HATTAT YAHYA HİLMİ EFENDİ VE ESERLERİ

Yıl 2021, Sayı: 38, 96 - 123, 28.10.2021

Hasan Adsan , Yusuf Bilen

https://doi.org/10.47571/ataunigsfd.918729

Cited By: 1

Öz

Hat Sanatında devrinin önemli hattatları arasında sayılan Yahyâ Hilmî Efendi, özellikle sülüs ve nesih yazıda fevkalâde kudretli bir hattat idi. Küçük yaşlarda dini ilimlere ve hat sanatına olan merâkı sebebiyle Mehmed Hâşim (ö. 1261/1845), Halil Zühdî (ö. 1280-1290/1863-1874) ve Hüseyin Lütfî (ö. 1280-1290/1863-1874) gibi hocalardan sülüs-nesih dersleri almıştır. Henüz on beş yaşlarında başladığı ve ömrünün çoğunu geçirdiği Bâb-ı Seraskerî’deki memuriyeti nedeniyle hat sanatına ağırlık veremese de Osmanlı hat sanatında sülüs ve nesih yazılarıyla dönemin en meşhur hattatları arasında yer alan ve devrin en büyük nesih üstâdlarından Kazasker Mustafa İzzet Efendi (ö. 1293/1876) ve Mehmed Şevkî Efendi’den (ö. 1304/1887) sonra zikredilmektedir. Şeyh Hamdullah’ın (ö. 926/1520) yazmaya başlayıp yarım bıraktığı Mushaf-ı Şerîfi 350 yıl sonra aynı üslubla tamamlaması ve yine Ramazan-ı Şerîf’te yirmi altı gün gibi kısa sürede bir Mushaf-ı Şerîf yazması, Yahyâ Hilmî Efendi’nin kaleminin sür’atine ve nesih yazıda ne kadar mâhir olduğunu göstermektedir. Mustafa Râkım (ö. 1241/1826) şîvesi taşıyan sülüs-nesih yazılarıyla pek çok eser ortaya koymuştur. Ahir ömrüne kadar birbirinden değerli talebeler yetiştirmiş, talebesi olmayanların ise icâzetnamelerinde musaddık olarak katılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hat, Hattat, Yahya Hilmi Efendi, Nesih, Sanat

CALLIGRAPHER YAHYA HILMI EFENDI AND HIS WORKS

Öz

Yahyâ Hilmî Efendi, considered among the important calligraphers of his time in calligraphy, was a fantastically tremendous calligrapher, especially in thuluth and naskh. Because of his interest in islamic sciences and calligraphy at an early age, he took thuluth-naskh lessons from teachers such as Mehmed Hashim (d. 1261/1845), Khalil Zuhdi (d. 1280-1290/1863-1874) and Huseyin Lütfî (d. 1280-1290/1863-1874). Although he cannot give weight to calligraphy due to his official position in Bab-ı Seraskeri, where he started at the age of fifteen and spent most of his life, he is mentioned in Ottoman calligraphy after Kazasker Mustafa Izzet Efendi (d. 1293/1876) and Mehmed Shevki Efendi (d. 1304/1887), who were among the most famous calligraphers of the period with their sulus and nesih writings. The fact that Sheikh Hamdullah (d. 926/1520) started writing and completed the Mushaf-i-Sharif in the same style 350 years later and again wrote Mushaf-i-Sharif 26 days in Ramadan shows how talented Yahyâ Hilmî Efendi is in fast writing and naskh writing. He has revealed many works with thuluth-naskh writings bearing the style of Mustafa Râkım (d. 1241/1826). He trained valuable students from each other until the end of his life, and those who did not have students participated as certifiers in their ijazetnames.

