SOLAKLI DERE – İYİDERE ARASINDA (TRABZON / OF) KIYI KULLANIMININ ZAMANSAL DEĞİŞİMİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİ- The Sustainable Management of Usage of Coastal and Temporal Change in Between Solaklı Creek-İyidere (Trabzon-Of)

Yıl 2016, Cilt: 21 Sayı: 35, 175 - 196, 03.02.2016

Murat Uzun , Sibel Özcan

https://doi.org/10.17295/dcd.61537

Cited By: 3

Öz

Kıyılar, sağladığı imkânlar, olanaklar, potansiyeli ve çekiciliği nedeniyle geçmişten günümüze beşeri faaliyetlerin en çok yoğunlaştığı alanlar konumundadır. Kıyıların tarih boyunca beşeri faaliyetlere maruz kalması, son yüzyılda meydana gelen hızlı nüfus artışı, kentleşme, sanayi ve ulaşım gibi etkenlerle daha da artmış ve günümüzde kıyı alanları beşeri faaliyetlerin merkezi olmuştur. Kara ve deniz ekosisteminin etkileşim alanı olan ve doğal-beşeri coğrafya unsurlarını barındıran kıyı alanlarında günümüzdeki yoğun beşeri baskılar, kıyı kullanımı ve oluşan değişimler, birtakım sorunların oluşmasına neden olmaya başlamıştır. Günümüzde kıyıdaki sorunların en aza indirilmesi ve sürdürülebilir kullanımların sağlanması için kıyı yönetimi ve planlaması çalışmaları uygulanmaktadır. Bu çalışmada da kıyı alanında değişimlerin yoğunlaştığı Karadeniz bölgesinin doğusundaki, Solaklı Dere-İyidere (Trabzon-Of) arasındaki kıyı şeridi incelenmiştir.  Kıyı alanının incelenmesi, kıyı kullanımının zamansal değişimi, haritaların üretilmesi, sayısal analiz sonuçlarının elde edilmesi, sorunların tespiti ve yönetimi, SWOT analizinin yapılması ve kıyının sürdürülebilir yönetiminin oluşturulması basamaklarından oluşmaktadır. Çalışma alanının kıyı kullanımındaki zamansal değişimi, 1990-2014 yıllarındaki uydu görüntülerinin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama (UA) teknikleri ile analizi sonucu elde edilmiştir. İncelenen süreçte kıyıda orman alanları azalmış, tarım alanları ve yerleşim alanları artış göstermiştir. Dikkat çeken diğer durumlar ise kıyıdaki dolgu alanları ile kıyının alansal olarak artması ve Karadeniz sahil yolu sonucu yaşanan değişimlerdir. Kıyının sürdürülebilir kıyı yönetimi çalışması için doğal-beşeri coğrafya etki değerlendirmesi yapılmış ve SWOT analizi, sorun yönetimi, coğrafi analizleri yöntemi de kullanılmıştır. Yapılan bütün çalışmalarla Solaklı Dere-İyi Dere arasındaki kıyı alanının sürdürülebilir kıyı alanları yönetimi şeması oluşturulmuştur. Elde edilen bilgiler ve oluşturulan yönetim şeması ile doğayı ve kıyının bütün unsurlarını koruyan aynı zamanda kalkınmayı hedefleyen, planlı, çevreci, faydalanılabilir, uygulanabilir ve sürdürülebilir kıyı yönetiminin nasıl oluşturulması konusunda açıklamalar yapılmış ve önerilerde bulunulmuştur. Bu çalışma ile Karadeniz kıyılarının tamamında yaşanan kıyı sorunları ve değişimlerine yönelik yerel ölçekli kıyı yönetimi çalışması oluşturulmuştur. Çalışmadan kazanılacak bilgilerle daha geniş çaplı sürdürülebilir kıyı yönetimi çalışmalarının oluşturulması düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kıyı kullanımı, Zamansal Değişim, Sürdürülebilirlik, Kıyı Yönetimi, CBS.

ABSTRACT

The coasts, which provides facilities, facilities, due to the potential and attractiveness is the most concentrated areas of human activities from the past to the present. Coastal habitats exposed to human activities throughout history have occurred in the last century, rapid population growth, urbanization, industry and transportation factors such as increased even further with the coastal areas became the center of the human activities. The changes that have occurred in the usege of the coast and the use of pressure, the natural structure of the coast, disrupting and leads to the emergence of environmental problems.

