Muş Merkezde Yer Alan Nadide Bir Eser: Selim Paşa Taş Vakfiyesi

Yıl 2020, Sayı: 67, 455 - 470, 31.01.2020

Korkmaz Şen

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4281

Öz

Taş vakfiye, Muş merkezde Kültür Müdürlüğü binasında yer almaktadır. 1.24x0.95 m. ölçülerinde dikdörtgen ölçülerde yapılmış, 4cm. satır aralığına sahip 23 satırdan oluşan taş bir vakfiyedir. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış olan bu vakfiye Muş yerel beylerinden Selim Paşa’ya ait olup 1824 tarihlidir. Vakfiye kurallarına uygun bir şekilde yazıldığı görülmektedir. Yazılar alçak kabartma tekniğiyle taşa işlenmiştir. Buradaki bilgilere göre babası Murat Paşa’nın yaptırmış olduğu cami ve medresesinin bitişiğinde yer alan tekkeye ait bir vakfiyedir. Muş merkeze bağlı Arınç ve Norşin (Sungu) köylerindeki arazilerin tamamı vakfedilmiştir.
Bu vakıf ile ilintili elde edilen arşiv belgelerinden vakfedilen köylerin Yurtluk/ocaklık statüsünde, yani devlet arazisi olması hasebiyle şer'en ve örfen vakfedilmesi mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Zamanla yöneticiler bu durumu fark etmiş ve bu köylerin vakıf statüsüne son vermişlerdi. Diğer bir husus ise Selim Paşa’nın içinde bulunduğu zor durumdur. Taş vakfiye yazdırıldığı zaman, Selim Paşa’nın merkezî hükümeti ile arası pek de iyi değildi, bu nedenle azledilme ihtimali bulunmaktaydı. Bu makalede bilimsel bir çalışmaya ilk kez konu olan taş vakfiyenin tanıtılması ve öneminin ortaya konması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Muş, Selim Paşa

A Unique Work of Art Located in Mus City Centre: Selim Pasha Tas Foundation Certificate-Charter

Öz

Tas foundation certificate-charter is located in the building of the Directorate of Culture in Mus city centre. It is a stone foundation certificate-charter constructed at measurements of a rectangular with sizes of 1.24x0.95 m and comprised of 23 lines with spaces of 4cm. The foundation certificate-charter inscribed in Ottoman Turkish belongs to Selim Pasha, one of Mus governors, and dates from 1824. It is observed that it was inscribed in accordance with the spelling rules of a foundation certificate-charter. The scripts were inscribed onto the stone by means of the bas-relief technique. According to the information obtained, it is a foundation certificate-charter of a tekke situated next to the mosque and madrasah built by his father, Murat Pasha. All Mus-centred lands in Arınc and Norsin (Sungu) villages were consecrated.
It is deduced from the obtained archive documents related to the foundation that as the consecrated villages were with country estate statutes, that is, state lands, it was impossible to consecrate them ecclesiastically and martially. The governors had already discerned this situation in time and terminated the foundation statutes of the villages in question. Another issue is the tough situation of Selim Pasha. When the stone foundation certificate-charter was inscribed, Selim Pasha was not so good with the central government, so it was probable for him to be discharged. This study aims at introducing Tas foundation certificate-charter which is subject to a scientific study for the first time and pointing out its significance in terms of art history.

