AFYONKARAHİSAR MÜZESİ’NDEKİ OSMANLI DÖNEMİ BAZI MEZAR TAŞLARI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 10, 123 - 157, 01.07.2024

Ömer Eroğlu , Mehmet Top

https://doi.org/10.56448/ataddergi.1392125

Öz

Afyonkarahısar Müzesi’ndeki Osmanlı Dönemi Mezar Taşları adlı bu çalışmamızda, 13 adet mezar taşı ele alınmıştır. Mezar şahidelerinin mezarlık alanlardan toplanarak müzeye getirilmesi sebebiyle mezar formları çoğunlukla belirlenememiştir. Bu mezar taşları baş ve ayak şahidesi olarak ayırt edilmeksizin bir bütün olarak malzeme, tipoloji, süsleme ve kitabe açısından incelenmiştir. Mezar taşlarının düşey dikdörtgen gövdeli ve tepelikli, Düşey dikdörtgen sütunceli gövde ve tepelikli, Düşey dikdörtgen sütunceli gövde ve sivri kemerli, Silindirik gövdeli, Düşey dikdörtgen sütunceli gövde ve tepelikli, Düşey dikdörtgen gövdeli ve tepelikli formlarda oldukları anlaşılmıştır. Tarihsel olarak; Müzede batılılaşma dönemi mezar taşları’da bulunmaktadır. Ancak bu çalışmada 15 ve 16. yüzyıla (erken ve klasik Osmanlı dönemine) ait mezar taşları ele alınmıştır. Ele aldığımız mezar taşlarının 1442, 1469, 1500, 1508, 1556, 1572 ve 15 yüzyıla (erken ve klasik Osmanlı dönemine) ait oluğu tespit edilmiştir. Mezar taşları içerisinde en erken tarihli olanının 1442 yılına, en geç tarihli olanının ise 1572 yılına dayandığı görülmektedir. Tümü mermer malzemeli olan mezar taşlarında genellikle oyma tekniği tercih edilmiştir. Genel olarak mezar taşlarının bütün yüzeyleri çeşitli süslemelerle değerlendirilmeye çalışılmıştır. Üst bölümleri (tepelik kısmı) palmet, kıvrık dal ve rûmîlerden oluşan bitkisel süslemelerle; diğer bölümler ise kitabelerle doldurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, Osmanlı, Mezar Taşları, Müze, Sanat Tarihi

Kaynakça

• Başbay, B. (2021). Akşehir Nasrettin Hoca Mezarlığı’ndan Beylikler ve Osmanlı Dönemine Ait Mezar Taşı Örnekleri, Akra Kültür Sanat Ve Edebiyat Dergisi (23), s.87-110.
• Çal, H. (2020). Erken Osmanli Dönemi Mezar – Mezar Taşlari, (Fetih Öncesi Osmanli Sanati ve Mimarisi), Konya.
• Çal, H. (2020). Malatya Kırklar Mezarlığı Mezar –Mezar Taşlarında Bezeme, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (4), s.190-197.
• ÇETİN, O. (2019). Osmanlı Mezar Taşları Etrafında Gelişen Kültür ve Medeniyet Dünyası Üzerine Bir İnceleme, Anadolu Akademi Soyal Bilimler Dergisi, 1(2), s.113-122.
• Emecen, F. (1988). ‘‘Afyonkarahisar’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (I,443-446). İstanbul: TDV Yayınları.
• EROĞLU, Ö. (2022). Batı Anadolu’daki (Ege Bölgesi) Beylikler ve Erken Osmanlı Dönemi Mezar Taşları, Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Gönçer, S. (1971). Afyon ili Tarihi. Cilt: I, İzmir: Karınca Matbaası.
• Karazeybek, M. (2004). Osmanlılar Döneminde Afyonkarahisar ve Anadolu’nun Kilidi Afyon. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Valiliği Yayınları.
• Küpeli, Ö. (2001). Osmanlılar Döneminde Afyonkarahisar. Afyonkarahisar.
• Kurtişoğlu, G, A. (2018). Sadelikten Gösterişe Edirne Osmanli Dönemi Mezar Taşlari, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 16, s. 32-56.
• Merçil, E. (2008). ‘‘Sâhibataoğulları’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (XXXV, 518). İstanbul: TDV Yayınları. T.C. Afyonkarahisar Valiliği. (1967). Afyon İl Yıllığı. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Valiliği Yayınları. T.C. Afyonkarahisar Valiliği. (2000). Afyonkarahisar Tarih ve Coğrafya. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Valiliği Yayınları.
• Türk, H. (2022). Konya’da Bulunan Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Mezar Taşlarında Süsleme, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Uyan, M. (2008). Anılarda Afyonkarahisar. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Belediyesi Yayınları. Yılmaz, Ö. (2001). Afyon ve Çevresinin Bitki Örtüsü. Türk Coğrafya Dergisi, (37), 47-77.
• Yüksel, İ. (1995). Belediyemizin Tarihçesi. Beldemiz Afyonkarahisar Dergisi, (3), Afyonkarahisar.
• https://arkeofili.com.