Today, minimizing the problems and to ensure sustainable usege of coastal management and planning studies. In this study, region of Black Sea to the east of betwen Solaklı Creek-Iyidere (Trabzon-Of) coast line explored which change are concentrated in coastal area. Investigation of the use of the coastal area, temporal variation, production of map, numerical analysis of the results achieved, and issues management, and sustainable management of the coast of the SWOT analysis, the creation of digits. Temporal variation in the use of the coastal study area, 1990-2014 satellite imagery in geographic information systems (GIS) and remote sensing  has been obtained as a result of the analysis with the techniques. In the process, reduced forest areas on the coast surveyed, increased agricultural fields and residential areas. Notable other situations is the fill areas with increased and the banks of the Black Sea coastal highway as a result of areal changes experienced.. In this study all of the Black Sea coast with coastal problems and change to local-scale coastal management work. Working with data and information to be gained from a larger diameter, it is thought that the creation of sustainable coastal management.

Key Words: Usage of Coast, Temporal Change, Sunsitability, Management of Coast, GIS.

Anahtar Kelimeler

Kıyı kullanımı, Zamansal Değişim, Sürdürülebilirlik, Kıyı Yönetimi, CBS

Kaynakça

• Akay, A., 2003, Kıyı Kenti Belediyelerinin Planlama ve Yönetim Sorunları: Yalova Örneği, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 12, Sayı 4, S. 65-94, İstanbul.
• Akbulak, C., Erginal, A., E., Gönüz, A., Öztürk, B., 2008, “Investigation of Land Use and Coastline Changes on The Kepez Delta Using Remote Sensing”, Journal Black Sea/Mediterranean Environment Volume 14 Pp. 95-106.
• Akyarlı, A., Yüksel, Y., Çevik, E., Yalçıner, A., Güler, I., 2003, “Kıyı Bölgesi Yönetimi ve Sorunları”, Türkiye Mühendislik Haberleri, Sayı 420, İstanbul.
• Akyol, N., Sesli, F. A., 2006, “Kıyı Alanlarında Kamu Yararı ve Kullanım İlişkileri”, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları VI. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 06 Bildiriler Kitabı, Cilt 1, s. 13-22, 7-11 Kasım 2006, Muğla.
• Alkış, S., 2007, “Coğrafya Eğitiminde Yükselen Paradigma: Sürdürülebilir Bir Dünya”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı 15, s.55-65, İstanbul.
• Alparslan, Ö., Ortaçeşme, V., 2009, “Side-Manavgat Kıyı Kesimi Alan Kullanımlarının Kıyı Planlaması ve Yönetimine Yönelik Değerlendirilmesi”, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt/Sayı 22/2, s. 169-178, Antalya.
• Aşan, N. 2004, “Kıyı Yapıları, Kıyıların Kullanılması ve Planlaması” Türkiye Kıyı ve Deniz Alanları V. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 04 Bildiriler Kitabı, 4-7 Mayıs 2004, 268-274, Adana.
• Atik, S., 2011, “Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi ve Türkiye’deki Bazı Uygulamaların Değerlendirilmesi”, TMMOB 7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Editör Yalçın YÜKSEL), s. 481-495, Trabzon.
• Bahadır, M. 2012, “Eber ve Akşehir Göllerinin Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi”, Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, Ankara.
• Bahadır, M., 2013, “Kovada Gölü Milli Park’ının Sürdürülebilir Yönetimi”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı 30 s.287-310, Erzurum.
• Baki, O., G., Ergun, O., N., 2012, “Orta Karadeniz (Sinop-Türkiye) Örneğinde Kıyısal Alan Kullanımı ve Yönetim Planlaması Açısından Genel Değerlendirme”, Türkiye´nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, A., N., Genç 14-17 Kasım 2012, Cilt I, , s.177-187, Hatay.
• Bekdemir, Ü-Sever, R., 2003, “Samsun-Sarp Sahil Karayolunun Standardını Yükseltme Çalışmalarının Çevresel Etkilerine Bir Örnek. Piraziz-Giresun Arası”, Sırrı Erinç Sempozyumu (11-13 Eylül 2003), Coğrafya Genişletilmiş Bildiri Özetleri, s. 241-247, İstanbul.
