Some Jewels and Items Transferred to the Treasury of Enderun from the Estate of II. Süleyman's Mother Dilaşub /Aşube Valide Sultan

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 31, 223 - 234, 25.03.2025

Gülser Yardım

https://doi.org/10.31455/asya.1642336

Öz

In the Ottoman Empire, it was common for the assets of a deceased state official to be transferred to the treasury under various circumstances. In fact, this situation became traditional over time. It became continuous. The same was also the case for members of the dynasty. In the event of the death of the sultan's wives, daughters, valide sultans or princes, some of their belongings were transferred to the treasury. In this study, some jewelry and valuables transferred to the Enderun Treasury after the death of Saliha Dilaşub (Aşub, Aşube) Sultan, who is thought to be the mother of Süleyman II. and the third hasekis of Sultan İbrahim, will be discussed. The source of the study will be the ledger numbered TS.MA.d. 1071 in the Presidential Ottoman Archive of the Republic of Turkey. There are 13 microfilm images related to the ledger. The property transferred from the Valide Sultan's estate is recorded on pages 9b, 10a and 11a. In fact, the ledger covers the years 1099-1102 (1687-1691), when Süleyman II. ascended to the throne and his reign ended. It is understood that the ledger was kept to record the sultan's property that was transferred to his private treasury for various reasons (such as purchases, pişkeş, and transfers from the muhallefat). Among these properties are those of the valide sultan, who died in 1101. This study on Sabiha Dilaşub/Aşube Sultan's jewelry and some of her belongings transferred to the Enderun Treasury will trace the life of a valide sultan. The analyzed ledger shows that many of these goods were later bestowed to other people.

Anahtar Kelimeler

Valide Sultan, Dilaşub (Aşub, Aşube) Sultan, Pudding, Süleyman II., Enderun Treasury

II. Süleyman’ın Annesi Dilaşub/Aşube Valide Sultanın Muhallefatından Enderun Hazinesine Aktarılan Bazı Mücevherleri ve Eşyaları

Öz

Osmanlı Devleti’nde ölen bir devlet görevlisinin mal varlığının çeşitli durumlarda hazineye aktarılması olağan bir durum idi. Hatta bu durum zamanla geleneksel bir hal almıştır. Süreklilik arz eder olmuştur. Aynı durum hanedan mensupları tarafı için de söz konusu olmuştur. Padişah kadınlarının, kızlarının; valide sultanlar ya da şehzadelerin ölümü durumunda bazı eşyaları hazineye aktarılmıştır. Bu çalışma da II. Süleyman’ın annesi olan ve Sultan İbrahim’in üçüncü hasekisi olduğu düşünülen Saliha Dilaşub (Aşub, Aşube) Sultan’ın ölümü sonrasında Enderun Hazinesine aktarılan bazı mücevher ve değerli eşyaları ele alınmıştır. Çalışma T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan TS.MA.d. 1071 numaralı defter kaynaklığında yapılacaktır. Defterle ilgili 13 mikrofilm görüntüsü mevcuttur. Valide sultanın muhallefatından aktarılan mallar 9b, 10a ve 11a sayfalarında kayıtlıdır. Esasen defter, II. Süleyman’ın tahta çıkıp saltanatının bittiği 1099-1102 (1687-1691) yıllarını kapsamaktadır. Defterin padişahın özel hazinesine pek çok sebepten (satın alma, pişkeş, muhallefattan aktarılanlar gibi) aktarılan mallarının neler olduğunu kaydetmek amacıyla tutulduğu anlaşılmaktadır. Bu malların içinde de 1101 yılında ölen valide sultanınkiler de vardır. Sabiha Dilaşub/Aşube Sultan’ın Enderun Hazinesi’ne aktarılan mücevher ve bazı eşyalarını ele alan bu çalışma sayesinde bir valide sultanın hayatına dair izler sürülecektir. İncelenen defterde bu malların pek çoğunun sonrasında başka kişilere ihsan edildiği görülmüştür. Bu sayede Osmanlı hazinesindeki hediye sunma gerekçesiyle yaşanılan “dönüşümün” de izleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Valide Sultan, Dilaşub/Aşub/Aşube Sultan, Muhallefat, II. Süleyman, Enderun Hazinesi

Kaynakça

• Arı, F. (2018). Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın zevcesi Fatma Sultan’ın muhallefat defteri. Lale Devri’nde Osmanlı Devleti ve Nevşehir. Ed. İlyas Gökhan vd. Kömen Yayınları, 177.187.
• Ayverdi, İ. (2010). Misalli büyük Türkçe sözlük. Kubbealtı.
• Emecen, F. (2000). İbrahim. TDV İslam Ansiklopedisi, 21, 274-281.
• İsmail Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Yargı Yayınevi.
• Kalafat, Y. (1997). Vatan-İran-Turan hattı ve Caferi Türklerinde halk inançları. Türk Dünyası Araştırmaları, 108, 33-100.
• Küpeli, Ö. (2016). IV. Murad'ın torunu Fatma Hanım Sultan'ın Muhallefatı. Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, II/2, 163-175
• Oğuz, G. (2018). Osmanlı hanedan mensuplarından geriye kalanlar. Tidsad, 16, 350-359.
• Oğuz, G. (2018). Bir sultanın giyiminden kesitler: Fatma Sultan. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(14), 248-274.
• Özcan, A. (2010). II. Süleyman. TDV İslam Ansiklopedisi, 21, 75-80.
• Sağır, Y. (2016). Valide Turhan Sultan’ın muhallefatı. Çanakkale Araştırmaları Dergisi, 20, 265-328.
• Sakaoğlu, N. (2003). Bu mülkün sultanları. Oğlak Yayınları.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi, Fon no 1071, s. 9b, 10a, 11 a.
• Uluçay, Ç. (1985). Padişahların kadınları ve kızları. TTK.
• Ustaoğlu, Z. (2021). Osmanlı’nın modern kadını Hatice Sultan’dan geriye kalanlar. Sosyal Bilimler Dergisi / Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 54, 468-477.