The Lausanne Peace Conference in the Establishment Process of the People’s Partyand Its Reflections in the Turkish Press(February–March 1923)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 10 - 18, 23.06.2023

Aslıhan Keskin Doğan Koçak

https://doi.org/10.5152/JA.2023.23061

Öz

The interruption of the Lausanne Peace Conference during the establishment of the People’sParty was an unexpected development at the political level. Because without the peaceagreement, political stability in Turkey would not have been obtained. The new party, whichwas planned to be established by Mustafa Kemal Pasha after the peace, would have a completely democrat character. In this process, important assessments were made in the press.These were about the peace conference and the new party. In the peace process, getting thesupport of the people and intellectuals and providing the appropriate mental ground for theparty were also the main objectives. On the other hand, the guiding influence of the press in thepolitical arena could not be ignored. In this study, the articles published in the press of the periodabout the political developments in the establishment process of the People’s Party, the newsand statements in the newspapers about the subject will be examined by taking into accountthe dates February–March 1923. In the study, “document analysis” technique was applied tocreate a scientific text by employing qualitative research method. The materials were examinedin accordance with the method required by the science of history and evaluated in the light ofscientific principles.

Anahtar Kelimeler

Establishment process, Lausanne, People’s Party, press

Halk Fırkası’nın Kuruluş Sürecinde Lozan Barış Konferansı ve Türk Basınındaki Akisleri (Şubat-Mart 1923)

Öz

Halk Fırkası’nın kuruluş sürecinde Lozan Barış Konferansı’nın kesintiye uğraması siyasi düzlemde beklenmedik bir gelişmeydi. Çünkü barışın gerçekleşmemesi Türkiye’de siyasi istikrarın kurulamaması anlamına geliyordu. Barışın akabinde Mustafa Kemal Paşa tarafından kurulması planlanan yeni fırka tamamen halkçı bir nitelik taşıyacaktı. Bu süreçte basında önemli değerlendirmeler yapıldı. Bunlar barış konferansı ve yeni fırka ile ilgiliydi. Barış sürecinde halkın ve aydınların desteğini almak ve fırka için uygun zihinsel zeminin oluşmasını sağlamak da temel amaçtı. Diğer taraftan basının siyasi alandaki yönlendirici etkisi de göz ardı edilemezdi. Bu çalışmada Halk Fırkası’nın kuruluş sürecinde yaşanan siyasi gelişmeler ile ilgili dönemin basınında çıkan köşe yazıları, konu ile ilgili gazete haber ve demeçleri Şubat-Mart 1923 tarihleri dikkate alınarak irdelenecektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılarak bilimsel bir metin oluşturulması için “doküman incelemesi” tekniği uygulandı. Materyaller tarih biliminin gerektirdiği metoda uygun ve bilimsel ilkelerin ışığı altında değerlendirilerek incelendi.

