Menteşe Sancağı Klasik Dönem Eğitim Kurumları

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 72 - 97, 30.12.2019

Yaşam Karaçay , Fazilet Pınar Kocaoğlu Uyur

Öz

Bu çalışmada, klasik dönem Menteşe Sancağı’ndaki eğitim kurumları ele alınmaktadır. Bu bağlamda, öncelikle Menteşe Sancağı’nın tarihi ve coğrafi özelliklerinden bahsedilmiş, sonrasında sancakta faaliyet gösteren sıbyan mektepleri ve medreseler hakkında bilgi verilmiştir. Araştırma sırasında Menteşe Sancağı’nda yer alan Muğla kazası, Milas kazası, Meğri kazası, Bodrum kazası ve Marmaris kazasında yer alan medreselere ve bu medreselerin bulundukları mahallere değinilmiştir. Ayrıca söz konusu medreselerde yıllara göre görev yapan müderrisler ve medreselere devam eden öğrenci sayıları hakkında da bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Menteşe, sancak

Kaynakça

• 1-Arşiv Kaynakları
• Osmanlı Arşivi Maârif Nezareti Evrakı Maârif Nezareti Mektubi Kalemi(MF/MKT)
• MF.MKT 61/155
• 2-Salnameler
• Salnâme-i Nezâret-i Maârif
• H.1316, H.1317, H.1318, H.1319, H.1321.
• 3-Araştırma ve İnceleme Eserleri AKÇA, Bayram. Sosyal-Siyasal ve Ekonomik Yönüyle Muğla(1923-1960). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 2002.
• AKGÜNDÜZ, Hasan. Osmanlı Medrese Sistemi. İstanbul: Ulusal Yayınları, 1986.
• AKYÜZ, Yahya. Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a). İstanbul: Alfa Yayınları, 1999.
• BAHAEDDİN, Mehmet. Yeni Türkçe Lügat. Ankara: Nadir Kitap, 1997.
• BALTACI, Cahit. “Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim”. Türkler. C.11, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları (2002): 446-462.
• _________, Fatih Sultan Mehmet Devri İlim Hayatı ve Sahn-ı Seman Medreseleri. İstanbul, 1995.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) (Yay.Haz. Ahmet Özkılınç,Ali Coşkun, Mustafa Karazeybek, Abdullah Sivridağ, Murat Yüzbaşıoğlu). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1995.
• BOZKURT, Nebi. “Medrese”. D.İ.A., C.28, Ankara, (2003): 323-327.
• CAVİD, İbrhaim. Aydın Vilâyet Sâlnâmesi R. 1307/H. 1308, (Murat Babuçoğlu, Cengiz Eroğlu, Abdülkerim Şahin). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2010. Cumhuriyetimizin 80. Yılında Muğla, Muğla Valiliği, Muğla 2003.
• Doktor Esad. Türkiye’nin Sıhhî-İctimaî Coğrafyası Muğla (Menteşe) Sancağı Muğla Sıhhîye Müdürü Doktor Esad. (Yay. Haz. Bayram Akça- Eerdoğan Keleş), Muğla: Yenigün Matbaası, 2012.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif. “XVI. Yüzyıl Sonlarına Kadar Menteşe Sancağı’nda Mevcut Vakıf Eserlere Genel Bir Bakış”. Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu (8-10 Nisan 1999). İzmir, (1999): 116-140.
• ERGİN, Mustafa. Türkiye Maarif Tarihi. C.1-2, İstanbul: Eser Kültür Yayınları, 1977.
• EROĞLU, Zekai. Muğla Tarihi. İzmir: Marifet Basımevi, 1939.
• GELİŞLİ, Yücel. “Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri (Kuruluşu, Gelişimi ve Dönüşümü)”. Türkler, C.15, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, (2002): 35-43.
• HALAÇOĞLU, Yusuf. “Osmanlı’da İlim, Din ve Sosyal Müesseseler”. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.12, Konya: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
• HIZLI, Mefail. “Osmanlılarda İlköğretimin Tarihi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi Türk Eğitim Tarihi Özel Sayısı, C.6, Sayı 12, İstanbul, (2008): 85-106.
• _____________, “Osmanlı Sıbyan Mektepleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.5, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, (1999): 207-217.
• _____________, “Osmanlı Klasik Döneminde Medrese”, Türkler, C.11, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, (2002): 426-435.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim”, Osmanlı Uygarlığı, C.1, (Yay. Haz., Halil İnalcık-Günsel Renda), Ankara (2004): 345.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Çev. Ruşen Sezer, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• KARAL, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi. C.6, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
• KILIÇ, Orhan. 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı-Eyalet Sancak Tevcihatı. Elazığ: Ceren Yayıncılık, 1997.
• KOÇER, Hasan Ali. Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1991
• KODAMAN, Bayram. Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. Menteşe Sancağı 1830 (Nüfus ve Toplum Yapısı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010.
• LEWİS, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev. Metin Kıratlı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1970.
• METE, Zekai. “Menteşe”, D.İ.A., C.29, Ankara (2004): 151.
• ÖRENÇ, Ali Fuat. “Mutasarrıf”, D.İ.A., C.31, Ankara (2014): 378.
• ÖZÖN, Mustafa Nihat. Osmanlıca Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1959.
• PAKALIN, M. Zeki. Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C.2, İstanbul: MEB., 1983.
• SAMİ, Şemseddin. Kamus-ı Türkî. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2006.
• SAYDAM, Abdullah. Osmanlı Medeniyet Tarihi. Trabzon: Kitapevi Yayınları, 1999.
• SEZER, Ayten. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Ankara, 2004.
• SOYLUER, Serdal. “XX. Yüzyılın Başlarında Menteşe Sancağı’nın İdari ve Nüfus Yapısı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt V, Sayı 13, ( 2006): 109-135.
• TEKELİ, İlhan. Tarih İçinde Muğla. Muğla, 2006.
• TURAN, Osman. Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2011. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri, Ankara, 1988.
• ______________. Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
• UYKUCU, K. Ekrem. Muğla Tarihi (Coğrafyası ve Sosyal Yapısı), İstanbul, 1968.
• YİĞİT, Ahmet. XVI. Yüzyıl Menteşe Livası Vakıfları. Ankara: Barış Platin Kitapevi, 2009.
• YOLALICI, M. Emin. “XIX. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.5, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, (1999): 281-296.
• ZENGİN, Zeki Salih, “Tanzimat Döneminde Eğitimde Yenileşme Süreci içinde Mekteplerde Din Eğitimi ve Öğretimi”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.5, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, (1999): 250-260.