OZANLARIN DİLİNDEN KAHRAMANMARAŞ MERKEZLİ DEPREMLER: HATAY ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 24, 153 - 180, 03.07.2023

Hüseyin Kürşat Türkan

https://doi.org/10.31455/asya.1295450

Cited By: 2

Öz

Yer kabuğunda beklenmedik anda meydana gelen enerji patlaması sonucu yüzeyin sarsılması olarak tanımlanabilen deprem, halk dilinde zelzele olarak anılır. Deprem, meydana geldiği alanda farklı türde, frekansta ve büyüklükte olabilmektedir. İlgili doğal afet, kimi zaman küçük kimi zaman da çok büyük alanları etkileme gücüne sahiptir. Tarihin çok eski dönemlerinden beri ait olduğu fay hatları üzerinde çok ciddi yıkımlara ve can kaybına neden olan deprem, gelişmiş teknolojik araçlara rağmen maalesef önceden tespit edilememektedir.
Merkez üstü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 6 Şubat 2023 depremi, düşünüldüğünden çok daha geniş bir alanı kapsamıştır. Türkiye’de şimdiye kadar bu kadar geniş alanı etkileyen bir deprem olmadığından söz konusu deprem asrın felaketi olarak isimlendirilmiştir. Aynı gün içerisinde dokuz saat ara ile peş peşe iki depremin olması sadece Kahramanmaraş’ı değil “Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya, Elâzığ, Diyarbakır, Kilis, Adana ve Hatay” illerini ve ilçelerini etkileyerek bu yerlerde yaşamlarını sürdüren vatandaşların bir kısmını hayattan koparmış, bir kısmını da evsiz bırakmıştır. Deprem her ne kadar Kahramanmaraş merkezli olmuş olsa da yıkımın en çok görüldüğü, alanı en çok etkilenen il Hatay olmuştur. Hatay, kadim kültürlere ev sahipliği yapan farklı din ve kültürlerin harmanlandığı bir şehirdir. Medeniyetler beşiği diyebileceğimiz Hatay’da, depremden sonra birçok tarihi kalıntı ne yazık ki yok olmuş, kalanlar da ayakta zor durmaktadır.
Toplumun sevincini, kederini şiirlerine konu edinen, toplumun bir nevi nabzını tutan aşıklar, ülkeyi bu denli etkileyen deprem felaketini şiirlerinde işlemişlerdir. Depremi birebir yaşayan Hataylı aşıklar hem kendi duygu ve düşüncelerini hem etraflarında şahit oldukları durumları söze ve yazıya dökmüşlerdir. Her türlü konu ile ilgili şiirler yazan aşıklar, güncel olaylar hakkında da halka tercüman olmuş, onların duygu dünyalarını görünür kılmışlardır. Hatay aşıkları, toplumu derinden etkileyen asrın felaketine kayıtsız kalmamış ve tespit ettiğimiz 32 şiir kaleme almışlardır. Hatay’ı bu denli derinden etkileyen şiirlerin bundan sonraki süreçte de yine şairane ruhlu ozanlar tarafından kaleme alınacağı aşikardır. Bu çalışmada, Hatay’da yaşayan aşıklar tarafından kaleme alınan ve bizzat ilgili kişilerden derlenen deprem konulu 32 şiir, çeşitli yönlerden incelenerek bir sonuca ulaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Deprem, âşık, Türk halk şiiri, Kahramanmaraş, Hatay.

Kaynakça

• Akın, L. (2011). İlk Müstâkil Deprem Kitabı: Risâle-i Zelzele. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 0(44), 1-81.
• Arslan, T. E. & Akbaş Ercan, C. (2021). Sözlü Kültür Penceresinden Türkiye Deprem Haritası. (Ed.: N. Çetin, Ö. Şen & Ö. Mecek). Sanat ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Tam Metin Bildiriler Kitabı İçinde (s. 115-142). Ankara: Paradigma Akademi.
• Artun, E. (2008). Âşık Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Bakırcı, N. (2005). Bilinmeyen Bir Halk Âşığı: İbrahim Dabak. Erciyes, 328(32), 24-25.
• Bakırcı, N. (2023). Âşıkların Dilinde Kahramanmaraş Merkezli Depremler. Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 0(4), 25-74.
• Bilgili, M. F. (1939). Hatay Kültür Tarihi. Antakya: İktisat Basımevi.
• Erkal, A. (2011). Âşık Sümmanî Divanı. Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı Yayınları.
• Kaya, D. (2007). Sivaslı Âşıkların Marmara Depremi ile İlgili Destanları. Uluslararası Kocaeli ve Çevresi Kültür Sempozyumu Bildirileri, (20-22 Nisan 2006), (Cilt I) İçinde (s. 704-719). Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Özarslan, M. (2001). Erzurum Âşıklık Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Öztürk, A. O. (1998). Erzincan Depremleri Üzerine Destanlar. Milli Folklor, 10(39), 141-142.
• Türkan, H. K. (2015). Hatay Yöresi Arap Alevileri Folkloru. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkan, H. K. (2018). Âşık Duran Bebek. Konya: Kömen Yayınları.
• URL1:https://www.google.com/search?q=https://www.trthaber.com/haber/turkiye/turkiyede-gerceklesen-buyuk-depremler561205 adresinden 26.04.2023 tarihinde erişildi.
• URL2:https://www.google.com/search?q=https%3A%2F%2Fwww.sanattanyansimalar.com%2Fyazarlar%2Fvecdi-sevig%2Fnazim-hikmet-in-kara adresinden 09.05.2023 tarihinde erişildi.
• URL3:https://www.google.com/search?q=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DXSZP2XK6X_k&oq=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DXSZP2XK6X_k&aqs=chrome adresinden 15.03.2023 tarihinde erişildi.