BURCÎ MEMLÜKLERİ DÖNEMİNDE CARİYELER VE AİLE HAYATINDA ETKİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 33 - 45, 29.06.2021

Abdullah Ekinci , Esra Yavuz

https://doi.org/10.51621/atakad.807533

Öz

Burcî Memlükler, 1382 ile 1517 yıllarını kapsayan dönem aralığında yaşamış ve Bahri Memlükleri’nden sonra varlığını sürdürmüştür. Bu makale söz konusu dönemde siyasi tarihten öte sosyal tarih üzerinden devlet adamlarının ve onların eşleri konumunda olan cariyelerin hayatını anlatmaktadır. Sultanlar ve önemli devlet adamları ebediyet duygusu ve soyunun devam edemeyeceği korkusunu çokça yaşadıkları için cariye almışlardır. Bu durum sultanların isteklerini yerine getirse de diğer yandan iç çatışmaları önleyememiştir. Makalede, bu dönemde yaşayan kadınlar çok eşlilik olgusunu nasıl kabul ettiler? Cariyeliğe karşı kadınların, çevrelerinin ve kendi eşlerinin tepkileri nasıldı? Burcî Memlüklerde sultanların cariyeleri ve rolleri nelerdi? Gibi sorular üzerinden bir değerlendirme yapıldı, cariyelerin harem içindeki vasıfları, devlet üzerindeki yansımaları ve ailevi ilişkileri aktarıldı. Ayrıca bu çerçevede Burcî Memlükler’in aile hayatı içinde cariyelerin avantajları ve dezavantajlarına da değinildi.

Anahtar Kelimeler

cariye, Memlükler, Siyaset, Aile, Saray Hayatı

IN THE PERIOD OF BURCÎ MAMLUKS CONCUBINES AND ITS EFFECTS ON FAMILY LIFE

Öz

The Burcî Mamluks lived between 1382 and 1517 and continued their existence after the Bahri Mamluks. This article describes the lives of statesmen and their concubines who were their wives, in the mentioned period, through social history rather than political history. Sultans and important statesmen took a concubine because they had a feeling of eternity and fear that their lineage would not continue. Although this situation fulfilled the wishes of the sultans, on the other hand, it could not prevent internal conflicts. In the article, how did women living in this period accept the phenomenon of polygamy? How were the reactions of women, their peers and their spouses against concubinage? What were the concubines and roles of the sultans in Burcî Mamluks? An evaluation was made on questions such as, the qualifications of the concubines in the harem, their reflections on the state and their family relations were conveyed. In this context, the advantages and disadvantages of concubines in the family life of Burcî Mamluks were also mentioned.

