NAZİ PROPAGANDASINDA MİZAH ÇEKİCİLİĞİNİN KULLANIMI: "LUSTİGE BLÄTTER" MİZAH DERGİSİ ÜZERİNE İNCELEME

Yıl 2018, Sayı: 16, 73 - 98, 14.05.2019

Caner Çakı , Mehmet Ali Gazi

https://doi.org/10.32952/atauniiletisim.487153

Öz

Mizah çekiciliği, mizahi öğeler
kullanılarak insanların dikkatini çekmek ve belli bir fikir üzerine insanları
ikna etmek amacıyla kullanılan iletişim tekniğidir. Propaganda disiplini
içerisinde mizah çekiciliği kavramının önemli bir yeri bulunmaktadır. Özellikle
2. Dünya Savaşı'nda Nazi propagandası halkın dikkatini çekmek ve belli
fikirleri empoze etmek için mizah çekiciliği kavramından yoğun olarak yararlanmıştır.
Bu çalışmada Naziler tarafından mizah çekiciliği bağlamında propaganda amaçlı
en sık kullanılan "Lustige Blätter" isimli Alman mizah dergisinin 2.
Dünya Savaşı'nda mizah çekiciliği bağlamında nasıl ve ne yönde kullanıldığı ele
alınmıştır. Bu amaçla, çalışmada Calvin College Araştırma Birimi tarafından
tespit edilen Lustige Blätter'in en etkili 30 kapak resmi içerisinden, amaçlı
örneklem metodu kullanılarak seçilen 10 kapak görseli (Dünya, Yıkım, Churchill,
Kral, Roosevelt, İngiltere, Ahtapot, Yahudi, Sovyetler, V1Füzesi) Fransız Dil
Bilimci Roland Barthes'ın düzanlam (dénotation) ve yananlam (connotation) boyutunda
nitel araştırma yöntemleri içerisinde yer alan göstergebilimsel analiz yöntemi
ile incelenmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen bulgular ışığında, Nazi
propagandasının mizah çekiciliği bağlamında Alman halkını; Müttefiklerin
Yahudilerce yönlendirildiği ve Müttefiklerin Yahudilerin çıkarlarına hizmet
ettiği yönünde ikna etmeye çalıştığı ortaya çıkarılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Mizah Çekiciliği, Propaganda, Nazizm, Göstergebilim, Dergi

