Habibi’s Mucizatu’n-Nebi Mesnevi

Yıl 2019, Sayı: 66, 83 - 125, 15.09.2019

Gülay Karaman

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4146

Öz

Mucizatü’n-Nebi which is a religious narrative describing the content of Prophet Muhammad’s miracles is located between the 122a-127b leaves of the manuscript that registered with the inventory number of 4042 in the Süleymaniye Library Department of Manuscript Grants. The work that has the title of “Haza Hikayet-i Padişah-ı Sana Mucizatü’n-Nebi (A.S)” written in nesih is a short mesnevi consisting of 223 couplets. It was written in Failatün/Failatün/Failün mold of aruz by a poet with the literary name of Habibi. In this mesnevi which the curiosity factor is in the foreground, it is told that the Sana’s sultan believes in his dream, sends two chests of gifts to Prophet Muhammad with his son Abul-Mehcen, Abul-Mehcen looses his life by the slander of hypocrites, he gets alive with the miracle of Prophet Muhammad and becomes Muslim. The work that reflects the religious excitement, emotions and thoughts has been written in plain language in order to spread the religion of Islam to the masses. The work which is a type of mesnevi for folk in terms of language, style and shape is also a classic story woven with extraordinary. Some motifs located in the plot of the work remind Dede Korkut Stories. The motifs such as Gabriel’s descending to earth and reporting the commandments of the God to the Prophet, requesting life from companions for Abul-Mehcen, Ali’s granting the rest of his life to him, after this generosity liked by the God granting sixty years life to Abul-Mehcen from the power of God are similar to the Story of Crazy Dumrul. In this article, Habibi’s mesnevi called Mucizatü’n-Nebi is examined and transferred to transcriptions. 

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Mucizatü’n-Nebi, Habibi, mesnevi, miracle

Habîbî’nin Mu‘Cizâtü’n-Nebî Mesnevisi

Öz

Hz. Muhammed’in mu‘cizelerini anlatan dinî içerikli bir anlatı olan Mu‘cizâtü’n-Nebî, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar Bölümü’nde 4042 demirbaş numarasıyla kayıtlı yazma eserin 122a-127b varakları arasında yer alır. “Hâzâ Hikâyet-i Pâdişâh-ı San‘â Mu‘cizâtü’n-Nebî  (A.S)” başlığı altında harekeli nesihle yazılan eser, 223 beyitten oluşan kısa bir mesnevidir. Habîbî mahlaslı bir şair tarafından aruzun remel bahrinin Fâ‘ilâtün/Fâ‘ilâtün/Fâ‘ilün kalıbıyla yazılmıştır. Merak unsurunun ön planda olduğu bu mesnevide San‘a padişahının, gördüğü rüyada iman etmesi, iki sandık hediyeyi oğlu Ebu’l-Mehcen ile Hz. Muhammed’e göndermesi, münafıkların iftirasına uğrayarak hayatını kaybeden Ebu’l-Mehcen’in Hz. Peygamber’in mu‘cizesiyle dirilip Müslüman olması hikâye edilir. Dinî heyecan, duygu ve düşünceleri yansıtan eser, İslam dinini geniş halk kitlelerine yaymak amacıyla sade bir dille kaleme alınmıştır. Dil, üslup ve şekil özellikleri bakımından halk tipi bir mesnevi olan eser, aynı zamanda olağanüstülüklerle örülü klasik bir hikâyedir. Eserin olay örgüsünde yer alan bazı motifler Dede Korkut Hikâyeleri’ni anımsatmaktadır. Cebrail’in yeryüzüne inerek Allah’ın emirlerini Hz. Peygamber’e iletmesi, Ebu’l-Mehcen için ashabdan ömür talep edilmesi, Hz. Ali’nin kalan ömrünü ona bağışlaması, bu cömertliğin Allah katında hoş karşılanması sonucunda Ebu’l-Mehcen’e Allah’ın kudretinden altmış yıl ömür verilmesi gibi motifler Deli Dumrul Hikâyesi’yle benzerlik göstermektedir. Bu makalede, Habîbî’nin Mu‘cizâtü’n-Nebî adlı mesnevisi incelenmiş ve çeviri yazıya aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Mu‘cizâtü’n-Nebî, Habîbî, mesnevi, mu‘cize

