Âdem ile Havva’nın Yaratılışı ve Cennetten Çıkarılış Öyküsünün Minyatür Sanatına Yansımaları

Yıl 2020, Sayı: 35, 204 - 224, 25.03.2020

Elif Bayrak Kaya

Öz

Özet
Hz. Âdem yaratılışı hakkındaki hikâyeler, İlahi dinlerden, kutsal kitaplardan edinilen bilgiler ve bu bilgilerin alanında uzman bilim ve din adamları tarafından yapılan yorumları şekillendirilmiştir. Yani birincil kaynak kutsal kitaplar da geçen metinler ikinci olarak ta bu metinlerin yorumlarıdır diyebiliriz. İslam da, Kuran-ı Kerim ’deki ayetler, Hz. Muhammet ’in hadisleri ve bunların tefsirleri birincil kaynak olmuştur.
Bu ayet ve hadisler ’den edinilen rivayetler doğrultusunda oluşan Âdem kıssasının algısı, minyatür sanatına yansımaları, birbirinden farklı pek çok örneğin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Hz. Âdemin yaratılması ve Allah’ın Âdeme ruh üflemesi, Havva’nın yaratılışı gibi konuların, Avrupa resim sanatında oldukça fazla örneği karşımıza çıkarken, Osmanlı resim sanatına bu konuların yorumuna pek rastlanmaz.
Osmanlı resmi diye adlandırılan minyatür sanatında işlenen konu çeşitliliği şu şekildedir; minyatür kompozisyonlarda Hz. Âdem’e meleklerin secdesi, İblisin, Âdem ve Havva’yı yanıltması, Hz. Âdem ile Hz. Havva’nın cennetten çıkarılması, yasak meyve gibi konular, sıklıkla tasarlanarak yorumlanmıştır. Bu yorumların bir kısmında Kuran-ı Kerim ayetleri ve Hz. Peygamberin hadisleri ışığında yorumlanırken, pek çoğunda bu bilgilerin yanı sıra, Tevrat ve İncil’den aktarılan metinler ve kıssalardan edinilen bilgilerde minyatür yorumlara girmiştir.
Konu ile ilgili görsel yorumlara baktığımızda genel anlamda çıplak veya yarı çıplak bir biçimde resimlenen Hz. Âdem ile Hz. Havva’nın cennette çıplak olduklarını bize kanıtlayan herhangi bir bilgi yoktur. Bu makalede Hz. Âdemin yaratılışı, Hz. Âdeme secde, yasak meyveyi yemeleri, İblisin oyunu, yılan, tavus ve ejderhanın rolü ve cennetten çıkarılış ile ilgili yazılı kaynaklar taranarak görsel sanatlar açısından nasıl yorumlandığı irdelenmiştir
Anahtar Kelimeler: Hz. Âdem ile Hz. Havva, Cennetten çıkarılma, Yasak meyve, İblisin oyunu, Tasarım, Minyatür Sanatı

Anahtar Kelimeler

: Hz. Âdem ile Hz. Havva, Cennetten çıkarılma, , Yasak meyve, , İblisin oyunu, , Tasarım

Teşekkür

Derginize ilgilerinden dolayı teşekkür ederim. Saygılarımla

Kaynakça

• And, M. (1998). Minyatürlerde Osmanlı-İslam Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. And, M. (2004). Osmanlı Tasvir Sanatları -I. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları Akyıldız, Ercan.(2017).“Söylencelerde ve Masallarda Elma Sembolü: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Eylül 2017 21(3):1043-1060 Bilgili, N. (2018). Türk Mitolojisi Türklerde Yaratılış ve Evren Tasarımı. Ankara: Kripto Kitaplar. Bağcı, S. Çağman, F. Renda, G. Tanındı, Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: Mas Matbaacılık. Batuk, C. (2009). “Âdem ve Havva’nın Kitabı: Eski Ahit Apokrif Asında Âdem ve Havva’nın Hayatı”: Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2006/2, sayı: 10. Can, S. (2018). “Mefâtihu’l-Ğayb Ekseninde İnsanın Yaratılış Süreci”: Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı 2. Çoruhlu, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları Çoraklı, B. (2012). Çini ve Seramiklerde Tavus Kuşu Figürü. MSGSÜ Sosyal Bilimler (sayı:6/Sonbahar). İnal, G. (1995). Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlılara kadar). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Keskin, H. (2002). “Kur'an'da Meleklerin Hz. Âdem’e Secdesinin Yorumu”: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: VI / II. Kurt, M.S.(2013),“Peygamberlerin Günahsız Lığı Ve ىَوَغ,ىَصَع,َيِسَن Kelimelerinin Etimolojik İncelemesi Işığında Kur’an’daki Âdem Kıssasına Yeni Bir Yaklaşım”: Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 24, ss. 189-221. Karataş, A. (2013). "Türk-İslam Kültür ve Edebiyatında Kısas-I Enbiyâ Türü". Diyanet İlmi Dergisi, cilt 49 sayı: 3. Tabakoğlu, M. (2016). “Vücûd ve Âdem: Vahdet-i Vücudu Anlamada İki Anahtar Kavram ve Konuyla İlgili Ayetler”: İzzet Baysal Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6. Öztürk, M. (2010). Kur’an ve Tefsir Kültürümüz, Ankara: Ankara Okulu Yayınları Rachel,M,. Karin,R., Barbara,S. ( 1999). Stories of the Prophets – Illustrated Manuscripts of Qisas al – Anbiya. California- U.S.A. : Mazda Publishers Sarraoğlu, H. (2019). “Kuran Ayetleri Işığında Hz. Âdemin İstiğfarı”: Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 41 Şola, H. (2015). “Muhammed Abduh’un Âdem Kıssasına Yaklaşımı”: Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(1). Tez, Z. (2018). Yasaklı Sanat Olarak Minyatür, Resim ve Grafik Tarihi, İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ. Yaman, B, (2008). Türk Minyatür Sanatında Cennet: Belleten, LXXII, 263, Sayfa: 156. Res:4. Wıllıam C, C.(2003). Hayal Âlemleri İbn Arabi ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi. İstanbul: Kaknüs Yayınları. internet kaynakça http://atalarmirasi.org/tr-243-kısasül-enbiypeygamber-kıssaları(25.06.2019) https://islamansiklopedisi. org.tr/secde(28.06.2019) Görsel Kaynakça