Caybasi Bath in Korkuteli with Its Decorations Hidden by Plaster

Yıl 2019, Sayı: 66, 479 - 496, 15.09.2019

Agül Uçar Hasan Uçar

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4192

Öz

Abstract

Located at Korkuteli district of Antalya, Çaybaşı Bath is one of the few buildings which have been able to survive since the Ottoman Period. Carrying the overall characteristics of the Turkish bath architecture in terms of both its material and plan characteristics, the building is dated to the first half of the 16th century-the first half of the 17th century. The bath, which no more functions today, was restored in the 1970s. With its decorations hidden beneath the plaster of poor quality that was made on its walls in the following periods, the bath has a special place in the Turkish bath architecture. These decorations also reflect the decoration understanding and taste of their time. The tulips and carnations coming out of the vase made in the stamping technique in the decorations are considerably analogous to the motifs used in the tile and ceramic art then. The ship and fish graffiti on the walls all but pictorially reflect the proximity of Korkuteli to the Mediterranean Sea. In this paper, it will be intended to introduce Çaybaşı Bath in Korkuteli, which repeats a plan diagram analogous to those of a large number of baths constructed in the same period but which is distinguished from them by, and has a privileged place with, its decorations beneath the plaster, in detail and to determine its place in the Turkish bath architecture.

Anahtar Kelimeler

Korkuteli, Ottoman, Bath, graffiti, tulip, carnation

Sıvaların Gizlediği Süslemeleriyle Korkuteli Çaybaşı Hamamı

Öz

Öz

Antalya’nın Korkuteli ilçesinde yer alan Çaybaşı Hamamı, Osmanlı Dönemi’nden günümüze ulaşabilmiş az sayıdaki yapılardan biridir. Gerek malzeme gerekse plan özellikleri açısından Türk hamam mimarisinin genel özelliklerini taşıyan yapı, 16. yüzyılın ilk yarısı ile 17. yüzyılın ilk yarısı arasına tarihlendirilmektedir. Günümüzde işlevini sürdürmeyen hamam, 1970’li yıllarda onarım geçirmiştir. Hamam, duvarlarında sonraki dönemlerde yapılmış niteliksiz sıvaların altında gizlenen süslemeleriyle, Türk hamam mimarisi içerisinde özel bir yere sahiptir. Bu süslemeler döneminin süsleme anlayışını ve beğenisini de yansıtmaktadır. Süslemelerde baskı tekniği ile yapılmış vazo içerisinden çıkan laleler ile karanfiller dönemin çini ve seramik sanatında kullanılan motiflerle oldukça benzerdir. Duvarlardaki gemi ve balık grafitileri ise Korkuteli’nin Akdeniz’e yakınlığını adeta resimsel olarak yansıtmaktadır. Bu yazıda, aynı dönemde inşa edilmiş çok sayıdaki hamamla benzer bir plan şemasını tekrarlayan, fakat sıva altında kalan süslemeleriyle onlardan farklı, ayrıcalıklı bir yere sahip olan Korkuteli Çaybaşı Hamamı ayrıntılı olarak tanıtılmaya ve Türk hamam mimarisi içindeki yeri saptanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Korkuteli, Osmanlı, Hamam, grafiti, lale, karanfil