Kaynakça

• ARPA, Murat (2018). İş Güvenliğini Konu Alan Kamu Spotu Reklamlarında Korku Çekiciliği Kavramının Kullanılması, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 105-115.
• AKARCALI, Sezer (2003). İkinci Dünya Savaşında İletişim ve Propaganda. Ankara: İmaj Yayınevi.
• BALCI, Şükrü (2006). Negatif Siyasal Reklamlarda İkna Edici Mesaj Stratejisi Olarak Korku Çekiciliği Kullanımı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• BARTHES, Roland (2014). Çağdaş Söylenler. Çev: Tahsin Yücel. 4. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• BARTHES, Roland (2016a). Göstergebilimsel Serüven. Çev: Mehmet Rifat-Sema Rifat. 8.Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BARTHES, Roland (2016b). S/Z. Çev: Sündüz Öztürk Kasar. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• BOZKURT, Aysu (2012). Hüzün Uyandırıcı Duygusal Çekicilikli Reklamların Tüketici Üzerindeki Etkisi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• BYTWERK (2018). http://www.bytwerk.com/gpa/lustige.htm Erişim Tarihi, 12.07.2018.
• ÇAKAR, Serpil (2009). Reklamda Korku Çekiciliğinin Kullanılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ÇAKI, Caner (2018a). Mitinglerin Propagandadaki Rolü: Nürnberg Mitingleri'ne Ait Fotoğrafların Göstergebilimsel Analizi, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 59-79.
• ÇAKI, Caner (2018b). Birinci Dünya Savaşı’ndaki Alman Propaganda Kartpostallarında Kullanılan Karikatürlerde Türklerin Sunumunun Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (29), 73-94.
• ÇAKI, Caner (2018c). Mitinglerin Propagandadaki Rolü: Nürnberg Mitingleri'ne Ait Fotoğrafların Göstergebilimsel Analizi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 5(1), 59-79.
• ÇAKI, Caner (2018d). Nazi Almanyası Etkisindeki İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 11(2), 252-272.
• ÇAKI, Caner ve GÜLADA, Mehmet Ozan (2018). "Vichy Fransası'nda İşgal Propagandası". Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7 (1), 53-80.
• ÇAKI, Caner, KARABURUN Doğan, Derya ve YILMAZ, Nurcan (2018). “Horst-Wessel” Propaganda Marşı Üzerinden Nazizm İdeolojisinin İnşası, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 46, 89-110.
• ÇAKI, Caner, ZORLU, Yaşar, KARACA, Mustafa (2017). Türk Sinemasında Nazizm İdeolojisi: “Kırımlı” Filmi ve Göstergebilimsel Analizi. Sosyoloji Konferansları - Istanbul Journal of Sociological Studies. No: 56 (2017-2) / 65-93.
• ÇANKAYA, Erol (2008). İktidar Bu Kapağın Altındadır. Gösteri Demokrasisinde Siyasal Reklamcılık. İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• DAVİES, Christie (2001). Humour is not a Strategy in War. Journal of European Studies, 31(123), 395-412.
• DAVULCU, Ebru (2015). 1950’li Yıllarda Kayseri’de Yayınlanan Mizah Gazeteleri ve Bu Gazetelerin Yazılarında Siyasi-İdari ve Ekonomik Hayat. Erciyes İletişim Dergisi, 4(1), 14-34.
• DOMENACH, Jean- Marie (2003). Politika ve Propaganda, Çev: Tahsin Yücel, 2. Basım. İstanbul: Varlık Yayınları.
• EŞİYOK, Elif (2017). Dergi Reklamlarındaki Reklam Çekiciliklerine Yönelik Bir İnceleme: All Dergisi Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(2), 641-656.
• FIRLAR, F. Belma, & Çelik, Murat (2010). Gazete Reklâmlarında Mizah: Türk Mizah Reklâmlarına İlişkin Tarihsel Bir Analiz. Journal of International Social Research, 3(12), 164-177.
• FİSKE, John (2017). İletişim Çalışmalarına Giriş. Çev: Süleyman İrvan. 5. Basım. Ankara:Bilim ve Sanat Yayınları.
• GUIRAUD, Pierre (2016). Göstergebilim. Çev: Mehmet Yalçın. 3.Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• GÜNGÖR, Nazife (2013). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar, 2. Baskı, İstanbul: Siyasal Kitapevi.
• GÜRDİN, Bahar (2016). Sigara Karşıtı Televizyon Reklamlarında Kullanılan Korku Çekiciliği Faktörü Etkinliğinin Beyin Görüntüleme Tekniği ile Ölçümü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitütüsü, Aydın.
• HACIZADE, Bayram Kamaloğlu (2017). 1980 ve 1990’lı Yıllarda “Kirpi” Mizah Dergisinde Yayımlanmış Siyasal Konulu Karikatürler. Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(3), 21-26.
• JOWETT, S. Garth & O'DONNELL, Victoria (2014). Propaganda & Persuasion. USA: Sage.
• KARACA, Mustafa ve ÇAKI, Caner (2018). İletişim ve Propaganda, Konya: Eğitim Yayınevi.
• KERSHAW, Ian (2009). Hitler, 1936-1945: Nemesis. Çev: Zarife Biliz. 2. Cilt, İstanbul: İthaki Yayınları.
• KESKİN YILMAZ, Yasemin (2007). Propaganda Aracı Olarak Sinema: 1990 Sonrası Amerikan Filmlerinde Propagandanın Kullanımı Üzerine Bir Çalışma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• ÖYMEN, Onur (2014). Bir Propaganda Silahı Olarak Basın. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ÖZKAN, Ahmet (2017). Savaş ve Mizah: La Baïonnette Dergisinde Osmanlı İmparatorluğu İmgesi. Hacettepe University Journal Of Turkish Studies/Hütad Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 249-266.
• RİFAT, Mehmet (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü: Kavramlar, Yöntemler, Kuramcılar, Okullar. İstanbul:Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• SIĞIRCI, İlhami (2016). Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri ve Olayları Okuma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• SOLAK, Bahadır Burak (2017). Televizyon Reklamlarında Mizah ve Mizahi Karakter Kullanımı: Banka Reklamlarına Yönelik Analiz. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 1(2), 170-190.
• ŞAHİN, Emine (2014). Cinsel Çekicilik İçeren Televizyon Reklamları ve Markaya Yönelik Tutum Oluşmasında Kültürel Farklılıkların Rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Selçuk üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• TANYERİ Mazıcı, Emel ve ÇAKI, Caner (2018). Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı, Erciyes İletişim Dergisi. 5 (3). 290-306.
• ZENGİN, Güldane (2018). Banka Reklamlarında Mizah ve Ünlü Kullanımı: Reklam Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı: 65, 417-432.