EVHADÜDDÎN-İ MERÂGÎ’NİN GAZELLERİNDE TELMÎH/ Telmih in Evhaduddin-i Merâgi’s Ghazel

Yıl 2019, Sayı: 62, 85 - 98, 27.06.2019

Asuman Gökhan Esengül Uzunoğlu Sayın

Öz

Hicri sekizinci yüzyılda yaşamış olan Evhadüddîn-i Merâgî Fars edebiyatının ünlü âlim, sûfî ve şairlerindendir.  Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Kaynaklardan ve şiirlerinden anlaşıldığı üzere kendisi İsfahanlıdır. İlk eğitimini Merâga’da tamamladıktan sonra Kirman’dan başlayarak İsfahan, Irak, Bağdat, Hemedan, Dımaşk gibi birçok yere seyahatler yapmış; buralardan şiirlerinde sıkça bahsetmiştir. Seyahatlerinin ardından Merâga’ya dönmüş, burada inzivaya çekilip riyazetle meşgul olmuştur.  Şiirlerinde Evhadî mahlasını kullanan şairin Dîvân, Mantıku‘luşşâk/Dehnâme ve Câm-ı Cem adlı eserleri vardır. Sade ve akıcı bir üsluba sahip olan Evhadüddîn-i Merâgî tasavvuf, aşk, irfan ve naat konularını içeren farklı nazım türleriyle yaklaşık on beş bin beyit şiir söylemiştir. Çalışma Evhadüddîn-i Merâgî ve Gazellerinin İncelenmesi adlı doktora tezinden faydalanılarak hazırlanmıştır. Evhadüddin-i Merâgî’nin Emir Ahmed-i Eşrefî tarafından Dîvân-i Kâmil-i Evhadî-i Merâgî (Tahran 1362 hş.) adıyla neşredilen Dîvân’ı esas alınmış, Evhadüddîn-i Merâgî’nin hayatı hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra telmîh konusu, adı geçen Dîvân’dan en seçkin örnek beyitler getirilerek incelenmiş, beyitlerin sonuna sayfa ve beyit numarası verilmiştir.  Anahtar Kelimeler: Evhadüddîn-i Merâgî, Evhadî, telmîh, İran edebiyatı, gazel, tasavvuf Abstract Evhaduddın Meragi who lived in the eighth century Hijri, is one of the famous scholars, mystic and poets of Persian literature. There is not enough information about his life. As understood from the sources and his poetry, he is from Isfahan. After completing his first education at Meraga, starting from Kirman, he has travelled to many places such as Isfahan, Irak, Baghdat, Hemedan, Dımashq; he often mentioned these places in his poems. After his travels, he returned to Merage, where he stays alone and engages in prayer. The poet who used the Evhadi nickname in his poems has written works such as Dîvân, Mantık al-usshak/Dehname ve Cam-ı Cem.  Evhaduddin Meragı who has got a pure and fluent style, sang around fifteen thousand couplets by making use of different types of verse. The study was made by using the study named Evhaduddin Meragi and Analysis of His Ghazal’s (Phd Thesis). The Divan of Evhaduddin Meragi by Emir Ahmed Eşrefî was based on the Diwan, which was published under the name of Diwan Evhadî Meragi (Tehran 1362 hş.). After some information about Evhaduddin Meragi’s life was given, the art of telmîh has been analysed with his most outstanding examples of ghazel, page and couplet numbers have been given at the end of couplets. 

Anahtar Kelimeler

Evhadüddîn-i Merâgî, Evhadî, telmîh, İran edebiyatı, gazel

Kaynakça

• Abâdî, Devlet Azîz. (1346 hş.). “Sohenverân-i Merâgî”. Dânişkede-i Edebiyyât ve Ulum-i İnsânî-yi Tebriz, Sayı: 8, s. 43-59. Albayrak, Nurettin. (1995). “Ferhâd ve Şîrin”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, Cilt: 12, s. 388-389. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Âştiyânî, Abbâs İkbâl. (1387 hş.). Târîh-i Moğol. Tahran: İntişârât-i Nigâh. Bolay, Süleyman Hayri. (1988). “Âdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 1, s. 358-363. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Bilgin, Orhan. (2010). “Câm-ı Cem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 7, s. 42-43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Câmî, Nûreddîn Abdurrahmân. (1386 hş.). Nefâhâtu’l-uns. Tahran: Çâp-ı Golreng. Cebecioğlu, Ethem. (2003). “Mansur b. Ammâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 28, s. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Değirmençay, Veyis. (2004). Karakoyunlu Hükümdarı Cihânşâh ve Farsça Şiirleri (Divan-ı Hakîkî). Erzurum: Fen- Edebiyat Fakültesi Yayınları. ……….. (2014). Fünûn-i Belâgat ve Sınâât-ı Edebî. Ankara: Aktif Yayınevi. Durmuş, İsmail. (2003). “Leylâ ve Mecnûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 37, s. 159-160. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Harman, Ömer Faruk. (1995). “Eyyûb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 12, s. 16-17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. …………. (2006). “Mûsâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 31, s. 207-213. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ………….. (2007). “Nûh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 33, s. 224-227. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Hidâyet, Rızâ Kulî Han. (1339 hş.). Mecmaʻu’l-fusahâ. Tahran: Çâphâne-i Emîr Kebîr.