Kaynakça

• Akar, A. (1969). “Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri”, Vakıflar Dergisi, 8, 267-272. Altıer, S. (2016). “Çanakkale ve Çevresindeki Bazı Türk Dönemi Yapılarında Görülen Denizcilikle İlgili Kazıma (Grafiti) Tasvirler”, Çanakkale Araştırmaları Yıllığı, 21, 1-26. AKE , (2005). Kültür Envanteri (Korkuteli-Elmalı) (2005), İl Özel İdaresi Kültür Yayınları: Antalya AVBM, (1970). Antalya Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivindeki 1970 tarihli Abide ve Eski Eser Onarım Fişi. Ayverdi, E.H. (1966). İstanbul Mi'mari Çağının Menşe'i, Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 630-805 (1230-1402), I, İstanbul. Ayverdi, E.H. (1989). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri, II, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları: İstanbul. Bilici, K. (2008). Kalenin Gemileri: Alanya Kalesi'ndeki Gemi Grafitileri, Ege Yayınları: İstanbul. Bilgi, H. (2009). Ateşin Oyunu Sadberk Hanım Müzesi ve Ömer M. Koç Koleksiyonlarından İznik Çini ve Seramikleri, Vehbi Koç Vakfı: İstanbul. Bostan, İ. (2005). Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri, Bilge Yayım ve Habercilik ve Danışmanlık Ltd. Şti.: İstanbul. Bostan, İ. (2006). Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, Kitap Yayınevi: İstanbul Bostan, İ. (2007). Osmanlılar ve Deniz-Deniz Politikaları Teşkilat ve Gemiler. İstanbul: Küre Yayınları. Cantay, G. (1982). Enez’de Bir Sahil Kervansarayı. Vakıflar Dergisi, 16, 121-130 Çakmak, C. (2002). Tire Hamamları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Çakmak, Ş. (2002). Işıklı’da Gedik Ahmed Paşa Hamamı. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu (Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan). İzmir: Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü Yayınları, 179-184. Çaycı, A. (2004). Korkuteli (İstanoz) Tarihi ve Alaeddin Camii Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 107-128. Daş, E. (1997). Afyon'daki Türk Anıtları (Medreseler, Türbeler, Hanlar, Hamamlar, Köprüler, Çeşmeler), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir. Demiralp, Y. (1996). Akşehir ve Köylerindeki Türk Anıtları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Denktaş, M. (2000). Kayseri’deki Tarihi Su Yapıları (Çeşmeler, Hamamlar). Kayseri: Kıvılcım Yayınları. Ekiz, M. (2014). Niğde'de Hristiyan Türklere Ait Olduğu Düşünülen Üç Hamam. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3, 5, 95-117. Eravşar, O. (2004). Tokat Tarihi Su Yapıları (Hamamlar). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Erten, S.F. (1948). Antalya Tarihi. Antalya. Evliya Çelebi (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, I/9. (Hazırlayan S. A. Kahraman, Y, Dağlı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Eyice, S. (1960). İznik'te "Büyük Hamam" ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme. Tarih Dergisi, 11/15, 99-120. Eyice, S. (1966). Büyük Balık Küçük Balığı Yutar. Türk Etnografya Dergisi, VII-VIII (1964-1965), 5-7. Eyice, S. (1970). Trakya’da İnecik’de Bir Tabhaneli Cami. Tarih Enstitüsü Dergisi, 1, 171-196. Güleryüz, A. (2004). Kadırgadan Kalyona Osmanlıda Yelken Mikyas-ı Sefain, İstanbul: Denizler Kitabevi. İbn-i Batuta (1983). İbn-i Batuta Seyahatnamesi, (Hazırlayan M. Çevik), Üçdal Neşriyat: İstanbul. İpekçioğlu, İ. –Durmaz Erünsal, Ö. (2016). Antalya İli Korkuteli İlçesi Çaybaşı Hamamı Restitüsyon Raporu. Kanetaki, E. (2004), “The Still Existing Ottoman Hamams in the Greek Territory”, Metu JFA, 1/2, 81-110. Karaman, S. (2013). Afyonkarahisar Hamamları, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya. Korfmann M. (1986). “Troy: Topography and Navigation”, Troy and the Trojan War: A Symposium Held at Bryn Mawr College October 1984, (ed. Machteld J. Mellink), Bryn Mawr, Pennsylvania, 1-16. Öney, G.(2009). Akdenizle Kucaklaşan Osmanlı Seramikleri Ve Günümüze Ulaşan Yansımaları, Akmed Yayınları: İstanbul Önge, Y.(1968). "Konya - Beyşehir'de Eşrefoğlu Süleyman Bey Hamamı", Vakıflar Dergisi, VII, 139-144. Önge, Y. (1995). Anadolu’da XII.-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları: Ankara. Tanman, M.B. (2014). “Beylikler Dönemi Anadolu Türk Mimarlığının İncelenmemiş Bir Ürünü: Korkuteli Alâeddin Camii”, Beylikler Dönemi Kültür ve Sanatı Sempozyumu (16-17 Nisan 2003) Bildiriler, Sanat Tarihi Derneği Yayınları: İstanbul Tızlak, F. (2014). "Istanoz Nahiyesinin Korkudili Kazası'na Dönüştürülmesi", Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, IV/2, 249-259. Turan Bakır, S. (1999). İznik Çinileri ve Gülbenkyan Koleksiyonu, T.C. Kültür Bakanlığı: Ankara. Uçar, A., Çakmak, Ş. ve Uçar, H. (2018). “Alaşehir (Sülün Muslu Paşa) Hamamı”, Sanat Tarihi Dergisi, XXVII/1, 181-195. Ünal, R.H. (2000). “Beçin 1997 Kazısı”, Sanat Tarihi Dergisi, X, 139-156. Ünal, R.H. (2018). Beçin Kazılarının 15 Yılı (1995-2009), Muğla Belediyesi Kültür Yayınları: Muğla. Ünalan, H.S. (1998). Akhisar ve Gölmarmara'daki Türk Anıtları, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir. Ünalan, H.S. (2001). “Akhisar Hamamları”, Sanat Tarihi Dergisi, XI, 205-222. Ünver, S. (1992). “İstanbul Yedinci Tepe Hamamlarına Dair Bazı Notlar”, Vakıflar Dergisi, II, İstanbul, 245-251. VEF, (1989). Vakıf Eski Eser Fişi. VGM, (1983). Türkiye'de Vakıf Abideler ve Eski Eserler I, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları: Ankara. Yıldız, T.M. (2018). 1839-1917 Arası Istanoz (Korkuteli)'un İdari, Sosyal ve Ekonomik Durumu, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Antalya. Yüksel, İ.A. (1983). Osmanlı Mimarisinde II. Bayezid ve Yavuz Selim Devri, V, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları: İstanbul.