DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ YÜKSEKÖĞRETİM POLİTİKASI VE 1956 TARİHLİ RAPOR

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 141 - 170, 22.12.2021

Recep Murat Geçikli

Öz

Toplumların her alanda gelişebilmesinin ön koşulu sahip oldukları eğitim sistemine dayanmaktadır. Eğitim aşamaları içerisinde son önemli aşamayı yükseköğretim oluşturmaktadır. Mustafa Kemal Atatürk gerek Millî Mücadele Dönemi’nde gerek sonraki süreçte eğitim ve öğretime önem vermiştir. O’nun ölümünden sonra da devam ettirilmiştir. İstanbul ve Ankara’daki üniversitelerin yanı sıra Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde de üniversitelerin açılması bu sürecin devamı niteliğindeydi. Özellikle Demokrat Parti iktidarı konuyu ele almış, Trabzon, İzmir, Ankara ve Erzurum’da yeni üniversiteler kurmuştu. Bu doğrultuda Milli Eğitim Bakanı’nın daveti üzerine bir komisyon kurulmuştu. Komisyon yaptığı toplantıların ardından açılması planlanan üniversitelerin nerede, hangi koşullarda ve hangi tipte açılması gerektiği gibi konularda hükümete tavsiye niteliğinde bir rapor sunmuştu. Bu çalışmada yükseköğretime katkıda bulunan ve yapılan araştırmada herhangi bir çalışmada kullanılmadığı tespit edilen rapor, ayrıntılarıyla ele alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Üniversite, Yükseköğretim, Komisyon, 1956 tarihli Rapor

HIGHER EDUCATION POLICY OF THE DEMOCRATIC PARTY PERIOD AND 1956 REPORT

Öz

The prerequisit for the development of societies in every field are based on the educational system they have. On the other hand, higher education is the last important stage of education. For this reason, Mustafa Kemal Ataturk gave importance to education and training both during the National Struggle and the following period. This process continued even after his death. In addition to the universities in Istanbul and Ankara, the opening of universities in various regions of Anatolia was a continuation of this process. The Democrat Party government especially dealt with this issue and established new universities in Trabzon, Izmir, Ankara and Erzurum. Accordingly, a commission was established upon the invitation of the Minister of National Education. After its meetings, this commission presented an advisory report to the government on the location, conditions, and type of universities planned to open. In this study, at first the history of higher education in Turkey is discussed. This report, which contributed to higher education and was not used in any studies, was examined in detail.

Anahtar Kelimeler

The Democratic Party, University, Higher Education, Commission, Report of 1956

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi (CCBA)
• Düstur
• Resmî Gazete
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi/Tutanak Dergisi
• Akşam
• Cumhuriyet
• Hâkimiyet-i Milliye
• Milliyet
• Son Posta
• Vakit
• Vatan ADEM, Mahmut, Atatürkçü Düşünce Işığında Eğitim Politikamız, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• AHMAD, Feroz, AHMAD Bedia Turgay, Türkiye Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1976.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayınları, Ankara, 2007.
• ALBAYRAK, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Ankara, 2004.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri 1922-1923, XIV, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2007.
• Atatürk’ün Maarife Ait Direktifleri, Maarif Matbaası, İstanbul, 1939.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1997.
• BAYAR, Celal, Başvekilim Adnan Menderes, İstanbul, 1986.
• BEİN, Amit, Osmanlı Uleması ve Türkiye Cumhuriyeti, (Çev: Bülent Üçpunar), Kitap Yayınevi, İstanbul, 2013.
• CEYLAN, Süleyman, Demokrat Parti İktidarı Döneminde Üniversite Eğitimi (1950–1960), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Bilimler Eğitimi Anabilim Dalı Tarih Öğretmenliği Programı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Dr. Erkan Serçe), Ankara, 2008.
• ERGİN, Muharrem, Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri, Güryay Matbaacılık. İstanbul, 1975.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi VII, Islahat Fermanı Devri (1861-1876), TTK, Ankara, 2003.
• MALCHE, Albert, İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor, Devlet Basımevi, İstanbul, 1939.
• Milli Eğitimde 50 Yıl, 1923-1973, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 1973.
• NEUMARK, Fritz, Boğaziçine Sığınanlar, (Çev: Şefik Alp Bahadır), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1982.
• SAKAOĞLU, Necdet, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992.
• SÜKAN, Faruk, Başbakan Adnan Menderes’in Meclis Konuşmaları, Kültür Ofset, Ankara, 1991.
• TEKELİ, İlhan, İLKİN, Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
• TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları (1944-1973), DP’nin Altın Yılları (1950-1954), Ankara, 1990.
• ÜNAL, Tahsin, Milli Eğitim Davamız, Berikan Yayınları, Ankara, 2007.
• YÜCEL, İ. Hakkı, Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları ve İktisadi Gelişmenin Yönü, Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, 2006.
• ASAF, Burhan, “Üniversite’nin Manası”, Kadro, (Ağustos-1933). s.24-28.
• DEMİRTAŞ, Bahattin, “Atatürk Döneminde Eğitim Alanında Yaşanan Gelişmeler”, Akademik Bakış Dergisi, I, S.2, 2008, s.155-176.
• KARAKÖK, Tunay, “Menderes Dönemi’nde (1950-1960) Türkiye’de Eğitim”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, I, S.2, 89-97.
• KAYADİBİ, Fahri, “Atatürk Döneminde Eğitim ve Bilim Alanında Gelişmeler”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.13, 2006, , s.1-21
• KILIÇ, Ramazan, “Türkiye’de Yükseköğretimin Kapsamı ve Tarihsel Gelişimi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.3, 1999, s.289-310.
• KOÇER, H. Ali, “Türk Eğitim Tarihinde Atatürk’ün Yeri”, Atatürk ve Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Eğitimi ve Türk Kültürü Konusunda Seçme Yazılar, (Edit: Doğan Atılgan), Ankara Üniversitesi’nin 60. Kuruluş Yılı Armağanı, Ankara, 2006.
• ORAL, Mustafa, “Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.27-28, (Mayıs-Kasım 2001), s.321-333.
• SARGIN, Sevil, “Türkiye’de Üniversitelerin Gelişim Süreci ve Bölgesel Dağılımı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, III, S.5,133-150.
• UĞUR, Mücteba, “İlahiyat Fakültesi”. TDV İslam Ansiklopedisi, XXII, (2000) s.71.
• http://yunus.hacettepe.edu.tr/~n.senem/makaleler/ataturk.htm/ (Erişim Tarihi: 03.04.2021)
• https://www.istanbul.edu.tr/tr/content/universitemiz/tarihce / (Erişim Tarihi: 06.06.2021)