Siyasetname ’de Din-Devlet İlişkisi: İktidarın Kaynağı Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 23 Özel Sayı, 1995 - 2011, 31.12.2019

Lokman Cerrah

Öz

Din-devlet ilişkileri her dönemde
farklı şekilde tartışılmış ve yine farklı sorunlara yol açmıştır. Özellikle
hukuk alanı güçlü dinlerin dünyaya ait olan alanları düzenleme isteği, dünyevi
iktidarların hakimiyet alanını tehdit eder bir şekilde değerlendirilmiştir. Batı’da
Kilise (ruhban sınıfı)- devlet (dünyevi iktidar) arasında yoğunlaşan bu
mücadele, laiklik kavramı ve uygulaması ile dünyevi iktidar alanının devlete
tahsis edilmesi ile sonuçlanmış görünmektedir. Fakat buna rağmen bu iktidar
mücadelesi her yerde bazen sessiz bazen gürültülü ama her halükarda devam
etmektedir. Nitekim ABD’de Evanjeliklerin iktidar üzerindeki etkisi, Amerikan
siyasetini düzenleme iddiası önemli bir tartışma konusu olarak gündemde yer
almaktadır. Yine Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşundan günümüze kadar geçen
süreçte din-devlet ilişkileri Diyanet İşleri Başkanlığı, başörtüsü meselesi ve
zorunlu din dersleri bağlamında hep tartışılmıştır.

Bu çalışma, böylesi uzun tarihli ve
çetrefilli bir konuya Türk-İslam medeniyetinde önemli bir yer tutan  Siyasetname açısından yaklaşmayı ve Nizamü’l-Mülk’ün
bakış açısıyla döneminin din-devlet ilişkisi anlayışını iktidarın kaynağı
bağlamında ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din, Devlet, Siyasetname, Nizamü’l-Mülk

Kaynakça

• Temizkan, A. (2011). “Türk Tarihinde Meşruiyetin Kaynağı ve Öteki Sorunu”, Türk Yurdu, C.31, S.289, s.259-262
• Adalıoğlu, H. H. (2009). “Siyasetname”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37:304-306. İstanbul: TDV Yayınları
• Adalıoğlu, H. H. (2004). "Siyasetnâmeler’in Klasik Kaynakları." Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5.2, 1-20.
• Altay, A. (2011). "Klâsik Dönem Osmanlı Siyasetnâme Geleneğine Genel Bir Bakış." Electronic Turkish Studies 6.3
• Avçin, M. (2012). "Bir Siyasetnâme Olarak Ahlâk-I Muhsinî." Electronic Turkish Studies 7.2, 2012.
• Barbier, M. (1999). Modern Batı Düşüncesinde Din ve Siyaset, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1. Basım
• Canatan, K. (2009). "Geleneksel Siyaset ve Devlet Felsefesinin Bir Yorumu Olarak “Siyasetname” Büyük Devlet Adamı Nizamü’l-Mülk ’ün Devlet ve Siyaset Anlayışı Üzerine." Türkish Studies 4: 1-27
• Çavuş, L. (2017). Modern Tanrı-Devletin Tarih Öncesi: Hristiyanlıkta ve İslam’da İktidar, Milel ve Nihel, 14 (1):201-233,
• Demir, İ. (2008). “İçerik Analizi Tekniğinde Yargı Cümlelerinin Analizi”, Sosyoloji Notları, Ocak-Şubat-Mart (4), Nisan-Mayıs-Haziran (5), Ankara
• Ergin, M. (2008). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları
• Ertuğrul, A. ( 2006). "Nizamü’l-Mülk ’ün Siyasetnâmesi’nin Mevcut Bazı Neşirlerine Dair." İSTEM 7: 99-116
• Ferrarotti, F. (1987). “Legitimation, Representation and Power”, Current Sociology, Summer 35/ 2: 21-27
• Geanakoplos, D.J. (2011). Bizans İmparatorluğu’nda Kilise ve Devlet: Sezaropapizm Sorununu Yeniden Düşünmek, Tarih Okulu, (Ocak-Nisan / IX): 169-198.
• Gökçe, O. (2006). İçerik Analizi; Kuramsal ve Pratik Bilgiler, Ankara: Siyasal kitabevi
• İnalcık H. (2000). “Kutadgu Bilig'de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Türk Kültürü Araştırmaları. Ankara: 259-271.
• Kafesoğlu, İ. (1955). "Büyük Selçuklu Veziri Nizamü'l-Mülk ‘ün Eseri, Siyasetname ve Türkçe Tercümesi." Türkiyat Mecmuası 12: 231-256
• Köktürk, A. (2011). "Modern Öncesi Devletin Yönetim Anlayışı." Güvenlik Stratejileri Dergisi 13/13: 73-97.
• Lewis, B. (2011). İslam’ın Siyasal Söylemi, (Çev. Ünsal Oskay), Ankara: Phoenix Yayınevi
• Lewis, B. (2017). İnanç ve İktidar (Ortadoğu’da Din ve Siyaset), Çev. Şengel, A. M., Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2. Baskı
• Menekşe, Ö. (2005). "İslam Düşünce Tarihinde Devlet Anlayışı: Mâverdi ve Nizâmülmülk Örneği." Dilbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/2: 193-211
• Nizamü’l-Mülk (2017). Siyasetname, (Çev. M. Taha AYAR) İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları
• Olgun, C. K. (2008) “Nitel Araştırmalarda İçerik Analizi Tekniği”, Sosyoloji Notları, (Ocak-Şubat-Mart (4), Nisan-Mayıs-Haziran (5)), Ankara
• Özaydın, A. (2007). “Siyasetname (Osmanlı Maddesi)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 33:194-196. İstanbul: TDV Yayınları
• Özev, M. H. (2005). "Meşruiyet kavramının dönüşümü." Bilim ve Sanat Vakfı Bülteni 57: 87-97.
• Özmen, A. (2014). "Siyasetname ‘de Yönetim Felsefesi." Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi 5/10: 203-218.
• Romalılara mektup 13/1-2
• Yılmaz, C. (2009). “Siyasetname (Osmanlı Dönemi) Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37: 306-308. İstanbul: TDV Yayınları
• Yılmaz, C. (1999). "Siyasetnameler ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma." Osmanlı: Toplum, 5. Editör: Güler Eren, (Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 69-81