (2010). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Sözlük Kullanma Alışkanlıkları Üzerine Bir Değerlendirme. Türklük Bilim Araştırmaları Dergisi, 0(27), 735-751.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.