ÇEVİRMENİN İDEOLOJİK MOTİVASYONU. ANNE FRANK GÜNCELERİNİN ÇEVİRİLERİ ÜZERİNE

Yıl 2020, Sayı: 64, 119 - 139, 26.06.2020

Dilek Turan

Öz

Anne Frank’ın Hatıra Defteri İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman İşgalini ve Yahudi Katliamını genç bir kızın gözlemleriyle anlatan belge niteliği taşıyan önemli bir eserdir. Hollanda dilinde yazılmış olan Hatıra Defteri, sonradan birçok dile çevrilmenin yanı sıra, yayınlanma hikâyesi bakımından da önemlidir. Hatıra Defteri, yazarı olan Anne Frank’ın kaleminden çıkmasına rağmen, babası Otto Frank tarafından kızının vasiyeti üzerine yayınlanmış, ancak yayınlanma aşamasına gelmeden birçok kez üzerinde çalışılmış ve değişikler yapılmıştır. 1947 yılında ilk kez yayınlandıktan sonra Anne Frank’ın Hatıra Defteri birçok dile çevrilmiştir. Anneliese Schütz’ün 1958 yılında yayınlanan çevirisi, kaynak metni manipule ettiği iddiasıyla çok büyük tartışmalara yol açmıştır. 1988 yılında Mirjam Pressler Hatıra Defterini tekrar Almanca’ya çevirmiştir. Çalışma Pressler’in Almanca ve Kuyucu’nun (2017) Türkçe çevirilerinin karşılaştırılmasını amaçlamaktadır. Anne Frank’ın Hatıra Defteri genç bir kızın duygu dünyasını tasvir ederken aynı zamanda da Hitler rejimini anlatan önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır. Bir dönemi anlatan ve belirli bir politik söylemi de yansıtan bu eser, dilsel bakımdan da önem taşımaktadır. Bu çalışmada ideoloji ve manipülasyon yaklaşımı çerçevesinde Anne Frank’ın Hatıra Defteri’nin Almanca ve Türkçe çevirilerinde çevirmenin ideolojik motivasyonu irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Anne Frank Hatıra Defteri, André Lefèvere, Maria Tymoczko

Kaynakça

• Frank, Anne (1947). Das Tagebuch der Anne Frank (niederländischer Originaltitel: Het Achterhuis ‚Das Hinterhaus'). Überarbeitet von Otto Frank. Amsterdam: Contact Verlag.
• Frank, Anne (1958). Das Tagebuch der Anne Frank. 12. Juni 1942-1. August 1944. Übers. Anneliese Schütz. Gütersloh: Bertelsmann.
• Frank, Anne (1988). Die Tagebücher der Anne Frank (aus dem Niederländischen von Mirjam Pressler). Frankfurt am Main: Fischer Verlag.
• Frank, Anne (2015). Anne Frank Tagebuch. Übers. Mirjam Pressler. Frankfurt a.M.: Fischer Verlag.
• Frank, Anne (2016). Anne Frank Tagebuch. (Online-Ausgabe) Webseite:https://www.welt.de/kultur/article150530257/Anne-Franks-Tagebuch-ist- jetzt-frei- verfuegbar-im-Netz.html http://affordance.typepad.com//mon_weblog/2016/01/anne-frank.html (abgerufen am: 12.06.2018).
• Frank, Anne (2017). Anne Frank’ın Hatıra Defteri. Übers. Hakan Kuyucu. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Hermans, Theo (1985). (Hrsg.). The Manipulation of Literature. Studies in Literary Translations. London/Sydney: Croom Helm.
• Kugel, Hilde (2015). Der Feind in der Sprache des Feindes. Die Tagebücher von Anne Frank und Etty Hillesum in deutscher Übersetzung. Bachelorarbeit, Universität Utrecht.
• Lefèvere, André (1985). “Why Waste Our Time on Rewrites? The Trouble with Interpretation and the Role of Rewriting in an Alternative Paragadigm.” In: T. Hermans, (Hg.) 1985. The Manipulation of Literature. Studies in Literary Translation. London: Croom Helm, 16-41.
• Lefèvere, André (1992). Translation: ideology. On the Construction of different Anne Franks. Ins Niederländische von Cornelie van Rinsum. In: Naaijkens, Ton; Koster, Cees; Bloemen, Henri; Meijer; Caroline (Hrsg.). 2004. Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap. Nijmegen: Uitgeverij Vantilt, 347-357.
• Lefèvere, André (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. London/New York: Routledge.
• Lefèvere, André (2009). „Interpretation, Übersetzung, Neuschreibung: Ein alternatives Paradigma (1985).“ In: Hagemann, Susanne (Hrsg.) Deskriptive Übersetzungsforschung. Berlin: Saxa Verlag, 63-91.
• Lefèvere, André (2010). Over de constructie van verschillende Anne Franks (aus dem Englischen von Cornelie van Rinsum). In: Naaijkens, Ton (u.a.) (Hrsg.). Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap. Nijmegen: Vantilt.
• Levefère, André und Bassnett, Susan (1990) (Hrsg.). Translation, History and Culture. London/New York: Pinter Publishers.
• Schroth, Simone (2006). Das Tagebuch, The Diary, Le Journal. Anne Franks Het Achterhuis als Gegenstand eines kritischen Übersetzungsvergleichs. Münster: Waxmann Verlag.
• Tahir Gürçağlar, Şehnaz (2009). “Retranslation.” In Routledge Encyclopaedia of Translation Studies, hrsg. von Mona Baker and Gabriela Saldanha, S.232–236, London & New York: Routledge.
• Tymoczko, Maria (2003). “Ideology and the Position of the Translator – In What Sense is a Translator 'In Between'?” In Calzada Pérez, Maria (Hrsg). Apropos of Ideology: Translation Studies on Ideology - Ideologies in Translation. St. Jerome’s Publishing, S. 181-201.
• Vergeer, Annouchka (2011). Anne Frank. Zu der Übersetzung ins Deutsche; Beeinflussung der Übersetzerinterpretation durch language-shifts. Bachelorarbeit, Universität Utrecht.
• Yıldırım, Ceylan (2018). Günday’ın Ziyan Romanının Fransızca Çevirisi: Askeri Söylemlerin Aktarımında İdeolojik Bağlamın Temsilinin Değerlendirilmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. Cilt: 6 Sayı: 15, 208-231.