Akkoyunlu Sultan Yakûb'un Ölümüne Dair Münazara ve Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2018, Sayı: 63, 437 - 446, 30.09.2018

Ayşe Atıcı Arayancan

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3961

Öz

Bu makalede Sultan Yakûb’un
şaibeli ölümü, vasiyeti, ölüm tarihi, nerede defin edildiği, mezar yeri ve
cesedinin akıbeti, nerede bulunduğu gibi konular ele alınırken, onun ölümünün
iç ve dış siyasetteki yeri ve önemi tartışılmaya çalışılacaktır.

25 Aralık 1490 yılında ölen Sultan Yakûb’un ölümü ile
ilgili dönem kaynaklarında farklı bilgiler aktarılmaktadır. Kaynaklardan
bazılarında eşi yâda annesi tarafından zehirlendiğine dair bilgiler yer
alırken, bazılarında taûn ( veba) gibi bir hastalığa yakalanarak genç yaşta
doğal olarak vefat ettiği geçmektedir. Uzun Hasan Bey sonrası Akkoyunlu tahtına
oturan Sultan Yakûb’un istikrarı sağlayıp, Akkoyunlu yönetimini tek merkezde
toplamasının ardından kısa bir süre sonra zamansız ölümü Akkoyunlu Devleti’ni
yavaş yavaş yıkılışa sürüklemiş, Akkoyunlu mirzaları ve aşiretler arasında taht
kavgaları başlamıştır. Bu nedenle Sultan Yakûb’un ölümü devletin iç siyasetini
derinden etkilemiştir. Ayrıca ölüm şeklinin yanı sıra ölümünden sonra cesedinin
Şah İsmail tarafından çıkartılıp yakılması İran ve Azerbaycan coğrafyasındaki
Sünnî-Şiî mücadelesi açısından dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Sultan Yakûb, Akkoyunlu, Suikast, Ölüm, Sünnî, Şiî

Kaynakça

• Aka. İsmail. (2001). İran’da Türkmen Hâkimiyeti. TTK: Ankara Anonim(2016). Tarih-i Kızılbaşan. Çev. Tufan Gündüz. Yeditepe Yayınevi: İstanbul Anonim. (1349/1971) Alem-âra-yı Şah İsmail. Nşr. Asgar Muntazer Sahib. Tahran Budak. Münşi Kazvînî. (2000). Cevâhirü’l-ahbar: Bahş-i Tarih-i İran az Karakoyunlu ta Sal-ı 984. haz. Behram Nejad. Merkez-i Neşr-i Miras-ı Mektub: Tahran Bitlisi. Şerefhan. (1971). Şerefnâme. Çev. E.Emin Bozarslan. Çıra Yayınları: İstanbul Cemali. Dr. Muhammed Kerim Yusuf. (1372). Teşkil-i Devlet-i Safevi ve Ta’mim-i Mezheb-i Teşyyu-i Devâzdeh-i İmâmî be Unvan-ı Tenha Mezheb-i Resmî. Emir Kebir: İsfahan Erdem. İlhan-Paydaş. Kazım. (2007). Akkoyunlular. Birleşik Yayınevi: Ankara Gaffârî. (1334). Tarih-i Cihân-âra. Nşr. Hasan Neraki . İntişarat-ı Kitap: Tahran Gündüz. Tufan. (2010). Son Kızılbaş Şah İsmail. Yeditepe Yayınev: İstanbul Hasan-ı Rumlu. (2006). Ahsenü’t Tevarih. Çev. Mürsel Öztürk. TTK: Ankara Hândmîr El-Hüseynî. ( 1353/1975). Tarih-i Habîbü‘s-Siyer fi Ahbar-ı Efrad-ı Beşer. haz. Muhammed Debîr-siyakî. İntişarat-ı Kitab Furuş-i: Tahran Hınz. Walther. (1992). Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd XV. yüzyılda İran’ın Milli Bir Devlet Haline Yükselişi. çev. Teyfik Bıyıkoğlu. TTK: Ankara Hüseyinzade. Hadi Seyid. (1394). Tarih-i Feramosh Shode:İran Der Dovre-i Sultan Yakub Akkoyunlu. Neşr-i Tarih-i İran:Tahran Hoca Sadettin Efendi. (1979). Tâcüt Tevârih. Haz. İsmet Parmaksızoğlu. C.III. Kültür Bakanlığı Yayınları: İstanbul İsfahânî. Fazullâh ibn Rûzbihân Huncî. (2003). Tarih-i Âlam Ârây-ı Emînî. haz. Muhammed Ekber Aşik. Miras-ı Mektub: Tahran Kazvinî. Muhammed Yusuf Vâleh-i Îsfahânî-yi. (2001). Hold-i Berîn (Târîh-i Timûriyân-Türkemenân). haz. Mirza Haşim Muhaddis. Miras-ı Mektub: Tahran. Kazvînî. Yahyâ Abd’ül-latif El-Hüseynî. (1314). Lübbü’t Tevârih. haz. Seyyid Celaleddin Tehrani. Tahran Hüseyin Hafız Kerbelaî-i Tebrîzî (1383). Ravzatu’l Cinân ve Cennâtü’l Cenân. C.I-II. yay. Cafer Sulan El-Kurraî. :Tahran Konur. Himmet. (1998). İbrahim Gülşenî (Hayatı. Eserleri. Görüşleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. D.E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü: İzmir Minorsky. W. (1957). Persian in A.D. 1478-1490 An abridged of translation of Fadlullah b.Ruzbihan Khunji’s Tarikh-i Alam-Ara-yı Aminî. The Royal Asiatic Society of Great Britian And İreland: London Muhyî-yi. Gülşenî. (2014). Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî. haz. Mustafa Koç. Eyyüp Tanrıverdi. Bilnet Matbaacılık: İstanbul Nevai. A.(1341). Esnâd ve Mukâtebât-ı Tarihî-yi İran ez Timur ta Şâh İsmail. Tahran: Bungah-ı Tercüme ve Neşr-i Kitap Sümer. Faruk (1989). “Akkoyunlular”. DİA. C.2. Türk Diyanet Vakfı Yayınları: İstanbul. ss.273-274. Zeno. Caterino-Contarini Ambrogio. (2006). Uzun Hasan-Fatih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri. Çev. Tufan Gündüz. Yeditepe Yayınevi: İstanbul Woods. John. (1993). 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular. Milliyet Yayınları: İstanbul.