Anahtar Kelimeler

: Mus, Selim Pasha

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri BOA, A. DVNS. NŞN. d. 16, 17.Ca.1242 (17 Aralık 1826). s.154 BOA, A. DVNS. NŞN. d. 16, 17.Ra.1201 (7 Ocak 1787) s.149 BOA, A. DVNS. NŞN. d. 16, 22.Ca.1213, (1 Kasım 1798), s.156 BOA, HAT 1229/47949-A, 3.Ca.1242 (3 Aralık 1826). BOA, HAT 520/25422.1225.(1810) BOA, HAT, 1227/47922, 1228 (1818) BOA, HAT, 791/36817-H, 11.Z.1237 (29 Ağustos 1822). BOA, HAT, 812/37250-K, 29 Z. 1241 (1825). BOA, MVL, 592/7-1, 28.R.1276 (24 Kasım 1859). BOA, ŞD, 2881/40-4,19.Z.1287 (12 Mart 1871 Kaynak Esreler, Araştırma ve İncelemeler Akgündüz, Ahmet. (1986). “Eski ve Yeni Hukukumuzda Devletin Kurduğu Vakıflar”. Vakıf Haftası Dergisi (4), 235-246. Akyıldız, Yasin ve Ali Rıza Abay. (2017). “Vakıf Müessesesinin Gelişimi Ve Mahiyeti Tarihsel Bir Değerlendirme”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 15, 141-157. Berki, Ali Himmet. (1965). “Vakıfların Tarihi, Mahiyeti, İnkişafı ve Tekâmülü, Cemîyet ve Fertlere Sağladığı Faideler”. Vakıflar Dergisi, 6, 9-13. Cantay, Gönül. (1994). "Türklerde Vakıf ve Taş Vakfiyeler". Vakıf Haftası Dergisi, 11, 147-162. Çelikbağ Ekinci, Semanur ve Aynur Atmaca Can. (2017). “Osmanlı Şehrinin Araştırılmasında Bir Kaynak: Vakfiye”. Cil.10, Sayı. 29/1, Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergi, 48-74. Çetinaslan, Mustafa. (2014). “Taş Vakfiyeler ve Beyşehir Eşrefoğlu Camii’nin Taş Vakfiyesi”. Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu-I, 219-251. Ertem, Adnan. (1999). “Osmanlıdan Günümüze Vakıflar”. Divan Dergisi Bilim ve Sanat Vakfı Yayınları, Sayı: 6. İstanbul, 111-112. Gencer, Fatih. (2011). “Merkezîleşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sisteminin Değişimi”. Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: XXX, Sayı. 49, 75-96. Gencer, Fatih. (2010). “Van Muhafızı Derviş Paşa İsyanı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 29, S. 47, 197-216. Gencer, Fatih. (2019). Bitlis ve Muş'un Son Beyleri: Alaaddin Paşazadeler, Libra Yayınları, İstanbul Günay, Hacı Mehmet. (2012). Vakıf Maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt. 42, 479-486. Kılıç, Orhan. (1999). “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”. OTAM, Sayı 10, Ankara, 119-137. Kodaman, Bayram. (1986). Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdari Durumu. Anadolu Basın Birliği Yayınları, Ankara. Kur’anı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı, https://kuran.diyanet.gov.tr/ erişim tarihi: 01.04.2019. Kurt, Yılmaz. (1992). XVI. Yüzyılda Adana Tarihi. Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Şeker, Mehmet. (1993). “Vakfiyelerin Türk Kültürü Bakımından Özellikleri”. Ege Ün. Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, VIII. İzmir, 1-18. Şen, Korkmaz. (2019). “Belgeler Işığında Hınıs Ulu Camii’nin Tarihlendirilmesi”. Sanat Tarihi Dergisi, 28 (1), 31. TDK. (1998). Türkçe Sözlük. Cilt:2. 1548. Ankara: Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Tüfekçioğlu, Abdülhamid. (2000). “Medeniyet Tarihimizde Taş Vakfiyeler”. Yüzüncü yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Van, sayı: 1, 33-51. Tütüncü, Mehmet. (Mayıs 2015). “Türkiye’de En Eski Türkçe Kitabe Eskişehir Seyitgazi İlçesinde Bulundu (Seyitgazi Kurd Abdal Vakfiyesi-1369 Yılı)”. Düşünce ve Tarih Dergisi, 16-23. Yurttaş, Hüseyin ve Zerrin Köşklü. (2017). “Erzurum İli Vakfiyelerinde Taş Özetler”. Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 44, 355-379.