Öz
Günümüzde Erzurum’un bir ilçesi olan Hınıs, Osmanlı döneminde yine Erzurum’a bağlı yerleşim yerlerinden biriydi. Çeşitli dönemlerde kaza veya sancak olarak idare edilen Hınıs, Osmanlı reformlarından da etkilenerek idarede dönüşümler geçirmişti. 1871’den itibaren kaza olarak idare edilen bölge 1904’te çeşitli güvenlik sebepleriyle sancağa dönüştürülmüştü. Bu çalışmada sancak hâline getirilen Hınıs’ta ortaya konulan idari politikalar ve teşkilat çalışmaları ele alınmıştır. Yaklaşık 5 yıl sancak olarak yönetilen Hınıs’ın sosyal yapısı ve idarenin karşılaştığı çeşitli zorluklar ile bölgeye atanan mutasarrıfların profili de incelemeye tabi tutulmuştur. Osmanlı Arşivi’nin Dâhiliye kayıtlarının daha fazla dikkate alındığı bu çalışma Erzurum tarihine önemli bir katkı olarak da düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- a) Araştırma Eserleri
- Aydın, D. (1998). Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilat-Kuruluş ve Genişleme Devri (1535-1566), Ankara: TTK Yayınları.
- Başar, F. (1997). Osmanlı Eyalet Tevcihatı (1717-1730), Ankara: TTK Yayınları.
- Binbaşı M. Nasrullah, Kolağası M. Rüşdü ve Mülazım M. Eşref (2003). Osmanlı Atlası (XX. Yüzyıl Başları), (Yay. Haz. Rahmi Tekin, Yaşar Baş), İstanbul: OSAV Yayınları.
- Cuinet, V. (1892). La Turquie d’Asie, Geographie, Administrative, Statistique, Descriptive et Raisonnee de Chaque Province de L’asie Mineure, Paris, c.I.
- Günay, S. (1988). “Hamidiye Hafif Süvari Alayları ve Erzurum”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Nisan, S. 53, s. 81-85.
- Hınıs Livası Mufassal Tahrir Defteri (2000). Yay. Haz. Ahmet Özkılınç, Ali Coşkun, Abdullah Sivridağ, Murat Yüzbaşıoğlu, Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Karaca A. (1993). Anadolu Islahatı ve Ahmed Şakir Paşa (1838-1899), İstanbul: Eren Yayınları.
- Karataş, Y. (2010). Sultan II. Abdülhamid Dönemi’nde Erzurum (Sosyal, Ekonomik, İdarî ve Demografik Yapı), (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Karataş, Y. (2014). Bayezid Sancağı ve İdarecileri (1700-1914) İstanbul: Kitabevi.
- Kılıç, O. (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı-Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ.
- Kılıç, O. “Ocaklık Sancakların Osmanlı Hukukunda ve İdarî Tatbikattaki Yeri”, http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt11/sayi1/257-274.pdf.
- Kunt, İ. Metin (1978). Sancaktan Eyalete (1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi), İstanbul: Boğaziçi Üni. Yayınları
- Salname-i Vilayet-i Erzurum (SVE) 1315 / 1900, Erzurum
- Şemseddin Sami (1308 / 1893). Kâmûs-ül A’lâm C. 3, İstanbul: Mihran Matbaası
- b) Osmanlı Arşivi Belgeleri
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Babıali Evrak Odası Belgeleri (BOA. BEO), Dosya Numarası: 2294, Gömlek Numarası: 172019, 3057/229235, 3438/257787, 2460/184452, 2513/188475, 2650/198732, 3585/268837, 3786/283882
- BOA, Dâhiliye Mektubi Kalemi Evrakı (BOA. DH. MKT.) 2482/94. 891/26, 2624/97, 1104/13, 1128/75, 965/79, 1225/65, 2667/96, 2854/84, 2725/88, 891/26, 925/50, 2720/39, 1007/43, 1206/85, 2729/55,
- BOA. Dâhiliye Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu, Islahat Kısmı (BOA. DH. TMIK. S) 72, 30, 52/571, 72/30, 64/23, 65/78, 72/54, 72/30, 2854/213976.
- BOA. İrade Dâhiliye (İ. DH) 1455/1325.R-39, 1466/1326.Ca-32, 1471/1326.Za-71, 1472/1326.Z-55, 1474/1327.R-30, 1476/1327.C-54.
- BOA. İrade Defter-i Hakani, 1324.Ra.8-6, 1324.N.24-10.
- BOA. İrade Hususi (İ. HUS) 132/1323.C-85.
- BOA. İrade Taltifat (İ. TAL). 1325.Ca.15.
- BOA. Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD) 427/49, 1159/22.
- BOA. Şura-yı Devlet Mülkiye Dairesi (ŞD. MLK.) 1529/18.
- BOA. Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y. MTV.), 255/221.
- BOA. Yıldız Perakende Askeri Evrakı (Y. PRK. ASK) 213/33.
- BOA. Yıldız Perakende Başkitabet Evrakı (Y. PRK. BŞK), 71/97.
