KROMOLİTOGRAFİ BASKI TEKNİĞİ VE 19. YÜZYIL’DAKİ BAZI AVRUPA MATBAALARINDAKİ UYGULAMA ÖRNEKLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 39, 77 - 87, 30.03.2022

Bayram Bozhüyük

https://doi.org/10.54614/AI.2022.991818

Öz

Matbaanın Avrupa’da 15. yüzyıl’da icadından günümüze kadarki gelişim süreci, tasarım anlayışının zaman içerisinde dönüşümü ve bu dönüşüme yanıt veren teknolojik gelişmelerle ilişkilendirilmelidir. Bu düşünceyle, Almanya’da geliştirilen Litografi baskı çeşidi de basımcılıkta ortaya çıkan yöntemlerinden bir tanesidir. Litografi baskı tekniğinin kâğıt yüzeyinde renkli uygulanması olan kromolitografi tekniği renkli illüstrasyonların basılabilmesini kolaylaştırmıştır. Bu teknik, ofset baskı makinesinin henüz geliştirilmediği geçmiş zamanlarda renkli baskı yapmaya imkân sağlamıştır. Ayrıca kromolitografi baskı, 19. Yüzyılda Avrupa matbaalarında çok çeşitli basım ürünlerinin üretilmesinin önünü açmıştır. Bu bağlamda kromolitografi baskının bilinmesi grafik tasarımcılar, ressam, illüstratörler ve yayımcılar tarafından kavranması önem arz etmektedir.
19. yüzyıldaki Avrupa’daki matbaalardaki basılmış eserler, görsel anlamda günümüzde fotoğraf öncesi döneme tanık etmesi bakımından önemli bilgiler bırakmıştır. Matbaacılık, geleneksel yüksek baskı tekniklerinden günümüz dijital baskı çözümlerine kadar birçok aşamadan geçmesine rağmen bazı köklü matbaalar eski baskı tekniklerini de halen sürdürmektedir. 19. yüzyıl matbaaları, hem eski basım tekniklerini devam ettirmesi anlamında, hem de geçmişe ait sakladıkları baskı kalıplarıyla, grafik tarihi açısından önemli yerlerdir. Bu bağlamda makalede kromolitografi tekniği anlatılarak 19. yüzyılda kromolitografi ile üretilmiş tasarım ve illüstrasyon örnekleri incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kromolitografi, grafik tasarım, matbaa.

CHROMOLITHOGRAPHY PRINTING TECHNIQUE AND EXAMINATION OF APPLICATION EXAMPLES IN SOME EUROPEAN PRINTING HOUSES IN THE 19TH CENTURY

Öz

The development process of the printing press, from its invention in Europe in the 15th century to the present, should be associated with the transformation of the design concept over time and the technological developments that respond to this transformation. With this proposition, the Lithography printing was developed in Germany is one of the methods that emerged in printing. Chromolithography technique, which is the color application of the lithography printing technique on the paper surface, facilitated the printing of colored illustrations. This technique enabled color printing in the past, when the offset printing machine was not yet developed. In addition, chromolithography printing, in way for the production of a wide variety of printing products was European printing houses in the 19th century. In this context, to understand chromolithography printing is very important for graphic designers, painters, illustrators and publishers.
In Europe in the 19th century printed works in the printing houses important information in terms of witnessing the pre-photographic period today. Although printing has gone through many stages from traditional high printing techniques to today's digital printing solutions, some well-established printing houses still maintain their old printing techniques. The 19th century of printing houses has important places in terms of graphic history, both in terms of continuing the old printing techniques and with the printing patterns they have kept from the past. In this context, in the article by explaining the chromolithography technique, illustration and desgin examples and produced by chromolithography examined in the 19th century.

Anahtar Kelimeler

Chromolithography, graphic design, printing press.

