XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Kütahya Kazâsı/Kaza of Kütahya in the Second Half of XVII Century

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 1, 0 - 0, 15.04.2016

İbrahim Etem Çakır

Öz

Ege Bölgesi’nin İçbatı Anadolu bölümünde yer alan ve pek çok medeniyete ev
sahipliği yapan Kütahya, XI. yüzyılın sonlarına doğru Türk hâkimiyetine katıldı. XIII.
yüzyılın sonlarından itibaren Germiyanoğulları egemenliğinde kaldı. Germiyan Beyi
Yakub’un vasiyeti üzerine 1429’da Osmanlı topraklarına dâhil oldu ve kısa bir süre sonra
Anadolu eyaletinin merkezi buraya taşındı. XVI. yüzyıl boyunca nüfusu hızla artan
Kütahya Sancağı, XVII. yüzyıl başlarında Celalî saldırılarına maruz kaldı. Bu saldırılar
sancak nüfusunun azalmasına ve şehirlerin tahrip olmasına yol açtı.
Bu incelemede Kütahya Kazâsı’nın XVII. yüzyılın ikinci yarısındaki durumu ele alınmıştır.
Avârız defterleri başta olmak üzere Evliya Çelebi seyahatnamesinden yararlanılmıştır.
1675-76 tarihli avârız defteri verileri, XVI. yüzyıla ait tahrir defterleri ve 1622-23
tarihli avârız kayıtları ile karşılaştırılmıştır. Buna göre XVII. yüzyılın başlarında kazâ
nüfusu azalmış olmasına karşılık, Celalî isyanlarının etkilerinin ortadan kalkmasıyla
XVII. yüzyılın ortalarına doğru kazâ nüfusu yeniden artış eğilimine girmiştir. İncelenen
dönemde Kütahya Kazâsı idarî yönden; Nahiye-i Etraf-ı Şehir, Amrudabâd, Gümüş, Altuntaş,
Gereği, Yalak, Virancık, Tavşanlu nahiyelerinden oluşmaktaydı. Kazâ nüfusun büyük
çoğunluğu kırsal kesimde sakindi. Kütahya şehir merkezinde az sayıda gayrimüslim
sakin iken, kırsal kesimde yaşayanların tamamı Müslümandı.
Anahtar Kelimeler: Kütahya, avârız, Germiyan, XVII. yüzyıl.

 

Being located in Inner-west Anatolian part of Aegean Region and hosting
many civilizations, Kütahya fell under domination of Turks in the late XI century. As
from late XIII century, it fell under domination of Germiyans. It got involved in Ottoman
territories in 1429 upon the testament of Yakub the Germiyan Beg and after a while,
center of Anatolian state moved here. The sanjak of Kütahya having a rapidly increasing
population during the XVI century was exposed to attacks by the Jelali in the early XVII
century. These attacks caused the population of the sanjak to decrease and the cities to
fall into ruin.
In this study, condition of the kaza of Kütahya in the second half of XVII century was
examined. Book of Travels (Seyahatname) of Evliya Çelebi and primarily Avârız registers
were used. Data of avârız register of 1675-76 were compared with cadastral record books
of the XVI century and avârız records of 1622-23. Accordingly, even though the population 

of the kaza decreased in the early XVII century, population of the kaza had a tendency to
increase again in the mid-XVII century as a result og disappearance of the effects of the
Jelali revolts. In the examined period, the kaza of Kütahya involved boroughs of Nahiye-i
Etraf-ı Şehir, Amrudabâd, Gümüş, Altuntaş, Gereği, Yalak, Virancık, Tavşanlu in terms of
administration. A great majority of the kaza’s population was resident in the rural area.
While a few numbers of non-muslim were resident in the city center of Kütahya, all of
those living in the rural area were muslim.
Keywords:, Kutahya, avariz, Germiyan, 17th century.