Algılanan Sosyal Mübadele, İşe Yabancılaşma ve Sanal Kaytarma Davranışlarını Etkiler Mi? Mübadele İdeolojisinin Düzenleyici Rolü

Yıl 2020, Cilt: 34 Sayı: 4, 1207 - 1227, 23.10.2020

Şeyda Nur Seçkin

https://doi.org/10.16951/atauniiibd.541310

Cited By: 1

Öz

İnternet teknolojisindeki gelişmeler ve mobil iletişim araçlarının
yaygınlaşmasıyla birlikte, internetin mesai saatleri içerisinde kişisel amaçlar
için kullanımı artmış; sanal kaytarma örgüt yönetimi tarafından dikkate
alınması gereken önemli bir konu haline gelmiştir. Bu çalışmada, algılanan
sosyal mübadele ve işe yabancılaşmanın sanal kaytarma davranışları üzerindeki
etkisi incelenmiş; mübadele ideolojisinin (exchange ideology) sosyal mübadele
algısı-sanal kaytarma ve sosyal mübadele algısı-işe yabancılaşma ilişkisinde
düzenleyici bir rol oynayıp oynamadığı test edilmiştir. Araştırma sonuçları, algılanan
sosyal mübadelenin sanal kaytarmayı negatif; işe yabancılaşmanın ise pozitif
yönde etkilediğini göstermiştir. Ayrıca, işe yabancılaşmanın algılanan sosyal
mübadele ve sanal kaytarma ilişkisinde aracılık etkisine sahip olduğu; mübadele
ideolojisinin de algılanan sosyal mübadele-işe yabancılaşma ilişkisinde
düzenleyici bir rol oynadığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

