İngiliz Konsolosluk Raporlarında Rusya’nın 1864 Kafkas Soykırımı ve Çerkeslerin Anadolu’ya Göçleri

Yıl 2018, Sayı: 62, 407 - 422, 31.05.2018

Muhammed Köse , Süleyman Lokmacı

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3904

Öz

Çar II. Deli Petro ile başlayan Rusya’nın sıcak denizlere inme ve Balkanlarda yayılma politikası neticesinde Rusya, 19. Yüzyıldan itibaren yoğun bir Slavlaştırma politikasını uygulamaya başlamıştır. Bu politikanın doğal sonucu olarak Rusya Devleti, Kafkaslarda yaşayan halklar üzerinde yoğun bir baskı uygulayarak bölge insanını din değiştirmeye zorlamış bunu yanaşmayan kabileleri de baskı ve zulüm altına alarak göçe zorlamıştır. 1853 Osmanlı-Rus harbinden sonra Rusya’nın Kafkaslardaki baskıları giderek şiddetini artırmıştır. Şeyh Şamil öncülüğündeki kabileler uzun süre direnmeye çalışmışlarsa da Şeyh Şamil’in hayatını kaybetmesinden sonra direnci kırılan bölge insanı özellikle 1864 yılında soykırıma dönüşen Rus saldırılardan kurtulmak için akın akın Anadolu’ya göç etmeye başlamışlardır. Bu çalışma incelenen dönemde Rus zulmüne şahit olan ve bunları raporlandırarak İngiliz Dışişleri ofisine gönderen Trabzon, Sohumkale, İstanbul ve Odessa gibi bölgedeki İngiliz konsolos raporları ışığında hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çerkes, Rus, Kafkas, İngiliz, Konsolos, Osmanlı, Anadolu

Russian’s 1864 Circassians Massacre and Migration of the Circassians to Anatolia

Öz

Russia has begun to implement an intensive Slavification policy since the 19th century as a result of Russia’s policy of getting the hot seas and of spreading through the Balkans starting with Tsar Peter the Great. As a natural consequence of this policy, the Russian State, putting a dense pressure on peoples living in the Caucasus, has forced people of the region to change their religion, and forced the resisting tribes to migrate by oppression and persecution. After the Ottoman-Russian war of 1853, Russia's pressure on the Caucasus gradually increased its violence. Even if the tribes led by Shaykh Shamil tried to withstand for a long time, the people of the region, whose resistance had broken after Sheikh Shamil's death, began to emigrate to Anatolia in crowds, in order to get rid of the Russian attacks that turned into genocide especially after 1864. This study was prepared in the light of the reports of the British Consuls in the regions such as Trabzon, Sohumkale, Istanbul and Odessa who witnessed the Russian oppression in examined period and sent them to the British Foreign Office by reporting them

Anahtar Kelimeler

Circassian, Russian, Caucasus, English, Consul, Ottoman, Anatolia

Kaynakça

• Aslan Cahit (2006). “Bir Soykırımın Adı 1864 Büyük Çerkes Sürgünü”, Uluslararası Suçlar ve Tarih Dergisi, 1, s: 103-154 Bayraktar Hilmi (2007). “Kırım ve Kafkasya’dan Adana Vilayeti’ne Yapılan Göç ve İskânlar (1869-1907), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, s.405-432 Beydilli Kemal (1989), “Ali Paşa, Mehmed Emin”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.2. s.425-426. İstanbul. Budak Mustafa (2015). “Rusya’nın Kafkaslarda Yayılma Siyaseti”, Yeni Türkiye, (Kafkaslar Özel Sayısı IV),74, s.18-54 Çiçek Nazan (2009). “Talihsiz Çerkeslere İngiliz Peksimeti”, İngiliz Arşiv Belgelerinde Büyük Çerkes Göçü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 64-1, s:57-88 FO 371/150, Asiatic Turkey-13656, İnclosure in No.1 FO 881/1259, Paper Respecting the Settlement of Circassian Emigrants in Turkey, June 4 1864. FO 881/3065. Respecting Circassian Emigrants in Turkey, s.1., January 1877. Köprülü F. Orhan (1996). “Fuad Paşa, Keçecizade”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.13. s.202-205. İstanbul. Mambet Halim (27 Mart 2004). “140. Yılında Çerkes Sürgünü Hakkında Kısa Bilgiler”, (Çeviren: Ergun YILDIZ), Adige Psalhe Gazetesi. Natho Kadır (2009). Circassian History, ABD. Özkiraz Ahmet (2015). Mehmet ÇETİN, “1864 Çerkes Sürgünü Sonrası Anadolu’da Çerkes İsyanı ve Osmanlı Devleti’nin Göçmenlere Karşı Politik Tutumu”, Tesam Akademi Dergisi, 2-2, s.9-28 Şahin Cemile (2016). “Çerkes Göçleri ve Çerkeslerin Anadolu’da Yurt Edinme Arayışları: Sakarya-Maksudiye Köyü Örneği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergi, 5-8, s.2782-2816. Satış İhsan (2012). “Kırım Savaşı’ndan Sonra Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler ve Şanlıurfa Yöresine İskânlar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII/1, s.517-531 Şaşmaz Musa (1998). “İmmigration and Setlement of Circassians in the Ottoman Empire on British Documents 1857-1864”, Otam, S.9, s.331-366. Şemseddin Sami (2007). Kâmûs-i Türkî, İstanbul Tulum Cahit (1989-1990). “1864 Göçü İle İlgili Bazı Belgeler”, Kafdağı, 33-36, s.83 Yeşilot Okan (2008). “Türkmençay Antlaşması ve Sonuçları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14-36, s.187-199. Yılmaz Özgür (2014). “1864 Kafkas Göçü Hakkında Bir Rapor”, Mavi Atlas, S.3/2014, s.133-156.