Ankara Alaeddin Camii Kitabelerinin Hat Sanatı Yönünden İncelenmesi

Yıl 2019, Sayı: 43, 193 - 199, 26.10.2019

Özgür Çetintaş

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.598225

Öz

İslam sanatları içerisinde en önemli
yer, kuşkusuz hat sanatınındır. Son din olan İslam’ın tüm kurallarıyla
anlatıldığı ve bizzat yaratıcının sözlerini barındıran Kur’an-ı Kerîm’in 68.
Sûresi olan Kalem Sûresi, kaleme ve yazıya yemin ile başlar ki bu durum yazıya
ve yazı ile ilgili her şeye verilen önemi anlamak için yeterlidir. Kutsal
kitabın kaleme alınıp doğru ve güzel bir şekilde yazılması yine İslam dininin
peygamberi Hz. Muhammed’in öğütlerindendir. Kutsal kitabın anlaşılıp
yaşanmasında ve mesajlarının halka ulaştırılmasında önemli bir rol üstlenen
camiler de İslam dininin en önemli mimari yapılarıdır. Camiler Hz. Muhammed’in
hayatta olduğu yıllardan başlayarak günümüze kadar İslam’ın yayıldığı tüm
coğrafyalarda farklı yapı malzemeleri ve estetik anlayışlarıyla inşa
edilegelmiştir. Bu çalışmanın amacı Ankara’nın en eski camisi olan Alaeddin
Camii’nin kitabelerinden örnekler vererek Türk hat sanatı tarihi içerisinde yüz
yıla yakın bir süre kendine kullanım alanı bulan Selçuklu sülüsü hakkında
bilgiler vermektir. Bu yazı karakteri, bugün bildiğimiz anlamda Türk hat sanatı
ekolünün oluşmasına öncülük etmesi bakımından oldukça önemlidir. Bu makalede
kullanılan fotoğraflar yazar tarafından 2015 yılında hazırlanan doktora
seminerinden alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hat sanatı, Anadolu Selçuklu, Selçuklu sülüsü, kitabe, Alaeddin Camii

An Analysis of Ankara Alaeddin Mosque’s Inscriptions in terms of Calligraphy Art

Öz

The most important place among Islamic arts is
calligraphy. The 68th Sura of the Holy Qur'an, which contains the words of the
creator and explains all the rules of Islam, the last religion, begins with the
oath to the pen and the writing. This is enough to understand the importance
attached to writing and everything related to writing. The correct writing of
the holy book is one of the advices of Muhammad, the Prophet of Islam. Mosques,
which play an important role in understanding and living the Holy Quran and
making its messages public, are the most important architectural structures of
the Islamic religion. Mosques have been built with different building materials
and aesthetic approaches in all geographies where Islam has spread since the
years Prophet Muhammad was alive. The aim of this study is to give examples of
the inscriptions of Alaeddin Mosque, which is the oldest mosque in Ankara, and
to give information about the Seljukian thuluth which has been used in the
history of Turkish calligraphy for nearly a century. This font type is very
important in the context of being a leading the formation of the Turkish
calligraphy school as we know it today. The photographs used in this article
were taken by the author from the PhD seminar prepared in 2015.

Anahtar Kelimeler

Islamic calligraphy, Anatolian Seljuks, Seljukian thuluth, Inscription, Alaeddin Mosque

Kaynakça

• Baltacıoğlu, İ. H. (1993). Türklerde yazı sanatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Burckhardt, T. (2009). İslam sanatı dil ve anlatım. (T. Koç, Çev.). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Erken, S. (1983). Türkiye’de vakıf abideler ve eski eserler. (Cilt 1). S. Erken (Yay. haz.). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Konyalı, İ. H. (1978). Ankara camileri. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Meriç, R. M. (1937). Türk tezyini san’atları ve son üstadların altısı. İstanbul: Güzel San’atlar Akademisi Neşriyatı.
• Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu mimari süslemesi ve el sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Serin, M. (1982). Hat san’atımız. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Serin, M. (1999). Hat san’atı ve meşhur hattatlar. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Şekerci, O. (1974). İslam’da resim ve heykelin yeri. İstanbul: Çanakkale Seramik Fabrikaları Kültür ve Araştırma Hizmetleri Yayınları.
• Yavuz, A. F. (1978). Kur’an-ı Kerim ve izahlı meali alisi. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Yazır, M. B. (1981). Medeniyet âleminde yazı ve İslam medeniyetinde kalem güzeli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Görsel 1. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). Alaeddin camii. M. 1178, Ankara.
• Görsel 2. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). Alaeddin camii tamir kitabeleri.
• Görsel 3. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). Alaeddin camii minber kitabesi.
• Görsel 4. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). Birinci tamir kitabesi.
• Görsel 5. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). İkinci tamir kitabesi.
• Görsel 6. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). Minber kapısındaki kitabe.
• Görsel 7. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). Minber kapısı üstündeki Kelime-i Tevhid.
• Görsel 8. Çetintaş, Ö. (Yazar). (2015). Mihrap alınlığındaki yazı.