- BOA. Yıldız Perakende Umum Vilayetler (Y. PRK. UM) 74/106.
- BOA. Zabtiyye Nezareti Belgeleri (ZB), 318/101.
Öz
Hınıs, as a district of Erzurum today, was one of settlement areas which related to Erzurum in the period Ottoman Empire. The district had effected from various reforms in terms of administration was ruled as a qaza or sanjak in varied periods. The region that had been ruled as a qaza by 1871 had been converted to sanjak because of some security reasons in 1904. Administrative policies and constructional efforts those exposed in Hınıs after being converted to sanjak has handled in this study. Social structure, administrative difficulties and profiles of mutasarrifs of Hınıs where had been ruled as a sanjak approximately five years were also investigated. The study where the interior records of Ottoman Archive were mostly considered is evaluated as a remarkable contribution for history of Province of Erzurum
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- a) Araştırma Eserleri
- Aydın, D. (1998). Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilat-Kuruluş ve Genişleme Devri (1535-1566), Ankara: TTK Yayınları.
- Başar, F. (1997). Osmanlı Eyalet Tevcihatı (1717-1730), Ankara: TTK Yayınları.
- Binbaşı M. Nasrullah, Kolağası M. Rüşdü ve Mülazım M. Eşref (2003). Osmanlı Atlası (XX. Yüzyıl Başları), (Yay. Haz. Rahmi Tekin, Yaşar Baş), İstanbul: OSAV Yayınları.
- Cuinet, V. (1892). La Turquie d’Asie, Geographie, Administrative, Statistique, Descriptive et Raisonnee de Chaque Province de L’asie Mineure, Paris, c.I.
- Günay, S. (1988). “Hamidiye Hafif Süvari Alayları ve Erzurum”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Nisan, S. 53, s. 81-85.
- Hınıs Livası Mufassal Tahrir Defteri (2000). Yay. Haz. Ahmet Özkılınç, Ali Coşkun, Abdullah Sivridağ, Murat Yüzbaşıoğlu, Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Karaca A. (1993). Anadolu Islahatı ve Ahmed Şakir Paşa (1838-1899), İstanbul: Eren Yayınları.
- Karataş, Y. (2010). Sultan II. Abdülhamid Dönemi’nde Erzurum (Sosyal, Ekonomik, İdarî ve Demografik Yapı), (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Karataş, Y. (2014). Bayezid Sancağı ve İdarecileri (1700-1914) İstanbul: Kitabevi.
- Kılıç, O. (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı-Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ.
- Kılıç, O. “Ocaklık Sancakların Osmanlı Hukukunda ve İdarî Tatbikattaki Yeri”, http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt11/sayi1/257-274.pdf.
- Kunt, İ. Metin (1978). Sancaktan Eyalete (1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi), İstanbul: Boğaziçi Üni. Yayınları
- Salname-i Vilayet-i Erzurum (SVE) 1315 / 1900, Erzurum
- Şemseddin Sami (1308 / 1893). Kâmûs-ül A’lâm C. 3, İstanbul: Mihran Matbaası
- b) Osmanlı Arşivi Belgeleri
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Babıali Evrak Odası Belgeleri (BOA. BEO), Dosya Numarası: 2294, Gömlek Numarası: 172019, 3057/229235, 3438/257787, 2460/184452, 2513/188475, 2650/198732, 3585/268837, 3786/283882
- BOA, Dâhiliye Mektubi Kalemi Evrakı (BOA. DH. MKT.) 2482/94. 891/26, 2624/97, 1104/13, 1128/75, 965/79, 1225/65, 2667/96, 2854/84, 2725/88, 891/26, 925/50, 2720/39, 1007/43, 1206/85, 2729/55,
- BOA. Dâhiliye Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu, Islahat Kısmı (BOA. DH. TMIK. S) 72, 30, 52/571, 72/30, 64/23, 65/78, 72/54, 72/30, 2854/213976.
- BOA. İrade Dâhiliye (İ. DH) 1455/1325.R-39, 1466/1326.Ca-32, 1471/1326.Za-71, 1472/1326.Z-55, 1474/1327.R-30, 1476/1327.C-54.
- BOA. İrade Defter-i Hakani, 1324.Ra.8-6, 1324.N.24-10.
- BOA. İrade Hususi (İ. HUS) 132/1323.C-85.
- BOA. İrade Taltifat (İ. TAL). 1325.Ca.15.
- BOA. Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD) 427/49, 1159/22.
- BOA. Şura-yı Devlet Mülkiye Dairesi (ŞD. MLK.) 1529/18.
- BOA. Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y. MTV.), 255/221.
- BOA. Yıldız Perakende Askeri Evrakı (Y. PRK. ASK) 213/33.
- BOA. Yıldız Perakende Başkitabet Evrakı (Y. PRK. BŞK), 71/97.
- BOA. Yıldız Perakende Umum Vilayetler (Y. PRK. UM) 74/106.
- BOA. Zabtiyye Nezareti Belgeleri (ZB), 318/101.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 4 Ağustos 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Sayı: 54 |
- Makale Dosyaları