Kur’an’ın Tercümesi Meselesine Eyüp Sabri Hayırlıoğlu’nun Bakışı

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 48 - 68, 29.03.2019

Yasin Pişgin

Öz

Son ilahi kitap
olan Kur’an Arapça indirilmiştir. Fakat o’nun hitabı yalnızca Araplara değil,
bütün insanlaradır. Bu yüzden, Kur’an’ın mesajının Arap olmayan milletler
tarafından anlaşılması ve yaşanması amacıyla tercümesi meselesi İslam’ın ilk
devirlerinden itibaren gündeme gelen bir konudur. Ayrıca bu meseleye, Kur’an
tercümesinin Kur’an olarak isimlendirilip isimlendirilemeyeceği ve namazlarda okunup
okunamayacağına ilişkin tartışmalar da eşlik etmiştir. Bu tartışmalar, Türkçe
tercümelerle ilgili olarak, “ulusalcılık” akımının baş gösterdiği II.
Meşrutiyet döneminde ve daha sonra Cumhuriyetin ilk yıllarında belirginlik
kazanmıştır. Özellikle Eyüp Sabri Hayırlıoğlu’nun Diyanet İşleri Başkanlığı yaptığı
1951-1960 yılları arası, söz konusu tartışmaların zirveyi bulduğu bir dönemdir.
Bu itibarla biz bu makalemizde başkanlığı dönemindeki tartışmalar ekseninde Hayırlıoğlu’nun,
Kur’an’ın tercümesi meselesine bakışını ele almaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Eyüp Sabri Hayırlıoğlu, Kur’an, Tercüme

The View of Eyüp Sabri Hayırlıoğlu on the Translation of the Quran

Öz

The Qur'an, as the last divine book, has been revealed in Arabic.
However, its message didn’t only call Arabs but called all the people.
Therefore, the issue of Qur’an’s translation for understanding and living by
other nations has come to the fore from the earliest periods of Islam. In
addition to this, there have been discussions about whether or not the Qur'anic
translation can be called as the Qur'an and can or cannot be read in daily
prayers. These discussions regarding to Turkish translations of the Qur’an have
become clear in the Second Mashrutiyat Period that “the Nationalistic Ideas”
began to appear and later in the early years of the Republic of Turkey.
Especially when Eyüp Sabri Hayirlioglu was head of the Department of Religious
Affairs between 1951-1960, it was a period when the discussions took the peak.
In this respect, this article will examine the views of Hayirlioglu on
translation of the Qur’an in the context of discussions during his presidency.

Anahtar Kelimeler

Eyüp Sabri Hayırlıoğlu, Qur’an, Translation, Meal

Взгляд Эйюпа Сабри Хайырлыоглу на перевод Корана

Öz

арабским
языком. Однако его не только называют арабами, но и называют всех людей.
Поэтому вопрос о переводе Корана для понимания и исполнения Его заповедей
другими народами вышел на первый план с самых ранних периодов ислама. В
дополнение к этому, были дискуссии о том, может ли перевод Корана называться
Кораном или не может быть вызван и может быть прочитан в молитвах или не может быть
прочитан. Что касается турецких переводов, эти дискуссии стали ясными во второй
конституционный период, что идея «национализма» начала появляться в ней, а
затем и в первые годы республики. Эта дискуссия достигла вершины, особенно с
1951 по 1960 год, когда Эйюп Сабри Хайырлыоглу председательствовал в
Религиозных делах. В этой связи в этой статье мы попытаемся изучить точку
зрения Хайырлыоглу на перевод Корана в контексте дискуссий во время его
президентства.