• Bekdemir, Ü., 2007, “Karadeniz Kıyı Kentleri (Samsun-Hopa Arası)”, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Cengiz, C., Yazgan, M., E., 2010, “Artmutlu (Yalova) Örneğinde Kıyı Alanlarının Kullanımı ve Planlaması”, Türkiye´nin Kıyı ve Deniz Alanları VIII. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, 14-17 Kasım 2012, Cilt II, , s.1612-1619-11, Trabzon.
• Cicin-Saina, B. Belfıore, S. 2005, “Linking marine protected areas to integrated Coastal and ocean management: A review of theory and Practice”, Ocean & Coastal Management 48, 847–868.
• Conacher, A., Conacher, J., 2000, “Environmental Planning and Management in Australia”, Melbourne: Oxford University Press.
• Consult, R., 2006, “Evaluation of Integrated Coastal Zone Management (ICZM) in Europe: Final Report”, Rupprecht Consult-Forschung & Beratung GmbH, Germany.
• Çelik, B., Değirmenci, F., Yıldırım, S., Boğuşlu, H., 2000, “Giresun, Trabzon ve Rize İllerindeki Kıyı Çizgisi Değişimleri ve Çözüm Önerileri”, III. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, s. 215-230, Çanakkale.
• Dal, N., Baysan, S.,, 2007, “Kuşadası’nda Kıyı Kullanımı ve Turizmin Mekansal Etkileri Konusunda Yerel Halkın Tutumları”, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı 16, S. 69-85, İzmir.
• Davidson-Arnott, R., 2010, “Introduction to Coastal Processes And Geomorphology”, University Press Cambridge. United Kingdom.
• Doğanay, S., 2006, “Şehir Coğrafyası Açısından Bir Araştırma Of”, Aktif Yayınevi, İstanbul.
• Doygun,H., Berberoğlu, S., 2001, “Kıyı Alanlarında Sürdürülebilir Yönetim Modeli Önerisi”, ÖZHAN,E., YÜKSEL,Y. (Editörler), Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları III.Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı (11-21), İstanbul.
• Doygun, H., Oğuz, H., Atak, B. K., Nurlu, E., 2011, “Alan Kullanım Değişimlerinin Doğal Karakterli Kıyı Alanları Üzerindeki Etkilerinin Uzaktan Algılama ve CBS Yardımıyla İncelenmesi: Çiğli/İzmir Örneği” I. Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, Kahramanmaraş.
• Erinç S. 1986, “Kıyılardan Yararlanmada Hukuki Düzenlemelere Jeomorfolojinin Katkısı”, Jeomorfolojisi Dergisi, 14: 1-5.
• Erol, O., 1997, “Türkiye’deki Kıyı Kullanımı Sorunlarına Jeomorfolojik Yaklaşım”, Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Türkiye Coğrafya Dergisi, Sayı 6, S. 93-122, Ankara.
• Ersoy, A., F., Ersoy, H., 2003, “Doğu Karadeniz Bölgesindeki Çevre Problemlerinin Kent ve Çevre Jeolojisi Açısından İncelenmesi”, Süleyman Demirel Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Sayı 7-2, s.337-342.
• Garipağaoğlu, N. Özcan, S., Uzun, M., 2014, “Moda-Caddebostan (Kadıköy) Arası Kıyı Alanındaki Değişimin İncelenmesi”, Marmara Coğrafya Dergisi, S. 29, s. 60-80.
• Garipağaoğlu, N., Uzun, M., 2014, “İzmit Körfezi Kıyılarında Kıyı Alanı Kullanımı”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 63, s., 9-22, İstanbul.
• Gazioğlu, C., Yücel, Z., Y., Doğan, E., Kurter, A., 1997, Kilyos-Karaburun Arasında Kıyının Kötü Kullanımı ve Kıyı Çizgisinin Değişimi, Türkiye´nin Kıyı ve Deniz Alanları I. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitab, s.566-568, Ankara.
• İnandık, H., 1971, “Deniz ve Kıyı Coğrafyası” İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No 47, İstanbul.
• Kamphuis, J. W., 2000, “Introduction to Coastal Engineering and Management”, World Scientific, Pp. 411-424, Singapore.
• Kay, R., Alder , J., 1999, “Coastal Planning And Management”, First Published, Pp.4-419 London And New York: E-Fn Spon.
• Kenchington, R., Crawford, D. 1993. “On the Meaning of Integration in Coastal Zone Management”, Ocean & Coastal Management 21,Pp. 109-127.
• Köksal, G., 2008, “Bir Kıyı Kenti Olan İzmit’in Kıyı Kullanımı ve Kıyı Kullanım Sürdürebilirliği”, Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları VII. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 08, Bildiriler Kitabı; Editör Lale Barlas, 27-30 Mayıs, 2008, Ankara.