algılanan sosyal mübadele, işe yabancılaşma, sanal kaytarma, mübadele ideolojisi

Kaynakça

• Aiken, L. S. ve West, S. G. (1991). Multiple Regression: Testing and interpreting interactions, Thousand Oaks, CA: Sage.
• Anandarajan, M., Devine, P. ve Simmers, C. A. (2004) "A Multidimensional Sealing Approach to Personal Web Usage in the Workplace", M. Anandarajan ve C. A.
• Simmers (eds.), A Personal Web usage in the Workplace: A Guide to Effective Human Resources Management, Hensey, Information Science Publishing.
• Andrews, M. C., Witt, L. A., ve Kacmar, K. M. (2003). “The interactive effects of organizational politics and exchange ideology on manager ratings of retention”, Journal of Vocational Behavior, Vol.62, ss.357-369.
• Askew, K. L., Illie, A., Bauer, J. A., Simonet, D. V., Buckner, J. E. ve Robertson, T. A. (2018). “Disentangling How Coworkers and Supervisors Influence Employee Cyberloafing: What Normative Information Are Employees Attending To?”, Journal of Leadership & Organizational Studies, https://doi.org/10.1177/1548051818813091.
• Blanchard, A. L. ve Henle, C. A. (2008). “Correlates of different forms of cyberloafing: The role of norms and external locus of control”, Computers in Human Behavior, Vol.24, ss.1067-1084.
• Blau, P. (1964). Exchange and power in social life, Free Press, New York.
• Block, W. (2001). "Cyberslacking, Business Ethics and Managerial Economics", Journal of Business Ethics, 33(3), ss.225-231.
• Brislin, R. W. (1986). “The wording and translation of research instruments”, W. J. Lonner ve J.W. Berry (Eds.), Field methods in cross-cultural research, Beverly Hills, CA: Sage, ss.137-164.
• Buch, R., Kuvaas, B., Shore, L., ve Dysvik, A. (2014). “Once bitten, twice shy? Past breach and present exchange relationships”, Journal of Managerial Psychology, 29(8), ss.938-952.
• Chiaburu, D. S., Thundiyil, T. ve Wang, J. (2014). “Alienation and its correlates: A meta-analysis”, European Management Journal, 32, ss.24-36.
• Colquitt, J. A., Baer, M. D., Long, D. M. ve Halvorsen-Ganepola, M. D. K. (2014). “Scale Indicators of Social Exchange Relationships: A Comparison of Relative Content Validity”, Journal of Applied Psychology, 99(4), ss.599-618.
• Cropanzano, R., ve Mitchell, M. (2005). “Social Exchange Theory: An Interdisciplinary Review”, Journal of Management, 31, ss.874–900.
• Çavuşoğlu, S., Palamutçuoğlu ve B. T. (2017). “İş Tatmininin Sanal Kaytarma Üzerindeki Etkisi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 9, Sayı 19, ss.430-444.
• Çivilidağ, A. (2015). “Öğretim Elemanlarında Örgütsel Sinizm ve İşe Yabancılaşma Arasındaki İlişkide Yaşam Doyumunun Aracı Rolü”, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, ss.259-286.
• Eisenberger, R., Huntington, R., Hutchison, S. ve Sowa, D. (1986). “Perceived organizational support”, Journal of Applied Psychology, 71, ss.500-507.
• Eisenberger R, Cotterell N ve Marvel J. (1987). “Reciprocation ideology”, Journal of Personality and Social Psychology, 53, ss.743-750
• Eisenberger, R., Armeli, S., Rexwinkel, B., Lynch, P. D. ve Rhoades, L. (2001). “Reciprocation of Perceived Organizational Support”, Journal of Applied Psychology, 86(1), ss.42-51.
• Glassman, J., Prosch, M. ve Shao, B. B. M. (2015). “To monitor or not to monitor: Effectiveness of a cyberloafing countermeasure”, Information & Management, 52, ss.170-182.
• Gouldner, A. W. (1960). “The norm of reciprocity: A preliminary statement”, American Sociological Review, 25, ss.161-178.
• Göktepe, A. O. (2012). Zihni Temsillerin (Sosyal ve Ekonomik Takas Yaklaşımı) Çalışılan Kuruma Bağlanmaya (Cezbolma, Özdeşleşme ve Bağlılık) Etkisinde Örgütsel Destek Ve Dışsal Prestij Algılarının Rolü, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• Greenfield, B.N.ve Davis, R.A. (2002) "Lost in Cyberspace: The Web@Work", Cyberpsychology and Behavior, 5(4), ss.347-353.
• Hirschfeld, R. R. ve Field, H. S. (2000), “Work Centrality and Work Alienation: Distinct Aspects of a General Commitment to Work”, Journal of Organizational Behavior, 21(7), ss.789-800.
• Jiang, J. Y. ve Law, K. S. (2013). “Two parallel mechanisms of the relationship between justice perceptions and employees’ citizenship behavior: A comparison of the organizational identification and social exchange perspective”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 22(4), ss.423-435.
• Kanten, P. ve Ülker, F. (2014). “Yönetim Tarzının Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde İşe Yabancılaşmanın Aracılık Rolü”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 32, ss.16-40.
• Karagonlar, G., Öztürk, E. B. ve Özmen, Ö. N. T. (2015). “Çalışanın örgütle sosyal mübadele algısı ve işten ayrılma niyeti: İşe cezbolmanın ve özyeterliliğin rolü”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Cilt 42, ss.411-433.
• Karataş, A. ve Avcı, S. B. (2017). “Kamu kurumlarında Sanal Kaytarma Olgusunun Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.22, Kayfor15 Özel Sayısı, ss.2321-2346.
• Kim, T. Y., Aryee, S., Loi, R. ve Kim, S. P. (2013). “Person–organization fit and employee outcomes: test of a social exchange model”, The International Journal of Human Resource Management, 24(19), ss.3719-3737
• Ladd, D. ve Henry, R. A. (2000). “Helping Coworkers and Helping the Organization: The Role of Support Perceptions, Exchange Ideology, and Conscientiousness”, Journal of Applied Social Psychology, 30(10), ss.2028-2049.
• Liberman, B., Seidman, G., McKenna, K. Y. A., ve Buffardi, L. E. (2011). “Employee job attitudes and organizational characteristics as predictors of cyberloafing”, Computers in Human Behavior, 27, ss.2192-2199
• Lim, V. K. G. (2002). “The IT way of loafing on the job: Cyberloafing, neutralizing and organizational justice”, Journal of Organizational Behavior, 23, ss.675–694.
• Lim, V. K. G. ve Teo, T. S. H. (2005). “Prevalence, Perceived Seriousness, Justification and Regulation of Cyberloafing in Singapore”, Information & Management, 42(8), ss.1081-1093.