Anahtar Kelimeler

Эйюп Сабри Хайырлыоглу, Коран, Перевод, Еда

Kaynakça

• “Dinî Bahislerde Diyanet Reisi Hiç Konuşmasa Daha İyi Eder”, Sebilürreşad, Cilt: VI, Sayı: 141, Yıl: 1372/1952. “Diyanet Riyasetinin Mühim Bir Fetvası”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 269, İstanbul, 1958. “Kur’an’a Karşı Suikasd: Kelamullah Yerine “(Türkçe Kur’an) Diye Birşey İkame Etmek Dinen Merduddur”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 252, İstanbul, 1957. “Kur’an’la Oynuyorlar”, Sebilürreşad, Cilt: 10, Sayı: 250, İstanbul, 1957. ABDULLAH, A. A., Tercemetu’l-Kur’âni’l-Kerîm, Nşr. el-Câmiatu’l-İslâmiyye bi’l-Medîneti’l-Münevvre, Sayı: 60, Şevvâl-Zü’l-Ka’de-Zü’l-Hicce, 1403. AKÜN, Ömer Faruk, “Gölpınarlı, Abdülbaki”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/golpinarli-abdulbaki (25.02.2019). AKSÜT, A. K., “Kur’an Tercümesi Oyuncak Haline Getirilemez”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 257, İstanbul, 1957. ÂLÛSÎ, Ş., Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Âzîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, Thk. Ali Abdulbârî Atıyye, Beyrût, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415. AVD, E. S. S. A., Tahrîmu Kitâbeti’l-Kur’âni’l-Kerîm bi Hurûf Gayri Arabiyye, Takdîm: Muhammed b. Abdulvehhâb Ebyât, Nşr. Vizâratu’ş-Şuûni’l-İslâmiyye ve’l-Evkâf ve’d-Da’ve ve’l-İrşâd, Suûd, 1416. ATAY, R., “Mehmet Akif (1873-1936)”, XIX. Yüzyıldan Günümüze Çağdaş İslam Düşünürleri, Ed., Kemal Sözen, A. Kürşat Turgut, Sabri Yılmaz, İstanbul, Divan Kitap, 2017. ATAY, R., “Türkçe Ezan Uygulamasının Toplumsal Hafızada Yol Açtığı Travmalar Üzerine” Mukaddime, 9/2, (2018): 49-66. ATAY, R., “Türkçe Ezan Uygulamasının Toplumsal Hafızada Yol Açtığı Travmalar,” Ortak Dilimiz Ezan, Ed., Mahmut Öztürk, İstanbul: Nida Yayıncılık, 2018. AYDAR, H., “Kur’an: Tercümesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 26: 404-409, Ankara: TDV Yayınları, 2002. AYDAR, H. “Türklerde Kur’an Çalışmaları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, İstanbul, (1999): 159-235. BİLEN, O., “Tercüme ve Meal Farklı mı? Kur’an Meali Kavramı Üzerine Bir Çözümleme”, Kur’an Mealleri Sempozyumu Bildiler Kitabı-I, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, (2007): 175-192. BİLMEN, Ö. N., “Namazda Kur’an’ı Okumak Meselesi”, Sebilürreşad, Cilt: 2, Sayı: 34, İstanbul, 1949. CERRAHOĞLU, İ., Tefsir Usulü, T.D.V. Yay., Ankara, 1991. ÇALIŞKAN, N., Habenneke ve Nüzûl Sıralı Tefsiri, Şule Yayınları, İstanbul, 2017. ÇANTAY, H. B., “Baltacıoğlu ve Kur’an”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 256, İstanbul, 1957. ÇANTAY, H. B., “Türkçe Kur’an mı?”