Anahtar Kelimeler

Concubine, Mamluks, Politics, Family, Palace Life

Kaynakça

• Abduh Kasım, A. (1998). Asru Selâtîni'l-Memâlik et-Tarîhu's-Siyâsî ve'l-İctimâî, el-Haram.
• Afyoncu, E. (2014). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Ağır, A. M. (2015). Memlüklerde Ticaret, İstanbul: Çizgi Kitapevi.
• Ahmed A. (1999). el-Mer'e fi Mısr el-Memlukiyye.
• Ahmed, L. (1992). Women and Gender in Islam: Historical Roots of A Modern Debate, London: Yale University Press.
• Aktan, H. (2001). “İstilad”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 23: 361-362, İstanbul: TDV Yayınları.
• Akkuş Yiğit, F. (2014). “Memlûk Devletinde Hareme Dair Bazı Tespitler”, 17. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 100-108.
• Akkuş Yiğit, F. (2015). “Memlûk Tarihinde Kadın Şarkıcı ve Müzisyenler” ,Tarih İncelemeleri Dergisi, 30(1), 45-2.
• Akkuş Yiğit, F. (2015). “Memlûkler’de Evlilik Hazırlıkları”, Türkiyat Mecmuası, 25(1), 331-351.
• Akkuş Yiğit, F. (2016). “Memlûk Sarayında Tek Eşlilik ve Çok Eşlilik Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 556-561
• Amitai, R. (2016). “The Early Mamlūks And The End Of The Crusader Presence İn Syria (1250–1291) “, The Crusader World, Ed. Adrian J. Boas, Routledge, New York.
• Anonim, (2016). Tuhfetü’l Memlük Siyasetname, Yay. Haz. Yakup Kara, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Aşur, F. (1992). el-Mucteme’el-Mısrî fî ‘Asr Selatin el-Memalik, Kahire.
• Ayan, E. (2017). Ortaçağ Türk Devletlerinde Hanedan Evlilikleri, Ankara: Gece Kitaplığı.
• Aydın, M. A. (2002). Muhammed Hamidullah, “Köle”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 26: , s. 237-246, İstanbul: TDV Yayınları.
• Bakır, A. (2004). Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Bakır, A. (2008). Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler II, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Bosworth, C. E. (2008). “Mamluks (1250–1517)”, Encyclopedia of Islamic Civilisation and Religion, (Ed.), Ian Richard Netton, New York: Routledge.
• Clot, A. (2005). Köleliğin İmparatorluğu Memlükler’in Mısır’ı (1250-1517), (Çev. Turhan Ilgaz), İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Doris, B. A. (1997). The Mahmal Legend and the Pilgrimage of the Ladies of the Mamluk Court, Mamluk Studies Review, 1.
• Doris, B. A. (2014). Practising Diplomacy in the Mamluk Sultanate: Gifts and Material Culture in The Medieval Islamic World, New York: I.B. Taurıs.
• Eco, U. (2014). Ortaçağ, (Çev. Leyla Tonguç Basmacı), 2. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• El-Bahnasi, S., El-Din, M. H., El-Rab, G. G., & Torky, T. (2010). “The Seat of the Sultanate (The Citadel and İts Surroundings)”, Mamluk Art: The Splendour and Magic of the Sultans, Egypt: Museum With No Frontiers, MWNF (Museum Ohne Grenzen)
• El-Makrîzî, (1936). Kitâbu’s-Sülûk li Ma’rifet Düveli’l-Mülûk, Nşr. M.M. Ziyade, Kahire, Cilt 1/2.
• El-Makrîzî, (1997). Kitâbu’s-Sülûk li Ma’rifet Düveli’l-Mülûk, Tahkik M. Abdulkadir Ata, Lübnan, (1).
• El-Makrîzî, (1997). Kitâbu’s-Sülûk li Ma’rifet Düveli’l-Mülûk, Tahkik M. Abdulkadir Ata, Lübnan, Cilt 1.
• El-Makrîzî, El-Mevâʿiẓ Ve’l-İʿtibâr Bi-(Fî) Ẕikri’l-Ḫıṭaṭ Ve’l-Âs̱ar, Sadır Yayınevi: Beyrut, 2 Cilt.
• Emecen, F. (2017). Osmanlığı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), 3. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ez-Zahiri, H. Ş. (1892). Keşfü’l-Memâlik ve Beyânü’ṭ-Ṭuruḳ ve’l-Mesâlik, Paris: Cumhuriyet Matbaası.
• Frenkel, Y., & Ben-Bassat, Y. (Ed). “Slave Girls And Learned Teachers: Women in Mamluk Sources”, ın: Developing Perspectives in Mamluk History, Islamic History And Civilization Studies and Texts, (Leıden: Brill, 1995), 143, 158-177.
• Garcin, J. C. (1998). "The Regime of The Circassian Mamluks", The Cambridge History of Egypt, New York: Cambridge Universty Press, 1.
• Ghersetti, A. (2018). "The Representation of Slave Girls in a Physiognomic Text of the Fourteenth Century", Mamlūk Studies Review, 21, 40-44.
