Unknown Bahr-ı Tavîls in Classıcal Turkish Lıterature-1: Kadrî and Zuhûrî’s Bahr-ı Tavîls

Yıl 2018, Sayı: 63, 103 - 116, 30.09.2018

Yunus Kaplan

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3952

Öz

Bahr-ı tavil is one of the poetry forms that its samples are occasionally seen in classical Turkish literature. Generally, the most important feature of bahr-ı tavils that the relationship between the lover and sweet is told is that the poetry and prose are written intricately and the selected expression is dominant. These poems which are written in the simpler language than the other poetry types and they are generally written in the sequential form of fe’ilatün tefile in the aruz prosody. 

Ahmet Pasha wrote the first known sample of this poetry type in 15. century that the Ottoman poets preferred as a result of dissimilarity search. Many poets among the important poets especially such as Gelibolulu Ali, Birri, Fehim-i Kadim and Şeyh Galib wrote bahr-ı tavil in time. Kadri and Zuhuri who were the poets of 16. century are one of the poets who prefer this poetry type. Both of them that it is not possible to conclude from the certain predication about their life except from their century wrote bahr-ı tavil in the gazelle form and in the amorous style. 

In this study a general evaluation was made on the bahr-ı tavils in classical Turkish literature, the translated texts were included with reference at the collection of poem to these poetries’ available single copy for the present as the form and content properties of Kadri and Zuhuri’s bahr-ı tavils were emphasized.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Bahr-ı Tavîl, 16. Century, Kadrî, Zuhûrî.

Klâsik Türk Edebiyatında Bilinmeyen Bahr-ı Tavîller-1: Kadrî ve Zuhûrî’nin Bahr-ı Tavîlleri

Öz

Bahr-ı tavîl, klâsik Türk edebiyatında örneklerine az rastlanan şiir türlerinden biridir. Genellikle âşık-maşuk arasındaki ilişkinin anlatıldığı bahr-ı tavîllerin en önemli özelliği nazım-nesir karışık yazılması ve secili anlatımın ağır basmasıdır. Diğer nazım şekillerine göre daha sade bir dille yazılan bu şiirler, genellikle aruz veznindeki fe’ilâtün tefilesinin art arda tekrarıyla yazılmıştır.

Divan şairlerinin farklılık arayışlarının bir neticesi olarak tercih ettikleri bu nazım şeklinin bilinen ilk örneğini 15. yüzyılda Ahmet Paşa kaleme almıştır. Zamanla Gelibolulu Âlî, Birrî, Fehîm-i Kadîm ve Şeyh Gâlib gibi önemli şairler başta olmak üzere birçok şair bahr-ı tavîl yazmıştır. 16. yüzyıl şairlerinden Kadrî ve Zuhûrî de bu nazım şeklini tercih eden şairlerdendir. Yaşadıkları yüzyıl dışında hayatları hakkında kesin bir hükme varmanın mümkün olmadığı her iki şair de bahr-ı tavîlini gazel formunda ve âşıkane tarzda kaleme almıştır. 

Bu çalışmada klâsik Türk edebiyatındaki bahr-ı tavîller üzerinde genel bir değerlendirme yapılmış, Kadrî ve Zuhûrî’nin bahr-ı tavîllerinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak bu şiirlerin şimdilik bir şiir mecmuasındaki tek nüshasından hareketle çeviri yazılı metinlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk edebiyatı, Bahr-ı Tavîl, 16. Yüzyıl, Kadrî, Zuhûrî.

Kaynakça

• Aksoyak, İ. Hakkı. (1999). “Bahr-ı Tavîl”. Ankara: Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı. s. 438-445. Aksoyak, İ. Hakkı. (2007). “Anadolu Sahasında İlk Bahr-ı Tavîl Ahmed Paşa’nın mıdır?”. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4. s. 84-97. Aksoyak, İ. Hakkı. (2014). “Zuhûrî, Kara Çelebizâde Mehmed Zuhûrî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1981 (Erişim Tarihi 03.05.2018). Aras, Makbule. (2010). Mu’în Dîvânı (İnceleme-Metin). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Tezi. Bayram, Sibel. (2006). Azbi Baba Hayatı-Eserleri-Sanatı ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniv. Sosyal Bilimler Ens. Bülbül, Tuncay. (2013). “Zuhûrî”, Tülbend-zâde Zuhûrî Mehmed Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=552 (Erişim Tarihi 03.05.2018). Devellioğlu, Ferit. (2011). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Yayınları. Erkul, Rasih. (1993). “Bir Bahr-i Tavîl Örneği ve Birri Mehmed Dede”. Yedi İklim. V (39): 43-45. İçli, Ahmet. (2017). “Muhibbî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7857 (Erişim Tarihi 03.05.2018). İpekten, Haluk. (2010). Eski Türk edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları. Kahraman, Bahattin. (1989). Arşî Dîvânı’nın Tenkidli Metni I-II. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kaplan, Yunus. (2014). “Zuhûrî, Pîrî-zâde Zuhûrî Mustafa Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1469 (Erişim Tarihi 02.05.2018). Kaplan, Yunus. (2016). “Fehîm-i Kadîm’in Bahr-ı Tavîli”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul. Bahar, Sayı 14. s. 67-92. Kesik, Beyhan. (2015). “Muhibbî’nin Bahr-ı Tavîl’i”. Littera Turca (Journal of Turkish Language and Literature) C.1, Sayı 2. 55-60. Kılıç, Atabey. (2009). “Abdülkâdir Kadrî Efendi”, Kayseri Ansiklopedisi, 1. Cilt, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları. s. 21. Kılıç, Müzâhir. (2017). “Bahr-ı Tavîl ve Bayburtlu Zihnî’nin İki Bahr-ı Tavîli”. Doğu Araştırmaları, Sayı 17, s. 39-46. Köksal, M. Fatih. (2013). “Kadrî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=454 (Erişim Tarihi 03.05.2018). Köksal, M. Fatih. (2013). “Zuhûrî, Acem”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1162 (Erişim Tarihi 03.05.2018). Mermer, Ahmet. (2002). “XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedayi ve İki Bahr-ı Tavîli”. İlmî Araştırmalar, Sayı 14. 121-129. Mert, Aslı. (2012). Nâkâm Divanı (İnceleme-Tenkidli Metin). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Tezi. Okyay, Ercan. (2005). Senîh-i Mevlevî Dîvânı. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Parlatır, İsmail. (1992). “Fuat Bayramoğlu ile Anılarda”. Türk Dili Dergisi (487): 24-26. Şengün, Necdet. (2006). Nazîr İbrahîm ve Dîvânı, (Metin-Muhtevâ-Tahlîl). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Yanbal, Semra. (2009). Şâkir Mehmed Efendi Dîvânı. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.