Anahtar Kelimeler

Basın, halk fırkası, kuruluş süreci, lozan

Kaynakça

• Anonim (1923, 5 Şubat). Konferans hakkında başkumandan diyor. Yeni Şark.
• Anonim (1923, 6 Şubat). Fransızların ısrarı konferansı akamete uğratmış ve müzakerata nihayet verilmiştir. Hâkimiyet-i Milliye.
• Anonim (1923, 6 Şubat). Müzakerat İnkitaa uğradı. Akşam.
• Anonim (1923, 7 Şubat). Son dakikaya kadar başlayan itilaf ümitlerine rağmen müzakerat neticesi yarım kalmıştır. Vakit.
• Anonim (1923, 11 Şubat). Balıkesir’de fevkalade mühim bir nutuk. Hâkimiyet-i Milliye.
• Anonim (1923, 15 Şubat). Vaziyet. Akşam.
• Anonim (1923, 18 Şubat). İsmet paşa’nın mühim sözleri. Akşam.
• Anonim (1923, 16 Şubat). İngiltere kabinesi, sulhun temini için yeni müsaadatta bulunmaya karar vermiş. Akşam.
• Anonim (1923, 17 Şubat). İsmet Paşa dün gece yarısı gelmişlerdir. Vakit.
• Anonim (1923, 20 Şubat). Başkumandanımızla İsmet paşa’nın mülakatı. Akşam.
• Anonim (1923, 20 Şubat). İsmet Paşa. Vakit.
• Anonim (1923, 22 Şubat). İsmet Paşa’nın konferans hakkındaki mühim beyanatı. Akşam.
• Anonim (1923, 28 Şubat). Vatan yolunda birlik. Tan.
• Anonim (1923, 4 Mart). Mustafa Kemal Paşa’nın tarihi nutukları. Akşam.
• Anonim (1923, 7 Mart). Büyük millet meclisi dün gece kararını verdi. Vakit.
• Anonim (1923, 7 Mart). Rauf bey’in mühim beyanatı. Vakit.
• Anonim (1923, 8 Mart). Sulh meselesi hakkındaki nokta-i nazarımız bugün devletlere bildirilecektir. Vakit.
• Anonim (1923, 9 Mart). Müttefiklere verilecek mukabil proje bu akşam şehrimize gelecektir. Vakit.
• Anonim (1923, 10 Mart). Hükümetimizin notasıyla mukabil projemiz dün gelmiş ve derhal müttefik devletler mümessillerine tevdi’ edilmiştir. Vakit.
• Anonim (1923, 11 Mart). Mukabil projemizin tesirleri. Vakit.
• Anonim (1923, 12 Mart). İngiltere Matbuatı. Vakit.
• Anonim (1923, 12 Mart). Mukabil projemizden sonra vaziyet. Vakit.
• Anonim (1969). Lozan barış konferansı tutanaklar belgeler. I (Seha L. Meray, Çev.). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Anonim (1991). Atatürk’ün tamim, telgraf ve beyannameleri IV. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Anonim (2020). Lozan sulh muâhedenâmesi: Osmanlıca metin ve çevirisi. Dün, Bugün, Yarın Yayınları.
• Anonim (2012). Milletvekili genel seçimleri 1923-2011. Türkiye İstatistik Kurumu.
• Aksoy, M. (1971). Tam bağımsızlık ve Atatürk. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 29/2, 1–77. https://dergipark.org.tr/tr/do wnload/article-file/36946
• Boratav, K. (2003). Türkiye iktisat tarihi (1908–2007). İmge Kitabevi.
• Cihangir, K. (2013). Lozan Barış Konferansı’nın ilk aşaması ve konferansın kesintiye uğradığı dönemde Yunanistan. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 53, 129–154. https://de rgipark.org.tr/tr/download/article-file/617775
• Çavdar, T. (1982). Türkiye’de liberalizmin doğuşu. Uygarlık Yayınları. Güler, A. (2016). Atatürk ve İslam. Halk Kitabevi.
• Güneş, İ. (1987). Müdafaa-i hukuk cemiyeti’nden halk fırkası’na geçiş. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 3(8), 427–442. https://dergipark.or g.tr/tr/download/article-file/1167089.
• Halıcı, Ş. (2004). Yeni Türkiye devleti'nin yapılanmasında Mahmut esat bozkurt (1892–1943). Atatürk Araştırma Merkezi.
• İnönü, İ. (1998). İsmet İnönü’nün hatıraları büyük zaferden· sonra Mudanya mütarekesi ve lozan antlaşması 1. Cumhuriyet Yayınları.
• Öncel, N. C. (2016, 1 Ekim). Ya Lozan olmasaydı? Hürriyet. https://www.hur riyet.com.tr/yazarlar/naci-cem-oncel/ya-lozan-olmasaydi-4023 7218.
• Sadak, N. (1923, 5 Mart). Terakki ve tecdid fikirleri. Akşam.
• Sadak, N. (1923, 6 Şubat). Paşa hazretlerinin inkıta hakkında sözleri. Vakit.
• Sencer, M. (1959). Osmanlı toplum yapısı. Ant Yayınları.
• Sonyel, S. R. (2006). Gizli belgelerle lozan konferansı’nın perde arkası. TTK Yayınları.
• Şimşir, B. N. (2012). Lozan günlüğü. Bilgi Yayınevi.
• TBMM Matbaası (1961). TBMM Zabıt Ceridesi (Cilt. II, s. 1).
• Tökin, F. H. (1965). Türkiye’de siyasî partiler ve siyasî düşüncenin gelişmesi 1839-1965. Elif Yayınları.
• Tuğluoğlu, F. (2013). Ali Naci Karacan’ın Gözüyle lozan konferansı ve İsmet Paşa. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 53, 285–328. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/do wnload/article-file/590450
• Tuncay, M. (1981). Türkiye cumhuriyeti’nde tek parti yönetiminin kurulması (1923–1931). Yurt Yayınları.
• Turan, İ. (2010). İsmet İnönü Lozan Barış Konferansı konuşma, demeç, makale, mesaj, anı ve söyleşiler. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Yalman, A. E. (1923, 7 Şubat). İktisadi esarete karşı. Vakit