Dinî Tecrübe Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 2, 281 - 292, 22.06.2024

Faruk Karaca , Faik Aytemiz

https://doi.org/10.53487/atasobed.1423098

Öz

Tanrı-insan ilişkisi, düşünce tarihinin en önemli sorunları arasında yer almaktadır. Tanrıyla ilişkisini hangi din üzerinden kuruyor olursa olsun, herhangi bir dindarın İlahî olanla karşılaşması ve onu fevkalade bir şekilde yaşaması olarak anlaşılabilecek olan dini tecrübenin imkânı ayrı bir tartışma konusu olsa da dinî tecrübe kavramına yüklenen anlamlar sübjektif öz barındırdığı için kişiden kişiye değişebilecek kadar çeşitlilik arz etmektedir. Bu incelemedeki amaç, insanın varoluşundan beri, dinî inancın temel dayanak olduğu dinî tecrübenin tanımı konusunda ileri sürülen görüşleri tanıtarak bir değerlendirme yapmaktır. Esasen “Dinî tecrübenin imkânı” probleminden ayrı bir şekilde ele alınamayacak olan tanım konusunda “imkân” probleminin dışarıda tutulması konuyu makale sınırlarında tutma amacına matuftur.
Dinî tecrübe tartışmalarındaki önemli bir sorun dinî tecrübenin tanımı olduğu gibi diğer bir tartışma konusu ise kişisel dinî tecrübelerin Tanrı’ya inanmak için yeterli neden sağlayıp sağlamadığı konusudur. Dinî tecrübenin çeşitliliği ise, düşünürleri meşgul eden diğer bir husus olarak konuyla ilgilenen öncü isimlerden W. James’e dinî tecrübeye hasrettiği eseriyle haklı bir ün kazandırmıştır. Teolojik sorgulamadaki tecrübenin durumu ve teolojik sistemlerdeki işlevi teologların konuyla yoğun bir şekilde ilgilendiği alanlar olarak dikkat çekmektedir. Dinî tecrübe üzerine yapılan son tartışmaların odak noktası ise tüm kültürlerin temelinde aynı evrensel bir dinî tecrübe olup olmadığı üzerinedir. Perenniyalistler bu tür evrensel bir dinî tecrübenin varlığını ve tüm dinî tecrübelerin birliğini savunurken, bu görüş, temelde dinî tecrübenin empirik olduğunu ve bu tecrübenin “tanıma yoluyla bilgi”yi içerdiğini ileri sürmektedir. Onlara göre dinî tecrübenin nesnelliğini gösteren şey, duyu tecrübesinde olduğu gibi, tecrübe sahiplerinin tecrübe ettikleri şey konusundaki uzlaşımıdır. Bağlamsalcılar ise, evrensel öz temasını olumsuzlarken, tecrübenin saf ve evrensel bir öze sahip olmasının mümkün olmadığını ileri sürmektedir. Dinî tecrübenin nesnel bilgi sunmasının mümkün olmadığını iddia edenler dinî tecrübenin kişisel olmasını ve başkasına aktarılamamasını kanıt olarak öne sürmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Tanrı, din, dinî tecrübe, mistisizm, mistik tecrübe

Kaynakça

• Abraham, J. (1999). William Revelation and Scripture, Companion to the Philosophy of Religion, ed. Quinn, Philip L., Massachusetts, Blackwell Publishing Ltd.,
• Akdemir, F. (2006). Tanrı İnancının Temellendirilmesi ve William Alston’ın Algı Tecrübesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22/22.
• Albayrak, A. (2009). Din Görevlilerinin Mistik Tecrübe Düzeyleri (Giresun Yöresi Örneği). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/4 (Ağustos 2009), 153-185.
• Albayrak, A. (2005). Dinî Tecrübenin Dışa Vurum Problemi, Milel ve Nihal, 2 (2), 65-79.
• Alston, W. P. (1991). Perceiving God, Cornell University Press.
• Alston, W. P. (1999), Tanrı’yı Algılamak, çev. Ramazan Ertürk, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 8.
• Alston, W. P. (2007). Religious Experience as Perception of God, Philosophy of Religion: Selected Readings, ed. Michael Peterson, (3rd ed.), Oxford University Press.
• Aslan, A. (2003). What is Wrong with the Concept of Religious Experience?. Islam and Christian–Muslim Relations 14, no 3, 299-312.
• Austin, J. H. (1998). Zen and the Brain: Toward an Understanding of Meditation and Consciousness, MIT Press. Aydın, M. S. (2007). Din Felsefesi (11. Baskı). İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2007.
• Baker, J. R. (1993). Religious Experience and The Possibility of Divine Existence, Int J Philos Relig 14.
• Batson, C. D. Schoenrade, P., and Ventis, W. Larry. (1993). Religion and the Indi- vidual. A Social-psychological Perspective. Oxford University Press.
• Brainard, S. (1996). Mystical Experience, Journal of the American Academy of Religion, Vol. 64, No. 2. Cevizci, A. (1999), Felsefe Terimleri Sözlüğü, (3. Baskı). Paradigma Yayınları.
• Craig, W. L. & W. S.-A. (2004). God? A Debate Between A Christian And An Atheist, Oxford University Press.
• d’Aquili, E. & Newberg, A. (1993). Religious and Mystical States: A Neuro- psychological Model. Zygon 28.
• d’Aquili, E. & Newberg, A. (1999). The Mystical Mind: Probing the Biology of Religious Experience Fortress Press.
• Dewhurst, K. & Beard, A. W. (1970). Sudden Religious Conversions in Temporal Lobe Epilepsy. British Journal of Psychiatry, 117: 497–507.
• Gellman, J. I. (2005). Mysticism and Religious Experience, The Oxford Handbook of Philosophy of Religion, Editor William J. Wainwright, Oxford University Press.
• Gelpi, D. L. (1994). The Turn to Experience in Contemporary Theology, Paulist Press. Hökelekli, H. (2008). Din Psikolojisi, (7. Baskı), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• James, W. (2017). Dinsel Deneyimin Çeşitleri: İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. İsmail Hakkı Yılmaz, Pinhan Yayıncılık.
• Hick, J. (1970). Religious Faith as Experiencing as, A John Hick Reader, ed. Paul Badham.
• Hick, J. (1990). Philosophy of Religion (fourth edition), Englewood Cliffs, Prentice-Hall. Hick, J. (1999). Religious Pluralism, Companion to the Philosophy of Religion, ed. Quinn, Philip L., Massachusetts, Blackwell Publishing Ltd.