KADIN SANATÇILARIN TOPLUMSAL CİNSİYET KODLARINA KARŞI SANATSAL İFADELERİNDEKİ DÖNÜŞÜME YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Sayı: 38, 81 - 95, 28.10.2021

Burcu Özyonar Çırak

https://doi.org/10.47571/ataunigsfd.909085

Öz

Tarih boyunca tartışılagelen konulardan biri olan cinsiyet eşitsizliği, sanat alanında da kendini göstermiştir. Bu tartışmalarla birlikte sanatçıların sanat anlayışlarında ve pratiklerinde yenilikler ortaya çıkmıştır.
Geçmişte kadının sanatla olan ilişkisi eril tahakkümün altında belirli bir mesafe içinde ve toplumsal cinsiyet normlarının yörüngesinde biçimlenmiştir. Sanatçılar, sanat pratiklerini kendilerine biçilen rollerin ve nitelemelerin boyunduruğunda oluşturmak zorunda kalmışlardır.
Kadınların sosyal hayatlarındaki hak kazanım mücadelelerinin temsili olan feminist hareket, yaşamdaki tüm alanlara etkisiyle birlikte sanatta da radikal değişimlerin anahtarı olmuştur. Sanatta kalıplaşmış kimlik rolleri ve ifade biçimlerinin yeniden biçimlendirilmesi de bu değişimlerden biridir. Geçmişte kadına has özelliklerin kadın sanatçıların üretimlerine yansıması beklentisi, sanatçıların sınırlı konu ve üslup benimsemelerine neden olmuştur. Feminizmin toplumsal cinsiyet üzerindeki söylemleri ile kadın sanatçılar toplumsal algıda eril olarak kabul edilen ve sadece karşı cinsin akıl yürütebileceğine inanılan savaş, siyaset, vahşet gibi konular hakkında da düşünmeye ve üretmeye başlamışlardır.
Bu çalışmada kimlik normları dışına çıkarak üretim yapan, toplum tarafından eril olarak nitelendirilen konu ve nesneleri çalışmalarında kullanan kadın sanatçılardan bazılarına yer vererek bu yaklaşımın beraberinde getirdiği çok seslilik ve ifade özgürlüğünün sanata yansımasının incelenmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Feminist Sanat, Toplumsal Cinsiyet, Sanatta Kİmlik Rolleri, Kadın Sanatçılar

WOMEN ARTISTS AGAINST GENDER CODES AN ASSESSMENT OF THE TRANSFORMATION IN ART EXPRESSIONS

Öz

Before modernism, women's relationship with art was shaped under masculine domination and in the orbit of gender norms. Artists had to create their art practices under the yoke of the roles assigned to them. It is thought that the discourses underlying this process are important in order to understand the new position of women artists, who have managed to have a say in rational issues such as war and politics today.
In this study, it is aimed to examine the changes in the artistic expressions of women artists as feminism shakes up gender roles.
The method of this study, in which the qualitative research model is used, is the literature review. Inferences were made on the subject in the light of the data obtained as a result of the literature review. In the analysis of the work, the interpretations were made by examining the subject and representation.
In this context, this change has been closely examined by looking at the effect of gender on women artists, the reconstruction of identity roles destroyed by feminism, and the examples of women artists who have worked on masculine subjects in their art from postmodernism to the present. In addition to foreign artists such as Magdalena Abakanowicz, Marina Abromavic, Martha Rosler, Zofia Kulik, Jenny Holzer, Monica Bonvicini, Turkish artists Gülsüm Karamustafa and Hale Tenger were featured.
As a result of the study, it has been seen that today women artists have added more liberal and innovative approaches to art expressions, in attitudes, subjects and materials that are described as masculine.

Anahtar Kelimeler

Feminist Art, Gender, Identity Roles in Art, Women Artists

Kaynakça

• Antmen, A. (2014). Kimlikli Bedenler Sanat, Kimlik, Cinsiyet. İstanbul: Sel Yayınları.
• Barrett, T. (2014). Sanatı Eleştirmek Günceli Anlamak. (Çev. Gökçe Metin) İstanbul: Hayalperest yayınevi.
• Barrett, T. (2015). Neden Bu Sanat? Çağdaş Sanatta Estetik ve Eleştiri. (Çev. Esra Ermert). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Demir, Z. (2014). Modern ve Postmodern Feminizm. İstanbul: Sentez Yayınevi.
• Direk, Z. (2009). “Simone de Beauvoir: “Abjeksiyon ve Eros Etiği.”(Ed. Şeyda Öztürk). Cogito Üç aylık Düşünce Dergisi (Feminizm). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, Sayı: 58, 11-38
• Fineberg, J. (2014). 1940’tan Günümüze Sanat Varlık Stratejileri. (Çev.: Simber Atay Eskier, Göral Erinç Yılmaz). İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Hopkins, D. (2018). Modern Sanattan Sonra 1945- 2017. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Huntürk, Ö. (2016). Heykel ve Sanat Kuramları. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• İKSV (2017). 15. Uluslararası İstanbul Bienali Kataloğu, (Editörler: Ömer Albayrak, Anita Lannacchione, Sofie Krogh Christensen, Erim Şerifoğlu). İstanbul:İKSV Yayınları.
• Jarvis, H., Kantor, P., Cloke, J. (2015). Kent ve Toplumsal Cinsiyet. (Çev: Yıldız Temurtürkan). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Kılıç, M. (2019). “İnsanın Kendini Keşfinin Temsil Yüzeyi Olarak Deri ya da Cephe - JennyHolzer’in İşleri Üzerinden Bir Okuma Denemesi.” Tasarım Kuram. 15(27):142-155 https://jag.journalagent.com/tasarimkuram/pdfs/DTJ_15_27_142_155.pdf Erişim: 21.08.2020
• Öğüt, H. (2017). “Kadınlık Maskemi Kurgu mu, Aidiyet mi Performans mı; sahiplenmeli mi, Yıkılmalı mı?.” (Ed. M. Emin Önder). Psikeart Kadınlık. Mayıs-Haziran. Sayı:51, 72-79.
• Salecl, R.(2016) Savaş Sanatları ve Sanatların Savaşı, Sanat Siyaset Kültür Çağında Sanat ve Kültürel Politikalar, (ED. Ali Artun), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sancar, S. (2009). Erkeklik: İmkansız İktidar Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekİer, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Sönmez, A. (2009). Haksız Tahrik. (Ed. Ayşegül Sönmez). (Çev. Alican Azeri, Çiçek Öztek). İstanbul: Graphis Matbaa.
• Whitham, G., Pooke, G. (2018). Çağdaş Sanatı Anlamak. (Çev. Tufan Göbekçin). İstanbul: Optimist Yayınevi.
• Wilson, M. (2015). Çağdaş Sanat Nasıl Okunur 21. Yüzyıl Sanatını Yaşamak. (Ed. Eren Koyunoğlu). (Çev. Firdevs Candil Erdoğan). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.