Toponyms In The Head Of Sünbülzade Vehbi For Use

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 13, 508 - 534, 26.12.2017

Bilal Elbir , Merve Yorulmaz Kahve

Öz

Sünbülzade Vehbi was one of the 18th century poets and came to the
world in Marash. Vehbi's Divan, Lutfiyye, Tuhfe-i Vehbi, Nuhbe-i Vehbi,
Sevki-engîz and Münşeât are known works. Vehbi, Arabic knowledge "Nuhbe;
His knowledge of Persian is also revealed by his works called
"Tuhfe". Nedim influence seen in poems, but in terms of lyricism did
not catch the enthusiasm in Nedim.Sünbülzade Vehbi also has poems that he wrote
in a style Rindane , Aşıkhane alongside Hikemi style…The fact that the artist,
who is scientifically savvy, has a scaylettered and amusing tendency is the
most important reason why he can not reveal the leveled literary products.
Sünbülzade Vehbi, who is in administrative positions in Anatolia, Rumeli and
different parts of the Arabian geography, has a long life span. Mankind has
tried to identify and name the environment first according to the properties
that draw attention to itself and then to their own eyes. The name and naming
are as old as human history and develop in parallel with it. The human beings,
who differ from one another by their name, have not neglected to name their
surroundings differently - according to purpose and function. People are always
questioning the geographical names in the region where they live, then their own
name, and then wondering what their names and places are and how they have come
to fruition. In this context, the toponymie, which is a science branch that
delves into the way in which the toponymie are given, their meaning and the
change they have undergone, presents important data in illuminating the
histories, lifestyles and cultures of nations. Toponymie, literally works on
the place names used in the work of the name is known as toponymie. Among the
works in which the materials to be evaluated in the summer period are the most
voluminous are the divans who take place in the classical literary culture.
Almost every poet can find place names on his divan, but some poets' divans
offer a very rich material in terms of place names. One of these divan poets is
Sünbülzade Vehbi. It is possible to trace traces of wide geography where he
lives on the grounds through place names.

 

In our work, the list of place names will be removed from the artist's
divan and the usage frequency will be revealed. Sünbülzade Place names in Vehbi
Divanı: "COUNTRY, CITY AND REGIONAL NAMES; RIVER, MOUNTAIN AND SEA-GULF
NAMES; THE SACRED SPACE NAMES; PLANET, STAR NAMES AND LEGENDARY LOCAL NAMES
"under the main headings. It will be classified by establishing an
association with the life and literary personality of the place names used by
the Vehbi. Identification of place names is an important starting point for
later place names work and is the basis for the place names dictionary.

 