Kaynakça

• Akgün, B. (2017). “Litografi sanatı ve Hoca Ali Rıza”. Art-Sanat Dergisi. S7. 429-434.
• Borey, E. (2013). Reichenbachia, Imperial E Reichenbachia, Imperial Edition: Rediscodition: Rediscovering F ering Frederick Sander ederick Sander’s Late-Victorian Masterpiece of Botanical Art. Yüksek Lisans Tezi. Virginia: Virginia Commonwealth University.
• Cate, P., D., Hitchings, S., H. (1978). Color Lithography in France 1890-1900. Andre Mellerio’s 1898 Essay La Lithographie originale. Boston: Boston Public Library.
• Clapper, M. (1995). “Art, Industry, and Education in Prang's Chromolithograph Company”. Proceedings of the American Antiquarian Society; Worcester. S.105. 145-161.
• Hesse, F. (1897). “La chromolithographie et la photochromolithographie”. Paris: Arnold Muller.
• Hvattum, M., Hultzsch, A. (2018). The Printed and the Built: Architecture, Print Culture and Public Debate in the Nineteenth Century. Bloomsbury Visual Arts.
• Burén, J., A. (2016) Chromolithography in Sweden in the 19th Century. Conference of the Association of European Printing Museums. 11 Ağustos 2016. Valkenswaard:1-25.
• Keskin, İ. (2017). “1831-1920 yılları arasındaki Türkiye’deki litografi (taşbaskı) sanatı”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Journal of the Fine Arts Institute (GSED). S38. 9-20. Erzurum.
• Kruse, J. (2015). From the Streets: Postermania and French Color Lithography Posters of the Belle Epoque. Yüksek Lisans Tezi. Dublin: School of Histories and Humanities. Trinity College Dublin.
• Öztürk, A., O. (2013). “Interkulturelles Verstehen über Bilder. Japanerbild im Neuruppiner Bilderbogen aus dem 19”. Jahrhundert. Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik. S1. 91-100.
• Rivera, J. & Samain, M., S. (2011). “Where has Aristolochia tricaudata (Aristolochiaceae) gone? New record of a critically endangered species in Oaxaca, Mexico. Revista Mexicana de Biodiversidad”. S82. 281-285.
• Scherer, B. (2011). Lithography and chromolithography. Magazine antiques (New York, N.Y.: 1971). 178. 64.
• Schmitz, D., M. (2004). The humble handmaid of commerce: chromolithographic advertising and the development of consumer culture, 1876-1900, Pittsburg Üniversitesi.
• Weedon, A. (2003). Victorian Publishing: The Economics of Book Production for a Mass Market 1836–1916. Routledge Publishing.
• Alfred Lemecier. https://en.wikipedia.org/wiki/Alfred_Lemercier. (Erişim Tarihi: 31.08.2021).
• From letterpress to digital print. https://www.koenig-bauer.com/filead min/user_upload/KBA_Report/Report_50/Einleger_200_Jahre_e_we b.pdf. (Erişim Tarihi: 26.08.2021).
• Imagerie d'Épinal. https://fr.wikipedia.org/wiki/Imagerie_d%27%C3%89p inal. (Erişim Tarihi: 26.08.2021).
• John O. Westwood’s Facsimiles of Anglo-Saxon and Irish Manuscripts (1868). https://publicdomainreview.org/collection/john-o-westwoods- facsimiles-of-anglo-saxon-and-irish-manuscripts-1868. (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Kelmscott Press, Penny’s Poetry. https://pennyspoetry.fandom.com/wiki/ Kelmscott_Press. (Erişim Tarihi: 31.08.2021).
• L'Illustration Horticole, https://www.biodiversitylibrary.org/bibliography/1 31 (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Lithographic process. https://litografia.pl/. (Erişim Tarihi: 23.08.2021). Oleograph. https://www.britannica.com/technology/oleograph. (Erişim Tarihi: 26.08.2021).
• Planographic printing. http://seeing.nypl.org/planographic.html. (Erişim Tarihi: 23.08.2021).
• The Interior of the Lemercier Lithography Firm. https://graphicarts.princ eton.edu/2016/12/08/the-interior-of-the-lemericer-lithography-fir m/. (Erişim Tarihi: 31.08.2021).Un Peu D'histoire, Maison Images D’Êpinal. https://www.imagesdepinal.com/content/7-un-peu-d-histoire (Erişim Tarihi: 16.08.2021).
