Öz
In Van and its surroundings, throughout history, adobe has been used as an important construction material such as in construction of towers (castles) and ramparts in military architecture, in construction of churches and mosques in religious architecture, and in construction of houses in civilian architecture. The most important features of the soil used in production of adobe are being arid, impermeable and having ideal sand-clay ratio. The mixture for production of adobe is prepared by mixing the soil with water and then treading it by bare feet. After treading process, the mud is collected using shovel and left on the ground for 2 days which is used for production of adobe and grout. After being casted, the mud is compressed by hands and its surface is polished. The adobe is lifted from ground and left to dry for several days. After drying, the adobe is piled in a triangle shape and is ready to be used. In production of Van Lake Basin, especially the material used in construction of walls of gardens, castles and ramparts is not adobe, is a material called “bat”. The mixture for bat is prepared in the same way like the mixture of adobe. However, in the mixture for bat, instead of straw, “kırcam” is used. Being arranged side by side and one on the top of the other, these walls after being dried, compared to adobe walls are more durable under snow, rain, wind, cold and hot environmental conditions Regarding their physical and chemical properties adobe structures are more suitable for living creature especially for human being. In the last years, being an important construction material of our architectural culture, adobe is being rapidly vanished. Neither in related to ministry nor in architecture, nothing is taught related to this subject.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Erzen, A. (1984). Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara.
- Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı I. Van, Ankara.
- Ünsal, B.-Öztürk, Ş. (1997). “Tarihi Van Evlerinin Günümüzdeki İzleri”, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, 62, İstanbul. Öztürk, Ş. (1996). “Tarihi Van Evleri”, İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 32, Ankara.
- Öztürk, Ş. (2001). “Eski Van Şehir Surları”, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, 102, İstanbul.
- Sayan, Y. -Öztürk, Ş. (2002). “Geleneksel Bitlis Evleri” İlgi Dergisi,102, İstanbul.
- Öztürk, Ş.-Sayan, Y. (1996). “Bitlis’in Tarihi Evlerine Bir Bakış”, Van Gölü Çevresindeki Kültür Varlıkları Sempozyumu Bildirileri, Van.
Öz
Van ve çevresinde kerpiç, tarih boyunca askeri mimaride; burç ve
sur, dini mimaride; kilise ve cami, sivil mimaride konut yapımında önemli bir
inşaat malzemesi olarak kullanılmıştır. Kerpiç yapımında kullanılan toprağın
en önemli özelliği çorak, geçirimsiz olması ve kum ve kil oranının ideal
olmasıdır. Suyu içerisine çeken toprak karışımı daha sonra yalın ayakla
birkaç kez çiğnenerek ezilerek hazırlanır. Bu şekilde ezilen çamur, kürek ile
toplanarak yaklaşık iki gün toprak zemin üzerinde bekletildikten sonra
kerpiç, çamur, sıva, püşürük ve bat yapımı için kullanılır.
Kalıp içerisine yerleştirilen çamur kerpiç ustasının elleri ile sıkıştırılır
ve üst yüzeyi ahşap mala ile perdahlanarak kalıp yukarı doğru özenle çekilir.
Kerpiç daha sonra düşey bir konumda zeminden kaldırılıp birkaç günde
düşey vaziyette kurutulduktan sonra ana ve kuzu şeklinde üçgen bir formda
istiflenerek kullanıma hazır bir duruma getirtilir. Temellerde kaba yonu taş
ile moloz taş, bağlayıcı malzeme olarak da kül katkılı çamur harcı kullanılır.
Van mimarisinde özellikle bahçe duvarlarının yapımında, kale ve sur
duvarlarında, burçların yapımında kullanılan malzeme kerpiç değil “Bat” adı
verilen yapı malzemesidir. Bat yapımında kullanılan çamur; kerpiç
yapımında kullanılan çamur karışımları gibi hazırlanır. Ancak, saman yerine
“kırcom” kullanılır. Üst üste ve yan yana sıralanan yumuşak ve kolay şekil
alabilen bu tür duvarlar tam olarak güneş altında kuruduktan sonra kerpiç
duvarlara göre kar, yağmur, rüzgâr, soğuk ve sıcak koşullarına daha dayanıklı
ve uzun ömürlü olurlar. Bahçe duvarlarının “Möhre” yapımında duvarı
zeminden yaklaşık bir metre yüksekliğe kadar moloz ve ya kayrak sal taşı
yardımı ile duvar inşa edilir. Toprak yüzeyinde kalan 0.50 m yüksekliğindeki taş duvar möhre duvarının su ve kardan olumsuz etkilenmesini engeller.
Kerpiç yapıların başta insan olmak üzere her türlü canlının yaşamı için,
fiziksel ve kimyasal özellikler açısından en uygun yapı malzemesi olduğu bir
gerçektir.
Son yıllarda geleneksel mimari kültürümüzün önemli yapım
malzemesi olan kerpiç yapıları hızlı bir şekilde yok olmaktadır. Bu konuda ne
ilgili bakanlık ne de mimarlık fakültelerinde detaylı bir eğitim
verilmemektedir.
Kaynakça
- Erzen, A. (1984). Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara.
- Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı I. Van, Ankara.
- Ünsal, B.-Öztürk, Ş. (1997). “Tarihi Van Evlerinin Günümüzdeki İzleri”, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, 62, İstanbul. Öztürk, Ş. (1996). “Tarihi Van Evleri”, İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 32, Ankara.
- Öztürk, Ş. (2001). “Eski Van Şehir Surları”, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, 102, İstanbul.
- Sayan, Y. -Öztürk, Ş. (2002). “Geleneksel Bitlis Evleri” İlgi Dergisi,102, İstanbul.
- Öztürk, Ş.-Sayan, Y. (1996). “Bitlis’in Tarihi Evlerine Bir Bakış”, Van Gölü Çevresindeki Kültür Varlıkları Sempozyumu Bildirileri, Van.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | tr;en |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 19 Kasım 2013 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Kasım 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Sayı: 30 |
- Makale Dosyaları
Etik kurallarla ilgili maddelerin uygulanması konusunda etik kurul izni gerektiren çalışmalar için izinlerin alınıp, izinle ilgili bilgilere makalede yer verilmesi hususu kriterlere eklenmiştir. Bu doğrultuda dergimize gönderilen ve aşağıda belirtilen koşullara uyan makaleler için Etik Kurul İzni alınması gerekmektedir.
• Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar.
Ayrıca;
• Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi,
• Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi gerekmektedir.