Türkiye’deki İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Seviyeleri: 2008 – 2016 Dönemi

Yıl 2019, Cilt: 33 Sayı: 4, 1115 - 1135, 25.10.2019

M. Sinan Temurlenk , Hayri Abar

Öz

İller,
coğrafi bölgeler gibi bölgesel düzeyde yapılan çalışmalarda bölgeyi temsil
edecek az sayıda güçlü faktörlerin belirlenmesi oldukça zordur. Çünkü önemli
istatistikler, ülkeler gibi daha büyük coğrafi birimler için üretilmektedir.
Kullanılan çok fazla sayıda faktör ise istatistiki olarak doyurucu olmayan
sonuçlar elde edilmesine neden olmaktadır. Bu nedenle çok fazla faktörü birlikte
temsil eden az sayıda değişken üretmek oldukça kullanışlı olacaktır. Bu
çalışmada amaç Türkiye’deki iller için sosyoekonomik gelişmişlik endeksi oluşturmaktır.
Bu endeksler hem başka analizler için girdi olarak kullanılabilecek hem de
iller bu endekslere göre sıralanabilecektir. Çalışmada temel bileşenler analizi
ile 2008 – 2016 yılları arasında her yıl için Türkiye’deki illerin sosyoekonomik
gelişmişlik endeksleri elde edilmiştir. Bu endeks değerlerine göre ele alınan
dönemde Türkiye’nin en gelişmiş illeri İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli,
Antalya, Bursa, Muğla, Konya, Eskişehir, Balıkesir, Adana, Mersin ve
Manisa’dır. Ele alınan dönemde Türkiye’nin en az gelişmiş illeri ise Bingöl,
Siirt, Mardin, Bitlis, Ağrı, Muş, Hakkâri, Şırnak, Ardahan, Iğdır, Van,
Adıyaman ve Gümüşhane’dir. İllerin sosyoekonomik gelişmişlik seviyeleri doğu –
batı ekseninde incelendiğinde illerin doğu ve batı doğrultusunda kutuplaştığı
görülmektedir. Ayrıca Akdeniz, Ege ve Marmara denizine kıyısı olan iller daha
fazla gelişmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi, Temel Bileşenler Analizi, Çok Değişkenli Analizi

Kaynakça

• Albayrak, A. S. (2006). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Albayrak, A. S., Karamustafa, O., Savaş, F. ve Baki, G. R. (2013). “Türkiye'de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin En Önemli Belirleyicileri ve İllerin 2012 Yılı Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması” (Rapor No: 2012.107.04.2). Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi
• Dinçer, B., Özaslan, M. ve Kavasoğlu, T. (2003). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003). Ankara: DPT
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. S. ve Çinko, M. (2013). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi. İstanbul: Beta Yayım Dağıyım A. Ş.
• Hair, J. F. J., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data Analysis. US: Prentice Hall PTR.
• Härdle, W. ve Simar, L. (2007). Applied Multivariate Statistical Analysis. New York: Springer Berlin Heidelberg.
• Jolliffe, I. T. (2004). Principal Component Analysis. New York: Springer Science + Business Media.
• Raykov, T. ve Marcoulides, G. A. (2008). An Introduction to Applied Multivariate Analysis. New York: Taylor & Francis Group.
• Rencher, A. S. (2002). Methods of Multivariate Analysis. Canada: John Wiley & Sons
• Tatlıdil, H. (1996). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatiksel Analiz. Ankara: Akademi Matbaası.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı. (2013). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. Ankara: Kalkınma Bakanlığı Yayınları.
• Yıldız, E. B., Sivri, U. ve Berber, M. (2012). “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010)”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39, 147-167.