AMIR NOGAI IN THE POLITICAL LIFE OF THE GOLDEN HORDE

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 20, 263 - 272, 30.06.2022

Ayhan Erinkarlı , Ayşe Beyza Ercan

https://doi.org/10.31455/asya.1069091

Öz

Amir Nogai took to the stage of history with his commanding role at the Battle of Terek that occurred between the Golden Horde and the Ilkhanate. Although the Battle did not begin in favour of the Golden Horde, Amir Nogai managed to win the Battle and became influential in the Golden Horde for a long period. Amir Nogai proved his military capability and experience by leading his army to victory at the Battle of Terek with. From the Battle of Terek on, he appeared in many successful military endeavours of the Golden Horde. Amir Nogai took an active role in the Balkan affairs of the Golden Horde and through his military and political presence, he managed to keep this region under Mongolian dominance throughout his life. In particular, Nogai began to be an influential figure during the period of Mengu-Timur of the Golden Horde. Although he failed to be a khan of the State, Amir Nogai had great influence on the administration of the Golden Horde. So much so that Amir Nogai became strong enough to mint coin on his behalf in İsaccea and established a political organisation that would be known as Nogai’s Horde. In 1291, Amir Nogai was killed by Toqta Khan of the Golden Horde despite the fact that Nogai had helped him to ascend to the throne. Following his death, his sons Taka and Chaka could not succeed to pursue a successful policy of influence like their father and both died in succession. The main focus of this study is the political and military affairs of Amir Nogai. This study extensively uses primary sources of the topic to better examine the role that Amir Nogai assumed in the Golden Horde’s domestic and foreign policy.

Anahtar Kelimeler

Mongols, Amir Nogai, Berke Khan, Golden Horde, Balkans

ALTIN ORDA DEVLETİ SİYASETİNDE EMİR NOGAY

Öz

Emir Nogay, Altın Orda Devleti ile İlhanlı Devleti arasında yaşanan Terek Savaşı’nda üstlendiği komuta görevi ile tarih sahnesine çıkmıştır. Altın Orda Devleti adına kötü başlayan bir savaştan galibiyet çıkarmasını bilen Emir Nogay bu başarısı ile hem görevini başarılı şekilde tamamlamış hem de uzun bir süre boyunca adını mensubu olduğu Altın Orda Devleti’nde etkili olan isimler arasına yazdırmıştır. Terek Savaşı’nı kazanarak askerî kabiliyet ve tecrübesini ortaya koyan Emir Nogay daha sonrasında Altın Orda Devleti’nin birçok farklı başarılı askerî harekâtında karşımıza çıkmaktadır. Özellikle de Altın Orda Devleti’nin Balkan işlerinde askerî ve siyasî varlığı ile aktif bir rol üstlenen Emir Nogay yaşadığı süre boyunca bu coğrafyayı hâkimiyet altında tutmayı da başarmıştır. Altın Orda Devleti’nin Mengü Timur döneminde güçlenmeye başlayan Nogay, Altın Orda Devleti hanı olamasa da yönetim üzerinde etkili olan bir güce ulaşmıştır. Hatta İsakça’da kendi adına para bastırıp Nogay Ordası/Nogay Ulusu olarak anılacak bir siyasi teşekkül dahi kuracak kadar güçlenmiştir. 1291 senesinde Tokta Han’ın tahta çıkmasına ön ayak olsa da Tokta’ya muhalefet nedeniyle öldürülmüştür. Ölümünün ardından oğulları Teke (Taka) ve Çeke (Çaka) babaları gibi başarılı bir siyaset güdememişler ve art arda ölmüşlerdir. Bu çalışmanın amacı, Altın Orda tarihinde farklı ve güçlü bir yere sahip olan Nogay’ın yaşamı boyunca Altın Orda Devleti merkezli icraatlarını ve Altın Orda ulusunun dâhili ve harici politikasında üstlendiği rolü ana kaynaklara bağlı kalarak ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Emir Nogay, Moğollar, Berke Han, Altın Orda Devleti, Balkanlar

