Halil Halid Bey ve “Şehzade Cem Vak’asında Mesele-i Hamiyet” Adlı Risalesi

Yıl 2021, Sayı: 72, 315 - 345, 05.09.2021

Yakup Şahiner

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4521

Öz

Halil Halid Bey 1868 tarihinde Ankara’da dünyaya gelmiştir. İlk ve orta öğrenimini burada tamamlamış ve yükseköğrenim için İstanbul’a hareket etmiştir. İstanbul’da yükseköğrenimini tamamladıktan sonra gördüğü ve yaşadığı olaylar İngiltere’ye kaçmasına sebep olmuştur. İngiltere’de kısa sürede ilim ve kültür çevreleriyle ilişki kurmuştur. Bu ilişkisi Cambridge Üniversitesi’nde 1902 tarihinde hoca olmasını sağlamış ve Cambridge’deki hocalığı 1911 tarihine kadar sürmüştür. Daha sonra ülkesine dönerek sırasıyla Ankara Mebusluğu, Bombay Başkonsolosluğu ve İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi hocalığı yapmış ve 1931 tarihinde vefat etmiştir. Halil Halid Bey ilim âlemine çeşitli alanlarda yazdığı çok sayıda kitap, makale, çeviri, risale ve gazete yazısı gibi eserler kazandırmıştır. Bu eserlerden biride Sultan II. Bayezid ve Cem Sultan arasındaki taht mücadelesini kendine has bir bakış açısıyla ele aldığı “Şehzade Cem Vak’asında Mesele-i Hamiyet” adlı risalesidir.

Anahtar Kelimeler

Halil Halid, Cem Sultan, Sultan II. Bayezid, Cambridge

Halil Halid Bey and his Tractate Which Named “Sehzade Cem Vak’asında Mesele-i Hamiyet”

Öz

Halil Halid Bey was born in Ankara in 1868. He completed his primary and secondary education here and moved to Istanbul for higher education. After completing his higher education in Istanbul, the events he saw and experienced caused him to flee to England. In a short time in England, he established relations with scientific and cultural circles. This relationship enabled him to become a lecturer at Cambridge University in 1902 and his teaching at Cambridge continued until 1911. Later, he returned to his country and served in Ankara Deputy, Bombay Consulate General and Istanbul University Faculty of Letters and passed away in 1931. Halil Halid Bey has brought many books, articles, translations, tractates and newspaper articles he wrote in various fields to the world of science. One of these works is his work titled “Şehzade Cem Vak'asında Mesele-i Hamiyet” in which he deals with the throne struggle between Sultan Bayezid II. and Cem Sultan with a unique perspective.