Kaynakça

• Akçay, Gülçiçek. (2014). “Habîbî”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=4278 (Son Erişim Tarihi: 04.02.2019). Aksoyak, İsmail Hakkı. (2013). “Habibî (Hasibî), Habîb Dede”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1036 (Son Erişim Tarihi: 04.02.2019). Alkan İspirli, Serhan. (2017). “Müellifi Bilinmeyen Bir Eser: Hikâye-i Mucizâtü’n-Nebi”. IBAD Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi Journal of International Scientific Researches, 2/2, 281-295. Altun, Kudret. (1997). Tezkire-i Mucîb İnceleme-Tenkidli Metin-Dizin-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Arnak, Neslihan. (2019). Hikâye-i Mu‘cizât-ı Nebî (vr. 30b-43b). Bitirme Tezi. Bartın: Bartın Üniversitesi. Atalan, Mehmet. (2011). “Cenknâmelerde Hazret-i Hüseyin’in Yeri”. E-Makâlât Mezhep Araştırmaları, 4/2, 7-30. Babacan, İsrafil. (2014). “Habîbî, Acem Habîbî, Habîbî-i Azerbaycânî, Habîbî-i Bergüşâdî, Habîbî Çelebi”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3876 (Son Erişim Tarihi: 04.02.2019). Birnbaum, Eleazar. (2015). Ottoman Turkish and Çağatay MSS in Canada A Union Catalogue of the Four Collections. Boston: Brill. Bursalı Mehmed Tâhir Efendi. (1972). Osmanlı Müellifleri. C. 1, İstanbul: Meral Yayınevi. Bülbül, Eda. (2008). Hz. Ali Cenkleri Üzerine Bir Tetkik (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Canım, Rıdvan. (2014). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları. Çakır, Müjgân (haz.). (2015). Mu‘cizeler Kitabı Klasik Türk Edebiyatında Müstakil Mu‘cizât Metinleri. İstanbul: Büyüyenay Yayınları. Çapan, Pervin (haz.). (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Dalkılıç, Sercan. (2013). Hikâye-i Mu‘cizât-ı Nebî. Proje Ödevi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Demir, Necati ve Mehmet Dursun Erdem. (2007). Hazret-i Ali Cenkleri. C. 1, Ankara: Destan Yayınları. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (1992). “Bekrî, Ebü’l-Hasan el-Kasasî”. C. 5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 366. Esrar Dede. (2000). Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. haz. İlhan Genç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Gül, Aysun. (2019). Mu‘cizât-ı Nebî (vr. 17a-30a). Bitirme Tezi. Bartın: Bartın Üniversitesi. Gürkan, Zeynep. (2017). Hikâye-i Mu‘cizât-ı Nebî (vr. 1b-20a). Bitirme Tezi. Bartın: Bartın Üniversitesi. Hikâye-i Mu‘cizât-ı Nebî. Milli Kütüphane, No: 06 Hk 4334/1. Hikâye-i Mu‘cizât-ı Nebî. Milli Kütüphane, No: 452/3. İsmail Beliğ. (1999). Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘ar. haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Karaman, Gülay. (2017). “Milli Kütüphanede Kayıtlı Bulunan Mensur Bir Hikâye Üzerine”. Avrasya Zirvesi 1. Uluslararası Piri Reis Dil-Tarih-Coğrafya Kongresi, 17-21 Temmuz 2017, Ankara, 97. Kavruk, Hasan. (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensûr Hikâyeler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Kesik, Beyhan. (2014). “Habîbî, Şeyh Seyyid Habîbî İsmail Efendi”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3131 (Son Erişim Tarihi: 04.02.2019). Latîfî. (2000). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). haz. Rıdvan Canım, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Levend, Agâh Sırrı. (1989a). “İslâmî Edebiyatın Esasları ve Kaynakları”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1971, Ankara: TDK Yayınları, 186-187. Levend, Agâh Sırrı. (1989b). “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1972, Ankara: TDK Yayınları, 35-80. Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmanî. C. 2, Yayına haz. Nuri Akbayar, Eski Yazıdan Aktaran Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Mu‘cizât-ı Nebî. Yapı Kredi Sermet Çifter Yazma Eser Kütüphanesi, No: 0933/1. Mu‘cizâtü’n-Nebî. Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Bölümü, No: 4042. Özağaç, Mustafa. (2016). Habîbî’nin Vuslatnâme Adlı Mesnevîsi (Metin-Muhteva-Tahlil). Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özalp, N. Ahmet (haz.). (2014). Hikâye-i Mevlidi’n-Nebi Mevlid Hikâyeleri. İstanbul: Büyüyenay Yayınları. Sehî Beg. (2017). Heşt Bihişt. haz. Halûk İpekten, Günay Kut, Mustafa İsen, Hüseyin Ayan, Turgut Karabey, Ankara. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78460/tezkireler.html (Son Erişim Tarihi: 18.03.2019). Zavotçu, Gencay. (2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.