Overview of the archaeological history of monuments named Toprakkale in Azerbaijan: Theoretical Study

Yıl 2024, , 3246 - 3256, 29.11.2024

Dürdanə Yusifova

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.816

Öz

The study of urban culture in the urban settlements of “Torpaggala” in the North-Western and Western regions of Azerbaijan, as well as in the archaeological monument “Torpaggala” in South Dagestan, one of the ancient historical regions of Caucasian Albania, remains topical. The article examines the dwellings, defense structures, remains of economically important buildings, burial monuments and archaeological materials found in the archaeological monuments of “Torpaggala” and determines their place in the system of urban culture of the early medieval period of Azerbaijan. The source base of the article is the scientific researches of local and foreign archaeologists and the materials of recent archaeological excavations. In the study of the archaeological monuments of Toprakkale, which is the main subject of archaeological research, a comparative analysis of different urban spaces of the region from Antiquity to the early Middle Ages, classification of stratigraphic features of cultural layers was carried out. A general method of analysis was also used to achieve this goal.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijani monuments, Toprakkale, archaeological monument, fortress-city, fortifications-fortresses

Azərbaycanda “Torpaqqala” Adlı Abidələrin Arxeoloji - Nəzəri Öyrənilməsi Tarixinə Baxış

Öz

Azərbaycanın Şimal-Qərb və qərb bölgəsinin“Torpaqqala” şəhər tipli yaşayış məntəqələri o cümlədən, Qafqaz Albaniyasının antik dövr tarixi ərazilərindən biri olan Cənubi Dağıstanın “Torpaqqala” arxeoloji abidəsində şəhər mədəniyyətinin öyrənilməsi Azərbaycan arxeologiyasında öz aktuallığını saxlayır. Məqalədə “Torpaqqala” arxeoloji abidələrində antik, ilk və orta əsrlər dövrü üçün səciyyəvi olan yaşayış yerləri, müdafiə tikililləri, təssərrüfat əhəmiyyətli tikili qalıqları, qəbir abidələri və onlardan aşkar olunmuş arxeoloji materiallar təhlil edilib onların Azərbaycanın ilk orta əsrlər dövrü şəhər mədəniyyəti sistemində yeri müəyyən edilmişdir. Məqalənin mənbə bazasını yerli və əcnəbi arxeoloqların elmi araşdırmaları və son dövrdə aparılan arxeoloji qazıntı işlərinin materialları təşkil edir. Arxeoloji tədqiqat işinin əsas obyekti olan Torpaqqala arxeolji abilərinin öyrənilməsində regionun antik və ilk orta əsrə aid müxtəlif şəhər yerlərinin müqayisəli təhlili, mədəni təbəqələrin stratiqrafik xüsusiyyətlərinin təsnifatı aparılmışdır. Bu məqsədə nail olmaq üçün ümumi təhlil metodundan istifadə olunub.

Anahtar Kelimeler

Azərbaycan abidələri, Torpaqqala, arxeoloji abidə, qala-şəhər, istehkam-qalalar

Kaynakça

• Aliyev, T. V. & Allahverdiyeva L. A.(2009). Medieval architectural monuments of Barda. Historical archeology, ethnography of Karabakh and the 3000 th anniversary of the city of Barda Materials of the scientific practical conference. Baku.
• Aliyev, T. V. & Yusifova, D. S. (2023). On the preliminary archaeological excavation in Torpaggala [Thesis of the Scientific Session]. Baku.
• Gadzhiyev, M. S.(1986). Pogrebal'nyye pamyatniki Yuzhnogo Dagestana pozdne albanskogo i ranne srednevekovogo vremeni (I-VII vv). Obryady i kul'ty drevnego i sreddne vekogo naseleniya Dagestana.Makhachkala, 71-89.
• Gasimov, E. A. (2002). History of water supply of medieval cities of Azerbaijan (IX-XV centuries). archaeological research. Adiloglu publishing house.
• Geyushev, R. B. (1973). O tipologiye zakonomernostya khrazvitiya pogrebal'nykh ob ryadov Kavkazskoy Albanii ( IV-VII vv).MSPIPA 1972-1973 gg.v SSSR. Baku, 19-20.
• Gmyrya, L. B. (1993). Prikaspiyskiy Dagestan v epokhu Velikogo pereseleniya narodov. Mogil'niki. Makhachkala, 37, 38, 154.
• Jabiyev, G. C. (2018). Basics of Azerbaijani archeology Baku, "Science and life" 596 pag.
• Khalilov, M. C. (2009). Grave monuments of Albania (IV-Khasrlar) Baku. Nafta-Press.
• Khalilov, M. C. (2010). Habitations of Albania (IV-X centuries). Baku.
• Mammadov, A. M. (2017). The results of archaeological excavations and field research in Barda in 2015-2016. Archaeological research in Azerbaijan, 234-245.
• Nerazik E. E. & Rapoport, YU.A. (1981). Gorodishe Toprak-kala (raskopki 1965-1975gg) Trudy Khorezmskoy arkheo–etno ekspeditsii t.XII. Izdatel'stvo Nauka.
• Pakhomov, Ye. A. (1938). Arkheologicheskoye ekspeditsii po rayonam Azerb. SSR.Izv.Azerb.FAN . SSSR, 3, 31-32.
• Salvini, M. (2006). Urartu Tarihi ve Kültürü. Arkeoloji ve Sanat.
• Smirnov, K. F. (1972). Sarmatskiye katakombnyye pogrebniya Yuzhnogo Priural'ya. Povolzh'ya i ikh otnosheniye k katakombam Severnogo Kavkaza. 1, s.73-81.
• Vahidov, R. M. & Guliyev, N. M. (1974). The report of the 1974 field research work of the Toprakgala (Tovuz district) detachment of the Shamkhor archaeological expedition. Republic of Azerbaijan TI EA No. 301, 3-6.
• Vaidov R. M. (1965). Pervıye itogi arkheologicheskikh rabot v Torpagkale. MKA, s VI , Izd. AN Azerb.SSR, 201-210.