Anahtar Kelimeler

Calligraphy, Calligrapher, Yahyâ Hilmî Efendi, Naskh, Art

Kaynakça

• Ahmed bin Hanbel. (2003). El Müsned (El Fethu’r Rabbani Tertibi). C. 1-6. (Ed. Mustafa Kenan Candan). İstanbul: Ensar Yayıncılık.
• Ali el-Muttaki el-Hindi. (2019). Kenzu’l-Ummâl. C. 1-5. (Çev. Zekeriya Yıldız). İstanbul: Ocak Yayıncılık.
• Alparslan, Ali. (2016). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Anadol, Ayşe (Ed.). (2012). Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları.
• Anadol, Ayşe (Ed.). (2017). Feyhaman Duran-İki Dünya Arasında. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları.
• Azamat, Nihat. (1989). “Ahmed Amiş Efendi”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: 2. Cild, 43-44.
• Bilen, Yusuf. (2010). “Hattat Mehmed Şevki Efendi ve Sülüs-Nesih Hat Ekolü”. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Buhârî. (2015). El-Edebü'l Müfred. C. 1-2. (Der. Prof. Dr. Mehmet Yaşar Kandemir). İstanbul: Tahlil Yayınları.
• Derman, M. Uğur. (1995). Sabancı Koleksiyonu: Hat, Resim, Heykel, Porselen. İstanbul: Akbank Yayınları.
• Derman, M. Uğur. (2002). Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Hat Koleksiyonundan Seçmeler. İstanbul: Akbank Yayınları.
• Derman, M. Uğur. (2010). Doksandokuz İstanbul Mushafı. İstanbul: Türk Petrol Vakfı Yayınları.
• Derman, M. Uğur. (2015). Harflerin Aşkı. İstanbul: Korpus Yayınları.
• Derman, M. Uğur. (2019). Ömrümün Bereketi 2. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahval İdare-i Umumiyesi. 29-471.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahval İdare-i Umumiyesi. 50-177.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‟as b. İshâk es-Sicistânî. (2017). Kitabü'l Edeb. (Çev. Ahmet Necati Yeniel-Hüseyin Kayapınar). İstanbul: Şamil Yayınları.
• Habib Efendi. (1306). Hat ve Hattatan. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya,
• İbn Abdulber. (2010). El-İstiyâb Fî-Ma’rifeti’l-Ashâb. C. 1-4. (Der. Muhammed Muavvaz). Beyrut: Darul Kitap İlim Yayınları.
• İnal, M. Kemal. (1970). Son Hattatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İnal, M. Kemal. (2021). Son Hattatlar. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Kızılkayak, Görkem. (2011). Kadıköy Çeşmeleri-Kaynaktan Mahalleye Âb-ı Hayat. İstanbul: Kadıköy Belediyesi.
• Müslim. (2013). Sahih-i Müslim Muhtasarı. C. 1-2. (Der. Abdullah Feyzi Kocaer). Konya: Hüner Yayınevi.
• Rado, Şevket. Türk Hattatları. İstanbul: Tifdruk Matbaacılık.
• Sakıp Sabancı Müzesi Dijital Koleksiyonları ve Arşivleri. “Yahyâ Hilmî Efendi-Kur’an-ı Kerim”. 0316.
• Serin, Muhittin. (2019). Hat Sanatı Tarihi. C. 1-2. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Tanındı, Zeren. (2019). Yazıda Âhenk ve Renk-Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan Sanatlı Kitaplar, Belgeler ve Hüsn-i Hatlar. İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi.
• Tirmizî. (2007). Süneni Tirmizî Tercümesi. C. 1-3. (Haz. Abdullah Parlıyan). Konya: Konya Kitapçılık.
• Uludağ, Süleyman. (1994). “Delâilü’l-Hayrât”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: 9. Cild, 113-114.
• Ünver, A. Süheyl. “Hattat Yahyâ Hilmî”. Süleymaniye Kütüphanesi. Süheyl Ünver Dosya nr. 32.
• Yazgan, Rıfat. (1946). “Hatıralar”, Canlı Tarihler. S. XXIV. İstanbul: Türkiye Yayınevi.