Anahtar Kelimeler

Sünbülzade Vehbi, placebuilding, 18th century

Sünbülzade Vehbi Divanı’nda Yer Adlarının Kullanımı

Öz

Sünbülzade Vehbi
18. yüzyıl şairlerinden olup Maraş’ta dünyaya gelmiştir. Vehbi’nin Divan,
Lutfiyye, Tuhfe-i Vehbi, Nuhbe-i Vehbi, Şevk-engîz ve Münşeât’ı bilinen
eserleridir. Vehbi, Arapça bilgisini “Nuhbe; Farsça bilgisini de “Tuhfe” adlı
eserleriyle ortaya koymuştur. Şiirlerinde Nedim etkisi görülmekle birlikte
lirizm açısından Nedim’deki coşkuyu yakalayamamıştır. Sünbülzade Vehbi’nin
rindane, âşıkane şiirleri yanında hikemî tarzda yazmış olduğu şiirleri de
vardır. İlmî olarak ciddi bir bilgi birikimine sahip olan sanatçının dağınık ve
eğlenceye meyilli olması, seviyeli edebî ürünler ortaya koyamamasının en önemli
nedenidir. Anadolu’da, Rumeli’de ve Arap coğrafyasının değişik yerlerinde idari
görevlerde bulunan Sünbülzade Vehbi, geniş bir sahada ömür sürmüştür. İnsanoğlu,
tabiat karşısında önce kendini daha sonra da kendi gözüyle dikkatini çeken
özelliklerine göre çevresini tanımlamaya ve adlandırmaya çalışmıştır. Ad ve
adlandırma insanlık tarihi kadar eski ve ona paralel olarak gelişen bir
olgudur. Adıyla kendini bir başkasından farklı kılan insanoğlu, çevresini de -
kullanım amacına ve işlevine göre- farklı adlandırmayı ihmal etmemiştir.
İnsanlar, hem kendi adlarının hem de yeradlarının ne zaman ve nasıl meydana geldiklerini
bunun yanında da anlamlarını merak ederek, önce kendi adını, daha sonra da
yaşadığı bölgedeki coğrafî adları daima sorgulamıştır. Yeradlarının
veriliş şeklini, anlamını ve geçirmiş olduğu değişimi inceleyen bilim dalı olan
yeradbilimi (toponymie) de bu bağlamda milletlerin tarihleri, hayat tarzları ve
kültürlerini aydınlatmada önemli veriler sunmaktadır. Yeradbilimin, edebi
eserlerde kullanılan yer adları üzerine çalışan dalı ise yazınyeradbilim olarak
bilinmektedir. Yazın yeradbilim kapsamında değerlendirilecek malzemenin en
hacimli bulunduğu eserler arasında ise klasik edebiyat kültürü içinde yer alan
divanlardır. Hemen her şairin divanında yer adlarını bulmak mümkündür fakat
bazı şairlerin divanları yer adları bakımından oldukça zengin bir malzeme
sunmaktadır. İşte bu divan şairlerinden biri de Sünbülzade Vehbi’dir. Onun
divanda yaşadığı geniş coğrafyanın izlerini yer adları üzerinden sürmek
mümkündür.Çalışmamızda sanatçının divanından hareketle yer adlarının listesi
çıkarılarak kullanım sıklığı ortaya konulacaktır. Sünbülzade Vehbi Divanı’nda
geçen yer adları: “ÜLKE, ŞEHİR VE BÖLGE
ADLARI; NEHİR, DAĞ VE DENİZ-KÖRFEZ ADLARI; KUTSAL MEKÂN ADLARI; GEZEGEN, YILDIZ
ADLARI ve EFSANEVİ YER ADLARI” 
ana başlıkları altında listelenerek tasnif edilecektir. Vehbi’nin
kullandığı yer adlarının hayatı ve edebî kişiliğiyle ilişkisi kurularak tasnifi
yapılacaktır. Yer adlarının tespit edilmesi daha sonra yapılacak yer adı
çalışmaları için önemli bir başlangıç olup yer adları sözlüğü için temel teşkil
etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sünbülzade Vehbi, yer adbilimi, 18. Yüzyıl

Kaynakça

• AKÜN, Ömer Fâruk, 1970, 'Sünbülzade Vehbi'. İslâm Ansiklopedisi, C.XI, MEB. Yayınları, İstanbul. BEYZÂDEOĞLU, Süreyya, 2000, Sünbülzade Vehbi. Şule Yayınları, İstanbul.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, 2010, Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• GIBB, Wilkinson, 1996, Osmanlı Şiir Târihi. III-V, (Çeviren: Ali Çavuşoğlu), Akçağ Yayınları, Ankara.
• KURU, Selim Sırrı, 2010, Sünbülzade Vehbi Mad. TDV İA; C:38, s.140-141, TDV Yayınları, İstanbul.
• MUALLİM NÂCÎ, 1995, Osmanlı Şâirleri. MEB Yayınları, Ankara.
• ONAY, A. Talat, 2009, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Haz. Cemal Kurnaz. H Yayınları, İstanbul.
• PALA, İskender, 1995, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Akçağ Yayınları, Ankara.
• ŞAHİN, İbrahim, 2015, Adbilim. Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• YENİKALE, Ahmet, 2012, “Sünbül-zâde Vehbi Divanı”. Yayımlanmamış çalışma. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi. Erişim için bknz: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10651,sunbul-zade-vehbipdf.pdf?0, Erişim: 20/10/2017.