Ana-Akım Filmlerde Gözetim Olgusunun Temsili

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 3, 1407 - 1426, 15.10.2019

İrfan Hıdıroğlu

Öz

Günümüzde kendini yoğun bir şekilde hissettiren gözetim kavramı
özellikle yüksek teknoloji ürünü akıllı makineler ve iletişim ağları sayesinde
gündelik yaşamın hemen her alanına girebilme potansiyeline sahiptir. Gözetim
trendlerinin çeşitlenmesi ve yaygınlaşması sonucu ortaya çıkan bu yeni durumun
egemen grupların kendi çıkarları doğrultusunda iktidar ve güç konumlarını daha
da genişletmesine yaradığı söylenebilir. Her anını ve her adımını
gözetleyebildiği bir toplumu tahakkümü altında tutmakta hevesli olan iktidar
için bu asimetrik denetim son derece kullanışlıdır. Gözetim olgusu, toplumsal
yaşamda görülen değişik biçimleri ile ana-akım filmlerde de ele alınmıştır.
Teknolojinin geldiği seviyeler düşünüldüğünde, gözetim olgusunun yaygınlaşmasına
ve işleyişine yönelik endişeler oluştuğu görülmektedir. Çalışmanın amacı;
gözetim trendlerinin gittikçe artma eğilimi gösterdiği 1990’lı yıllardan
itibaren ana-akım filmlerde gözetim olgusuna nasıl yaklaşıldığını
araştırmaktır. Bu amaçla, niteliksel içerik analizi yöntemi uygulanarak,
filmlerde gözetim tekniklerinin neler olduğu, gözetleyen ile gözetlenenler
arasındaki ilişkilerin nasıl kurgulandığı ve gözetim toplumunun yükselişine
karşı duyulan endişelerin filmlerde ne kadarının, nasıl temsil edildiği
incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gözetim, Sinema, Panoptikom, Temsil, Teknoloji

Representation of the Phenomenon of Surveillance in Mainstream Films

Öz

Today,
the concept of surveillance, which makes it self feel intense, has the potential
to penetrate almost every area of daily life, especially through the use of
high technology smart machines and communication networks. It can be said that
this new situation resulting from the diversification and expansion of
surveillance trends has helped the dominant groups to expand further from their
potentia and power positions accortding to their own interests. This asymmetric
control is extremely useful for potentia, which is eager to dominate a society
in which it can watch every moment and every step. The phenomenon of
surveillance has been discussed in mainstream films with its various forms seen
in social life. Considering the level of technology, it is observed that there
are concerns about the widespread use of the phenomenon of surveillance and its
function. The purpose of the study is to investigate how the approach of
surveillance in mainstream films from the 1990s, when surveillance trends tend
to increase gradually. For this purpose, the techniques of surveillance in
films, how the relations between supervisors and employees are formed and how
the attitudes towards the rise of the surveillance society are shown in the
films are examined by applying qualitative content analysis method.

Kaynakça

• Bozkurt, V. (2014). Endüstriyel & Post-endüstriyel Dönüşüm-Bilgi, Ekonomi, Kültür Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Canpolat, N. (2003). ‘Foucault’, Kadife Karanlık, İstanbul: Su Yayınları,
• Çakır, M. (2014). Görsel Kültür ve Küresel Kitle Kültürü. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Ergüden, I. (2007), Hapishane Çağı Kapatılmış İnsan, Versus Yayınları, İstanbul.
• Foucault, M. (2001). Hapishanenin Doğuşu, (çev: Mehmet Ali Kılıçbay). Ankara:İmge
• Gandy, O. (1993). The Panoptic Sort: A Political Economy of Personel İnformation, SanFransisco: Westview Pres.
• Huxley, A. (2001). Cesur Yeni Dünyayı Ziyaret, (çev: Savaş Kılıç), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Lem, S. (1997). Gelecekbilim Kongresi, (çev: Fatma Taşkent), İstanbul:İletişim Yayınları.
• Lem, S. (1997). Yıldızlardan Dönüş, (çev: Sevil Cerit), İstanbul:İletişim Yayınları,
• Lyon, D. (1997). Elektronik Göz, (çev: Dilek Hattatoğlu), İstanbul:Sarmal Yayınevi,
• Lyon D (2006) Günlük Hayatı Kontrol Etmek Gözetlenen Toplum,(çev. Gözde Soykan) İstanbul:Kalkedon Yayıncılık.
• Marshall, G.(1999). Sosyoloji Sözlüğü, (çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü),Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ryan, M. & Kellner, D. (1997). Politik Kamera, İstanbul:Ayrıntı Yayınları.
• Okmeydan, S. B. (2017). Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a, Online Academic Journal of Information Technology 8, (30), 43-63
• Orwell, G. (2002). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört, (çev.Nuran Akgören), İstanbul:Can Yay.
• Öztürk, S. (2013). Filmlerle Görünürlüğün Dönüşümü: Panoptikon, Süperpanoptikon, Sinoptikon. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 36, 132-151.
• Sartori, G. (2004). Görmenin iktidarı (çev.G.Batuş& B.Ulukan). İstanbul: Karakutu Yayınları
• Smythe, D. W. (1981). “On the Audience Commodity and İts Work.” In Dependency Road: Communications, Capitalism, Consciousness, and Canada, Norwood, NJ: Ablex.
• Şener, N. K. (2016). Eğlencenin Gözetleme Hâli ya da Eğlence endüstrisinde ‘Görünen’ ve ‘Gören’ Olmak. TRT Akademi, Eğlence Endüstri Sayısı, 1 (1), 50-70.
• Timisi, N. (2003). Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi, Ankara: Dost Yayınevi.
• Toktaş, S. A.(2012). Türkiye’de Dijital Gözetim: T.C. Kimlik Numarasından e-kimlik Kartlarına Yurttaşın Sayısal Bedenlenişi. İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği.
• Zamyatin, Y. (1998). Biz, (çev. Füsun Tülek), İstanbul:Ayrıntı Yayınları.
• Yüksel, M. (2003). ‘Modernleşme ve Mahremiyet’, Ki Dergisi, 2003 (6/1) Ankara.