• Lim , V. K. G. ve Chen, D. J. Q. (2012). “Cyberloafing at the workplace: Gain or drain on work?”, Behaviour & Information Technology, 31, ss.343-353.
• Mendoza M. J. S. ve Lara, P. Z. M. (2007). “The impact of work alienation on organizational citizenship behavior in the Canary Islands”, International Journal of Organizational Analysis, 15(1), ss.56-76.
• Mercado, B. K., Giordano, C. ve Dilchert, S. (2017). “A meta-analytic investigation of cyberloafing”, Career Development International, 22(5), ss.546-564.
• Meydan, C. H. Ve Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi: AMOS Uygulamaları., 2. Baskı, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Mottaz, C.J. (1981). “Some Determinants of Work Alienation”, Sociological Quarterly, 22, ss.515–529.
• Nair, N. ve Vohra, N. (2009). “Developing a New Measure of Work Alienation”, Journal of Workplace Rights, 14, ss. 293–309.
• Nair, N. ve Vohra, N. (2010). "An exploration of factors predicting work alienation of knowledge workers", Management Decision, 48(4), ss.600-615.
• Öcal, H. ve Barın, N. (2016). “Örgütlerde Otantik Liderlik Davranışının İşe Yabancılaşma ile İlişkisi: Bursa İli Dericilik Sektöründe Bir Araştırma”, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 18(2), ss.63-94.
• Örücü, E. ve Aksoy, M. (2018). “Sanal Kaytarma ve Beş Büyük Kişilik Özelliği Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 30, ss.265-282.
• Özbek, M. F. (2011). “Örgüt İçerisindeki Güven ve İşe Yabancılaşma İlişkisinde Örgüte Uyum Sağlamanın Aracı Rolü”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Fakültesi Dergisi, 16(1), ss.231-248.
• Özdemir, H. Ö. (2017). Yöneticilerin Otantik liderlik Tarzlarının Çalışanların Sanal Kaytarma ve Sinizm Davranışları Üzerine Etkileri, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Nevşehir.
• Pan, W., Sun, L. Y. ve Lam, L. W. (2017). “Employee-organization Exchange and employee creativity: a motivational perspective”, The International Journal of Human Resource Management, 24(1), ss.1-23.
• Podsakoff, P. M., Mackenzie, S. B., Lee, J. ve Podsakoff, N. P. (2003). “Common Method Biases in Behavioral Research: A Critical Review of the Literature and Recommended Remedies”, Journal of Applied Psychology, 88(5), ss.879-903.
• Podsakoff, P. M., Mackenzie, S. B. ve Podsakoff, N. P. (2012). “Sources of Method Bias in social Science Research and Recommendations on How to Control It”, Annual Review of Psychology, 63, ss.539-569
• Redmond, E. (2013). “Competency Models At Work: The Value of Perceived Relevance and Fair Rewards for Employee Outcomes”, Human Resource Management, 52(3), ss.771-792.
• Robinson, S. L. ve Bennett, R. J. (1995). “A typology of deviant workplace behavior: A multidimensional scaling study”, Academy of Management Journal, 38(2), ss.555–572.
• Rupp, D. E. (2002). “The mediating effects of social exchange relationships in predicting workplace outcomes from multifoci organizational justice”, Organizational Behavior and Human Decision Process, 89, ss..925-946.
• Sarros, J. C., Tanewski, G. A., Winter, R. P., Santora, J. C. ve Densten, I. L. (2002). “Work Alienation and Organizational Leadership”, British Journal of Management, 13, ss.285-304.
• Seeman, M. (1959). “On the Personal Consequence of Alienation in Work”, American Sociological Review, 24, ss.783–791.
• Shantz, A., Alfes, K. ve Truss, C. (2014). “Alienation from work: Marxist ideologies and twenty-first-century practice”, The International Journal of Human Resource Management, 25(18), ss.2529-2550.
• Shantz, A., Alfes, K., Bialey, C. ve Soane, E. (2015). “Drivers and Outcomes of Work Alienation: Reviving a Concept”, Journal of Management Inquiry, 24(4), ss.382-393.
• Shepard, J. M. 1970. “Functional Specialization: Alienation, and Job Satisfaction”, Industrial and Labor Relations Review 23 (2), ss.207-219.
• Shin J., Taylor, M. S. ve Seo, M. G. (2012). “Resources for Change: The Relationships of Organizational Inducements and Psychological Resilience to Employees’ Attitudes and Behaviors Toward Organizational Change”, Academy of Management Journal, 55(3), ss.727-748.
• Shore, L.M., Tetrick, L.E., Lynch, P. ve Barksdale, K. (2006), “Social and Economic Exchange: Construct Development and Validation”, Journal of Applied Social Psychology, 36, ss.837–867.
• Shore, L. M., Bommer, W. H., Rao, A. N. ve Seo, J. (2009) "Social and economic exchange in the employee‐organization relationship: the moderating role of reciprocation wariness", Journal of Managerial Psychology, 24(8), ss.701-721.
• Song, L. J., Tsui, A. S. ve Law, K. S. (2009). “Unpacking Employee Responses to Organizational Exchange Mechanisms: The Role of Social and Economic Exchange Perceptions”, Journal of Management, 35(1), ss.56-93.
• Tanrıverdi, H. ve Kahraman, O. C. (2016). “5 Yıldızlı Otel İşletmelerinde Lider-Üye Etkileşimi ve İşe Yabancılaşma İlişkisi: Marmaris ve İstanbul Destinasyonlarında Bir Araştırma”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3), ss.463-493.
• Turgut, T. ve Kalafatoğlu, Y. (2016). “İşe Yabancılaşma ve Örgütsel Adalet”, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 18(1), ss.27-46.
• Tutar, H. (2010). “İşgören Yabancılaşması ve Örgütsel Sağlık İlişkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65/1, ss.175-204.
• Witt, L. A. (1991). “Exchange ideology as a moderator of job attitudes-organizational citizenship behaviors relationships”, Journal of Applied Social Psychology, 21, ss.1490-1501.
• Witt, L. A., Kacmar, K. M. ve Andrews, M. C. (2001). “The interactive effects of procedural justice and exchange ideology on supervisor-rated commitment”, Journal of Organizational Behavior, 22, ss.505-515.
• Yıldırım, F. (2018). “Tükenmişlik Düzeyinin Sanal Kaytarma Davranışına Etkisinde İş Doyumunun Aracılık Rolü”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), ss.302-313.
• Yıldız, B. Ve Yıldız, H. (2015). “İş Yaşamındaki Sanal Kaytarma Davranışlarının Hukuki Yönden İncelenmesi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(3), 1-17.