• Was ist der Ruhm der times gegen die zivilisatorische Aufgabe des Rup- piner Bilderbogens?. https://www.kulturstiftung.de/produkt/was-ist-der-ruhm-der-times-gegen-die-zivilisatorische-aufgabe-des-r uppiner-bilderbogens-die-bilderbogen-sammlung-dietrich-hecht/. (Erişim Tarihi: 31.08.2021).
• Görsel 1: Gustav Kühn’e ait kromolitografi karton maket forması, https:// papermau.blogspot.com/2012/12/christmas-time-gustav-kuhn- nativity.html?m=1 (Erişim Tarihi: 04.01.2022).
• Görsel 2. Alphonse Mucha'nın “The Seasons” isimli kromolitografi çalışması, https://www.1stdibs.com/furniture/wall-decorations/posters/original-art-nouveau-lithograph-seasons-alphonsemucha-1 896/id-f_4160293/ (Erişim Tarihi: 04.01.2022).
• Görsel 3: Saint Matthew el yazması eserinin 1868 yılında Kromolitografi tekniği ile basılmış kopyası Saint Gall Kütüphanesinde bulunmaktadır, https://publicdomainreview.org/collection/john-owestwoods-facsimiles-of-anglo-saxon-and-irish-manuscripts-1868 (Erişim Tar- ihi: 02.09.2021).
• Görsel 4: G.H.Von Schubert'in "Mineral Kingdom" kitabından sayfa örnekleri (1888), https://www.pinterest.fr/pin/2172283820068542 67/, https://tr.pinterest.com/pin/401946335493923041/ (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 5: Engelmann et Graf’ta basılmış mimar Hittorff'un rekonstrüksi- yon çizimlerinin kromolitografi baskı örnekleri, https://www.royalaca demy.org.uk/art-artists/name/jakob-ignaz-hittorffs(Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 6: Druckerei Oehmigke & Riemschneider’de basılmış karton tiya- tro oyuncağı, https://skd-online-collection.skd.museum/Details/ Index/277114 (Erişim Tarihi: 03.09.2021).
• Görsel 7: Druckerei Oehmigke & Riemschneider’de basılmış Dünya şehirlerinin manzaralarının olduğu bir bilderbogen kromolitografi baskı, https://brandenburg.museum-digital.de/index.php?t=objekt&oges=6076 (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 8: 1889 Paris Dünya Fuarı anısına ve o yıl yapımı biten Eiffel Kulesi için Imagerie D’Épinal matbaasında basılmış karton maket kro- molitografi baskı, https://fr.muzeo.com/reproductionoeuvre/imag erie-depinal-jeu-de-construction-la-tour-eiffel/anonyme (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 9: “Napolyon’un Moskova’dan Dönüş” isimli illüstrasyonu, Imagerie D’Épinal matbaasında basılmış kromolitografi baskı, https://www.nap oleon.org/histoire-des-2-empires/articles/napoleonune-image-depinal/ (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 10: Imagerie D’Épinal matbaasında basılmış kromolitografi baskının dekorasyonda kullanım örneği, https://www.imagesdepinal.com/panoramiques/1202-palais-chinois-decor-panoramique.html (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 11: Kelmscot basımevinde 1894 yılında basılmış kromolitografi baskının örneği, https://www.clevelandart.org/research/in-the-libra ry/collection-in-focus/william-morris-and-kelmscott-press(Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 12: Jules Chéret’e ait kromolitografi baskı afişler. Solda, Dancer Lois Fuller (1893), Sağda, Théâtre De L’opera (1897), https://go.dist ance.ncsu.edu/gd203/?p=54013,https://vintageposters.us/wp-c ontent/uploads/2018/04/01402-1.jpg (Erişim Tarihi: 02.09. 2021).
• Görsel 13: Kibrit kutusu baskı örnekleri, http://www.afburen.se/Chromoli thography-19thC.pdf (Erişim Tarihi: 02.09.2021).
• Görsel 14: L'Illustration Horticole isimli derginin sayfa örnekleri, https:// www.flickr.com/photos/biodivlibrary/49690829516/ (Erişim Tarihi: 02.09.2021).