HELLENİZM ÖNCESİ YUNAN FELSEFESİNDE GÜZELLİK ANLAYIŞLARI / Beauty Ideas in Greek Philosophy Before Hellenism

Yıl 2002, Sayı: 17, - , 30.06.2002

H. Ömer Özden

Öz

ÖZET
İnsan, var olduğu andan bu yana, birçok şeyi merak edip araştırdıgı gibi, ona huzur verecek şeylerin de peşinde olmuştur.
Bunlardan biri de güzelliktir. Güzellik, bir nesnenin, öznede haz veya beğeni duygusu oluşturmasına yol açan temel özelliğine
denilmektedir. Güzellik duygusu her insanda vardır; ancak güzellik olgusunu felsefî bir problem olarak ilk kez Yunan filozofları ele almışlar ve bu problem üzerinde düşünüp eserler üretmişlerdir.
Önceleri tüm felsefî konular gibi güzellik de din olgusu içinde
ele alınmış, sonra Pythagoras’la birlikte güzellik bir kavram niteliği kazanmaya başlamış ve güzel olanın uyumluluk demek olduğu belirlenmiştir. Herakleitos, bu uyumun zıtlıklarla sağlanabileceğini ileri sürmüştür. Empedokles, güzellikle sevgi-aşk arasında ilgi kurup, konuya farklı bir boyut kazandırmıştır. Demokritos, güzeli doğada değil insanda aramak gerektiğini söylemiş; Sokrates bunu geliştirip asıl güzelliğin ruh güzelliği olduğunu vurgulamıştır. Sokrates, aynı
zamanda güzelle iyi arasında sıkı bir bağ olduğunu da ifade etmiştir.
Platon, güzeli de idea öğretisine göre yorumlayarak iki tür
güzelden söz etmiştir. Kendinde güzel veya değismeyen güzel ki bu, ideadır; diğeri de tek tek nesnelerde veya fertlerdeki degisen güzel. Dünyadaki tüm güzellikler idea olan güzelin yansımasından ibarettir. Platon, güzel ile iyi arasındaki ilgiyi de devam ettirmistir. Aristoteles, Platon’un ideaya dayalı güzellik anlayısına karsı çıkarak, güzelin nesneden kaynaklandıgını kabul etmistir. Aristoteles, kendisinden önce kabul edilen orantı, simetri, uyumluluk gibi güzellik ölçülerine büyüklügü de katmakla farkına varmadan yücelik kavramına da kapı
aralamıstır. O da Platon gibi sanatların taklit oldugunu kabul
etmistir.
Anahtar Kelimeler: Güzellik, İdea, Uyum, Sevgi, Pythagoras,
Herakleitos, Sokrates, Platon, Aristoteles.

ABSTRACT

There are sense of beauty in all human and everyone desire
beauty. Beauty is the admire an object that is formed in human.
Philosophically, anscient times philosophers talk about it in the first time. Some of them explain beauty as regularity of existences in cosmos. However, others define it as harmony that exist among opposities. According to some of them, beauty depends on love.
According to others beautiful (goodness) and good are the same
things. Platon separates beautiful to two parts: real beautiful and in appearance beautiful. Aristoteles don’t do such difference. According to him beauty is within object or thing.
Key Words: Beauty, Idea, Harmony, Love, Pythagoras, Herakleitos, Sokrates, Platon, Aristotle.

Anahtar Kelimeler

-