Kaynakça

• Abu’l Farac. (1950). Abu’l Farac Tarihi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Alaeddin Ata Melik Cüveyni. (1988). Tarih-i Cihangüşa I. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Barthold V. V. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bavbek, O. (1986). Nogay Türkleri. Türk Kültürü, 0(275), 160-165.
• El-Melik el-Zahir (1941). Baybars Tarihi 2, (Çev. M. Ş. Yaltkaya). İstanbul: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Büyükçınar, A. B. (2017). Romanya “Babadağı” Ekseninde Sarı Saltuk ve Heterodoks İslam. (Ed. A. Koyuncu). Uluslararası Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiriler Kitabı (6-8 Ekim 2016, Çanakkale), (Cilt. 1) İçinde (s. 266-274). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları.
• Büyükçınar, A. B. (2018). Güney Kafkasya Üzerindeki Berke-Hülâgû Mücadelesi. Bakı Avrasiya Universiteti Elmi-Nezeri Jurnal Sivilizasiya, 7(4), 105-112.
• Caferoğlu, A. (1983). Türk Kavimleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• D’ohsson, A. C. (2008). Moğol Tarihi. İstanbul: Nesnel Yayınları.
• el- Mufaddal. (1941). En-Nehcu’s Sedid. Altın Ordu Devletine Ait Metinler I. İstanbul: Maarif Matbaası.
• en- Nüveyri. (1941). Nihâyetü’l-Ereb Fî Fünûni’l-Edeb. Altın Ordu Devletine Ait Metinler I. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Fahreddin, R. (2003). Altın Ordu ve Kazan Hanları. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Fine, J. V. A. (1994). The Late Medieval Balkans. USA: The University of Michigan Press.
• Georges, P. (2009). Bizanslı Gözüyle Türkler. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Gibbon, E. (1963). The Decline and Fall of the Roman Empire, (III). New York: The Modern Library.
• Grousset, R. (1980). Bozkır İmparatorluğu. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Hilal, A. (2019). Moğol Batı Avrupa İlişkileri ve İslâm Dünyasına Etkileri. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Holt, P. M. (2003). Haçlılar Çağı 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Howorth, H. (1880). History of the Mongols. II/1. London: Longmans, Green And Co.
• İbn Bibi. (2014). El Evâmirü’l Alâ’iyye Fi’l Umûri’l Alâ’iyye Selçuknâme II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbni Tagrıberdi. (2013), En Nücûmu’z Zâhire. İstanbul: Selenge Yayınları.
• İbni Vâsılı Hamevi. (1941). Muferricul-Kurub. (Haz. W. De Tiesenhausen). Altın Ordu Devletine Ait Metinler I, (Çev. İ. H. İzmirli) İçinde (s. 148-157). İstanbul: Maarif Matbaası.
• Kafalı, M. (1971). Deşti Kıpçak ve Cuci Ulusu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 0(25), 179-188.
• Kafalı, M. (1976). Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kafalı, M. (2011). Cuci Ulusu ve Ak-Orda (Altın-Orda) Gök-Orda Hanlıkları. Tarih Dergisi, 0(24), 59-68.
• Kamalov, İ. (2005). Altın Orda- Bizans Münasebetleri (1261-1453). Karadeniz Araştırmaları, 0(4), 3-20.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî. (1943). Müsâmeretü’l Ahbâr. Ankara: Recep Ulusuoğlu Basımevi.
• Kitapçı, Z. (2005). Türk Moğol Boyları Arasında İslâmiyet. Konya: Yedi Kubbe Yayınları.
• Kurat, A. N. (1948). Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Miller, W. (1923). The Balkans States I The Zenith of Bulgaria and Serbia (1186-1355). Cambridge Medieval History, 0(4), 517-551.
• Minhâc-ı Sırâc el Cûzcâni. (2016). Tabakât-ı Nâsırî. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Moğolların Gizli Tarihi. (2019). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Nicol, D. (2003). Bizans’ın Son Yüzyılları 1261-1453. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ötemiş Hacı. (2009). Ötemiş Hacı’ya Göre Cuci Ulusu’nun Tarihi. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Özergin, K. (1985). Nogaylar. Milli Eğitim ve Kültür, 0(31), 68-74.
• Paşaoğlu, D. D. (2016). Nogayların Hanlık ve Ulus Olma Sorunsalı. Tarih Araştırmaları Dergisi, 35(60), 277-289.
• Paşaoğlu, D. D. (2016a). Altın Orda Hanlığı’nda Hanlık Makamı. (Ed. C. Buyar, M. Kıldıroğlu ve M. Kocobekov). Türk Devlet Yönetimi Geleneği İçinde (s. 180-189). Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• Preiss, A. R. (1995). Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War 1260-1281. New York: Cambridge University Press.
• Rădvan, L. (2010). At Europe’s Borders Medieval Towns in the Romanian Principalities. Leiden-Boston: Brill.
• Rásonyi, L. (1939). Tuna Havzasında Kumanlar. Belleten, 3(11-12), 401-422.
• Rásonyi, L. (1983). Türk Devletlerinin Batıdaki Varisleri ve İlk Müslüman Türkler. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Reşîdüddin Fazlullah. (2013). Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Schamiloglu, U. (2002). Altın Ordu. (Ed. H. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca). Türkler, (C. 8) İçinde (s. 412-428). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Sinor, D. (1959). History of Hungary. New York: Frederick A. Praeger.
• Sinor, D. (1999). The Mongols in the West. Journal of Asian History, 33(1), 1-44.
• Spuler, B. (2011). İran Moğolları: Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1250-1350. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Temir, A. (1992). Nogay Hanlığı. Türk Dünyası El Kitabı, (C.1) İçinde (s. 435-436). Ankara: TKAE Yayınları.
• Togan, Z. V. (1970). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Uludağ, S. (1991). Bâharzî, Seyfeddin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 4) İçinde (s. 474-475). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Vásáry, I. (2007). Kumanlar ve Tatarlar Osmanlı Öncesi Balkanlarda Doğulu Askerler (1185-1365). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Vasiliev, A. (2016). Bizans İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Vernadsky, G. (1939). Mihail Paleoloğ Devrinde Altınordu, Mısır ve Bizans Mütekabil Münasebetleri. Ülkü, 12(72), 525-534.
• Vernadsky, G. (2007 ve 2015). Moğollar ve Ruslar. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Vernadsky, G. (2009). Rusya Tarihi. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Wittek, P. (1952). Yazijioghlu ‘Ali on the Christian Turks of the Dobruja. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 14(3), 639-668.
• Yakubovskiy, A. (1992). Altın Ordu ve Çöküşü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yuvalı, A. (1985). XIII. Yüzyılda Önasya’daki Siyasi Bloklaşma. Türk Kültürü, 0(262), 111-120.
• Yuvalı, A. (1994). İlhanlılar Tarihi I Kuruluş Devri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.