Anahtar Kelimeler

Halil Halid, Cem Sultan, Sultan Bayezid II, Cambridge

Kaynakça

• (Tarhan), Abdülhak Hamid (31.03.1931), “Halil Halit Bey”, İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi, 1-6.
• “Büyük Bir Ziya”, (30.03.1931), Cumhuriyet Gazetesi, İstanbul, 1-6.
• “Halil Halid Bey”, (30.03.1931), Vakit Gazetesi, İstanbul, 1-8.
• “The Chicago Manual of Style”, Erişim Adresi: Wikipedia. Erişim Tarihi: 02.05.2021.
• Akün, Ömer Faruk (1998). “Hayrullah Efendi Târihi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 17, 76-79.
• Allard, Guy, Philipine-Helene de Sassenage’ın Aşığı Osmanlı Şehzadesi Cem Sultan, (Çev. Işık Ergüden), İletişim Yayınları, İstanbul 2006. Erişim Adresi: https://iletisim.com.tr/kitap/osmanli-sehzadesi-cem-sultan/8024 (Künye bilgisi için bakıldı. Kitap incelenmedi).
• Çerkeş Şeyhi-zade Halil Halid Bey (2017). Hilal ve Haç Kavgası, (çev. Gazanfer Şahin), İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık.
• Çerkeşşeyhizade Halil Halid (2005). Türk ve Arap, (çev. M. Ertuğrul Düzdağ), İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları.
• Ferrard, Christopher (1996). “Elias John Wilkinson Gibb”, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, c. 14, , 64-66.
• Halil Halid (1327). Füsûl-i Mütenevvi’a IV, Şehzâde Cem Vâk’asında Mes’ele-i Hamiyyet, Kostantiniye (İstanbul): Matbaa-ı Hayriye. Erişim Adresi: Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Fuat Sezgin Kütüphanesi, Seyfettin Özege Salonu.
• Halil Halid (1326). Füsûl-i Mütenevvi’a I, İslâm ile Nasrâniyyetin Münâsebât-ı Asliyyesi, Kostantiniye (İstanbul). Erişim Adresi: Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Fuat Sezgin Kütüphanesi, Seyfettin Özege Salonu.
• Halil Halid (1326). Füsûl-i Mütenevvi’a II, Türkler ile İngilizlerin İlk Teması, , Kostantiniye (İstanbul): Matbaa-ı Ahmed İhsan. Erişim Adresi: Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Fuat Sezgin Kütüphanesi, Seyfettin Özege Salonu.
• Halil Halid (1326). Füsûl-i Mütenevvi’a III, Rodos Fethinde Sultan Süleyman’ın Tedâbir-i Siyâsiyyesi, Kostantiniye (İstanbul): Matbaa-ı Ahmed İhsan. Erişim Adresi: Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Fuat Sezgin Kütüphanesi, Seyfettin Özege Salonu.
• Halil Halid (1903), The Diary Of A Turk, London: Adam and Charles Black [A&C Black].
• Halil Halid (2008). Bir Türkün Ruznamesi ve İngiliz Siyaseti Üzerine Yazılar, (çev. Refik Bürüngüz), İstanbul: Klasik Yayınları.
• Halil Halid (2018). Halil Halid’in Mücadelesi, (çev., Mustafa Ünal), İstanbul: Yakın Plan Pro. Yayıncılık.
• Halil Halid (Teşkilat-ı Mahsusa Üyesi) (2008). İngilizlerin Osmanlıyı Yok Etme Siyaseti Musul-Kerkük –Arabistan, (haz. Orhan Sakin), İstanbul: Ekim Yayınları.
• Halil Hâlit (2007). Cezayir Hatıratı, (çev. Cemil Çiftçi), Ankara: Hece Yayınları.
• https://dervaze.com/ (Erişim Tarihi: 12.12.2020-26.12.2020).
• https://www.kamusiturki.com/ (Erişim Tarihi: 12.12.2020-26.12.2020).
• https://www.luggat.com/ (Erişim Tarihi: 12.12.2020-26.12.2020).
• İpşirli, Mehmet (2010). “Tâcü’t Tevârîh”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.39, 357-359.
• Karaca, Taha Niyazi (2015), “Osmanlı Aydını Halil Halid Bey’in Emperyalizme Dair Düşünceleri ve İngiliz Başbakanı William Ewart Gladstone’a Anti-Emperyalist Tepkisi”, XVI. Türk Tarih Kongresi Ankara 20-24 Eylül 2010, c. IV, K.III, Ankara, 1119-1641.
• Mann, J. Dixon (1893), Forensic Medicine and Toxicology,. Erişim Adresi: https://www.amazon.com/Forensic-Medicine-Toxicology-1893-Dixon/dp/1519087020 (Sitede kitabın içindekiler kısmı var).
• Meclisi Mebusan Zabit Ceridesi (1912), C.1, D.2, İS. 1, 5 Nisan 1328 (1912) Perşembe, 1-3.
• Özcan, Azmi (1997). Pan-İslamizm Osmanlı Devleti Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1924), Ankara: İSAM Yayınları.
• Öztürk, Kurtuluş. (2005). Cambridge’de Bir Türk Eğitimci (Halil Hâlid Bey: 1869-1931). (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Patacı, Bilal (2012). “Halil Halid Efendi ve İslam ile Nasrâniyet’in Münasebât-ı Asliyesi” İstanbul: Milel ve Nihal (İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi), c.9, s. 3, 201-215.
• Tokgöz, Ahmed İhsan (2.4.1931). “Rahmetli Halil Halit Bey ve Mister Gibb ile Mister Browne” İstanbul: Resimli Uyanış Servetifünun, nr.1807/122, 274-288.
• Uzun, Mustafa (1997). “Halil Halid Bey”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 15, 313-316.
• Wasti, S. Tanvir (1993), “Halil Halid: Anti-İmperialist Muslim İntellectual”, London: Middle Eastern Studies, 29/3, 559-579.