• Kurt, S., Demirci, A., Karaburun, A., 2010, İstanbul Kıyılarında 1987 ve 2007 Yılları Arasında Arazi Kullanımında Meydana Gelen Değişimler, Doğu Coğrafya Dergisi Sayı 26, S. 115-128.
• Kurt, S., ,2015, Türkiye’de Kıyı Kullanımına Yönelik Yasa ve Düzenlemelerin Tarihi Seyri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı 33, s91-110.
• Lavoi, T. 2007, “National Coastal Zone Management Community Observation”, Conferance of Coastal Zone, Posrtland,Oregon.
• Mater, B., Turoğlu, H., 1997, “Karasu (Sakarya Deltası) Kıyılarının Arazi Kullanımı ve Uygulama Sorunları”, Türkiye´nin Kıyı ve Deniz Alanları I. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 97 Bildiriler Kitabı, s.233-1241, Ankara.
• Meulen, F. D., Haes, H. A. U. 1996, “Nature conservation and integrated coastal zone management in Europe: present and Future”, Landscape and Urban Planning 34, Pp. 40-410.
• Nichols, K. ,1999, “Coming To Terms With İntegrated Coastal Management Problems Of Meaning And Method in A New Arena Of Resource Regulation”, Professional Geographer, 51, Pp.388-399.
• Özhan, E. 2008, “Türkiye’de Bütünleşik Kıyı Yönetimi; Son Gelişmeler”, Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları VII. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 08, Bildiriler Kitabı, 27-30 Mayıs, 2008, Ankara.
• Özşahin, E., 2012, “Bir Kıyı Nasıl Kullanılmaz? Coğrafi Bir Bakış Açısı İle Hatay Örneği”, Türkiye´nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, A., N., Genç 14-17 Kasım 2012, Cilt II, s.1223-1230, Hatay.
• Sağlık, A., Kelkit, A., Sağlık, E., 2012, “Kentsel Kıyı Alanlarında Yerleşim Baskısı Sonucu Oluşan Çevresel Sorunlar: Çanakkale Kenti Örneği”, Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, Sayı 5 (2), s. 145,149.
• Sesli, F. A., Akyol, N., İnan, H. İ., 2002, “Kıyı Alanlarında CBS ile Arazi Kullanım Vasfındaki Değişikliklerin Belirlenmesi”, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları IV. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 02 Bildiriler Kitabı, Cilt 2, s. 1033-1042, 5-8 Kasım 2002, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Sesli, F. A., Aydınoğlu, A. Ç., Akyol, N., 2003, “Kıyı Alanlarının Yönetimi”, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 9. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Bildiriler Kitabı, s.757-768, 31 Mart - 4 Nisan 2003, Ankara.
• Süme, V., 2007, “Rize İyidere-Çayeli Atasındaki T Mahmuzların Kıyı Koruma Açısından İncelenmesi”, 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, s. 25-35. İzmir
• Tagliania, P. 2003, “Integrated coastal zone management in the Patos Lagoon estuary: perspectives in context of developing country”, Ocean & Coastal Management, 46, Pp. 807–822.
• Turoğlu, H., 2005, “Trabzon-Sarp Arası, Karadeniz Sahil Yolu İnşaatının Jeomorfolojik Etkileri”, Ulusal Coğrafya Kongresi ( Prof. Dr. İsmail Yalçınlar Anısına) Bildiriler Kitabı, s.353-361.
• Turoğlu, H., 2009, “3621 Sayılı Kıyı Kanunun ve Onun Uygulama Problemleri”, Türk Coğrafya Dergisi, 53: 31-40.
• Uysal, H., Yanmaz S. 2009, “Bütünleşik Kıyı Alanları Planları” Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü İmar Planlama, Ankara.
• Uzun, A., 1998, “Kıyı Hukuku Açısından Karadeniz Kıyılarımız”, Jeomorfoloji Dergisi, No 21, s.60-64, Ankara.
• Uzun, A., 2000, “Samsun’da Kıyı Yönetimi”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 35, s. 51-68, İstanbul.
• Uzun, M., 2014a, “Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring, p. 2033-2052, ANKARA.
• Uzun, M., 2014b, “Hersek Deltasında (Yalova) Kıyı Çizgisi-Kıyı Alanı Değişimleri ve Etkileri”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı 32, s. 27-48, Erzurum.
• Yüksek, Ö., Önsoy, H., Kömürcu, İ., Kankal, M., Akpınar, A., 2007, “Karadeniz Sahil Yolunun Kıyı Açısından Değerlendirilmesi”, 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, s. 9-17. İzmir.