• Gökhan, İ. (2007). “Baybars Döneminde Mısır’da Beşerî Olayların ve Doğal Felaketlerin Toplum ve İktisadî Hayat Üzerinde Etkileri (1422–1438)”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Elazığ, 1/5.
• Havemann, A. (2010) "The Chronicle of Ibn Iyās as a Source for Social and Cultural History from Below", Towards a Cultural History of the Mamluk Era, Ed. Mahmoud Haddad vb., Beyrut:Ergon Verlag Wurzburg In Kommıssıon.
• Heather N. Keaney, (2009). “Mamluk”, Enclopedia of Islam, Ed. Juan E. Campo, C. 1, America: Facts on File.
• Hodgson, M. G. S. (1995). İslam’ın Serüveni Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih, (Çev. Metin Karabaşoğlu), İstanbul: İz Yayıncılık. İbn Battuta. (2000). İbn Battuta Seyahatnamesi, (Sait Aykut, Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İbn iyas, A. (1983). Beda’i’ ez-Zuhur fi Veka’i’ ed-Duhur, Tahkik, Muhammed Mustafa, Kahire.
• İbn Tağrîberdî. (2013). En-Nücumu’z-Zahire, (Ahsen Batur, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Johnson, K. (2019). "Soylu Hacılar: Memlûk Anlatılarında Havend el-Kübra’nın Hac Yolculuğu", (Çev. Hilal Cemile Tümer), Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 3/2.
• Keleş, B. (2018). Bahri Memlüklerde Bölgesel ve Uluslararası İlişkiler (1250-1382), Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Kızıltoprak, S. (2004). “Mevali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 25-29.
• Kopraman, K.Y. (1992). “Memlükler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C. 6, İstanbul: Çağ Yayınları.
• Lapidus, İ.L. (2005). İslam Toplumları Tarihi, (Çev. Yasin Aktay), 3. Baskı, C. 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lewis, L. (1997). “Eyyûbîler ve Memlük Saltanatı”, İslam Tarihi Kültür Ve Medeniyeti, Ed. P.M. Holt vb., (Çev. Hamdi Aktaş), 2. Baskı, C. 1, İstanbul: Kitabevi.
• Lindsay, E. (2005). James, Daily Life in the Medieval Islamic World, London: Greenwood Press.
• Makdisi, M.E.H. (2019). Mısır’daki İslam Devletleri ve Türk Memlüklerin Faziletleri, (Çev. Ramazan Şeşen), İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Matrakçı Nasuh, (2019). Târîh-İ Âl-i Osmân (Osmanlı Tarihi 699-968/1299-1561), Haz. Göker İnan, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınlar.
• Miroğlu, İ. (1992). “Yavuz Sultan Selim Devri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul: Çağ Yayınları, 10.
• Muhammed, A.S. (1988). el-Cevari fi Mücteme el-Kahire el-Memlukiyye, , Kahire.
• Rapoport, Y. (2007). “Women and Gender in Mamluk Society: An Overview”, Mamluk Studies Revıew, 11, 1-47.
• Sa’id ‘Abd el-Fettah A. (1992). el-Mucteme’el-Mısrî fî ‘Asr Selatin el-Memalik, Kahire.
• Sehavi, (1992). ed-Davʾü’l-lâmiʿ li-Ehli’l-Karni’t-Tâsi, C. 12, Beyrut.
• Tekindağ, Ş. (1961). Berkuk Devrinde Memlûk Sultanlığı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 150- 151.
• Tekindağ, Ş. (1967). “Anadolu’da Türk Tarihi ve Kültürü”, Karadeniz Teknik Üniversitesinde 16.5.1966-31.5.1966 Arası Verilen Konferanslar, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesinde Ofset Baskı Makinası.
• Turan, O. (1947). “Şemsettin Altunaba Vakfiyesi ve Hayatı” , Belleten, 11/42, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Williams, C. (2008). Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide, America: American Universty in Cairo Press.
• Winslow Williams, C. (2013). State Formation and the Structure of Politics in Mamluk Syro-Egypt, 648–741 AH/1250–1340 CE. vol. 2., Germany: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Yiğit, İ. (2002)."Memlûkler Dönemi (1250-1517) İlmî Hareketine Genel Bir Bakış”, Türkler Ansiklopesi, (Ed.), H. Celal Güzel vb., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Yiğit, İ. (2015). Memlükler (1250-1517), İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Yosef, K. (2012). "Mamluks and Their Relatives in the Period of the Mamluk Sultanate (1250-1517)”, Mamluk Studies Revıew, 16.