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 252, 255, İstanbul, 1957. DEHLEVÎ, V., el-Fevzu’l-Kebîr fî Usûli’t-Tefsîr, Trc. Selmân el-Hüseynî en-Nedvî, Dâru’s-Sahve, Kâhire, 1407/1986. DEMİRCİ, M., Kur’ân Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 2015. DEMİRCİ, M., Tefsir Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, İstanbul, 2016. EBÛ ZEHRA, M. A., el-Mu’cizetü’l-Kübrâ el-Kur’ân, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, y.y., ts. ERDOĞAN, İ. H., “Nübüvvetin İspatı Bağlamında Kur’an’ın Psikolojik İ’câzı”, Kelam Araştırmaları Dergisi, Cilt: XV, Sayı: 2, (2017): 402-420. ERDOĞAN, İ. H., “Kur’ân’ı Mûcize Kılan İ’câz Yönü Fesâhat ve Tenâsüp Fahreddin er-Râzî’ye Göre” Turkısh Academıc Research Revıew, Cilt:3, Sayı: 2, (2018): 39-60. ERDOĞAN, İ. H., Nübüvvetin İspatı ve İ’câzu’-Kur’ân, Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2019. ERMENAKLİ, S. A., “Kur’an Tercemesine Dair”, Sebilürreşad, Cilt: 10, Sayı: 240, İstanbul, 1957. ERTAN, V., “Eyüp Sabri Hayırlıoğlu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 17:50-51, İstanbul: TDV Yayınları, 1998. ERTAN, V., “Sabık Diyanet İşleri Başkanı Eyüp Sabri Hayırlıoğlu”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 77, Ekim, (1968): 227-228. EŞREF, E, “Akif’in Kur’an Tercemesi: Nasıl Başladı, Sonra Niçin Yakıldı?”, Sebilürreşad, Cilt: 12, Sayı: 291-295, İstanbul, 1959. GÖKÜŞ, Ş., II. Meşrutiyet Dönemi Türkçülük Akımında Eğitim, Din Eğitim ve Öğretimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2013. HAYIRLIOĞLU, E. S., “Türkçe Kur’an Okunamaz”, Türkçe Kur’an Okunamaz, Hazırlayan: Mümin Çevik, (II. Baskı), İstanbul, 1958. HAYIRLIOĞLU, E. S., “Diyanet Riyasetinin Bir Tavzihi”, Sebilürreşad, Cilt: VI, Sayı: 143. İBNU’L-ARABÎ, E. B., Ahkâmu’l-Kur’ân, Tahrîc ve Ta’lîk: Muhammed Abdulkâdir Atâ, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003. KARA, M., “Doğu ve Batı Türkçesinde Kur’an Tercüme ve Tefsirleri,” Diyanet İlmi Dergi, Cilt: XXIX, Sayı: 3. (1993): 25-36. KATTÂN, M. H., Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mektebetu’l-Meârif li’n-Neşri ve’t-Tevzî’, y.y., 1421/2000. MUHAMMED A., el-Aslân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Nşr. Muhammed Abdulmun’im, y.y., 1417/1996. MÜSTAĞFİRÎ, E. A. C., Fedâilu’l-Kur’ân, Thk. Ahmed b. Fâris, Dâru İbn Hazm, y.y., 2008. OGAN, M. R., “Baltacıoğluna Cevap: Kur’an’ı Tercüme Teşebbüsü”, Sebilürreşad, Cilt: 9, Sayı: 217, İstanbul, 1956. OGAN, M. R., “Kur’an’ı Kerim Nedir?”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 257, İstanbul, 1857. OGAN, M. R., “Kur’an’ın İstismarı”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 256, İstanbul, 1957. OKİÇ, T., “Hadîste Tercüman”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XIV, (1966): 27-52. SAFA, P., “Kur’an Tercümesi”, Sebilürreşad, Cilt: 10, Sayı: 250, İstanbul, 1957. SAĞDİÇ, R. N., “Kur’an Tercümeleri Münasebetiyle Mehmet Akif Merhum Hakkındaki Hatıralar”, Sebilürreşad, Cilt: 11, Sayı: 269, İstanbul, 1958. SICAK, A. S., Kur'an Tefsirinde Öznellik, Ankara Okulu, Ankara, 2017. ULUNAY, “Yeni Türkçe Kur’an”, Sebilürreşad, Cilt: 10, Sayı: 250, İstanbul, 1957. USEYMİN, M. S. M., Usûl fi’t-Tefsîr, Thk. Kısmu’t-Tahkîk bi’l-Mektebeti’l-İslâmiyye, Nşr. el-Mektebetu’l-İslâmiyye, 1422/2001. ÜNLÜ, S., “Kur’an-ı Kerim’in Türkçeye Çevrilmesi ve İlk Türkçe Kur’an Tercümeleri”, Dinî Araştırmalar, Ocak-Nisan, Cilt: 9, Sayı: 27. (2017): 9-56. YILMAZ, H., “Kur’ân Meali Bağlamında Harfî Tercüme ile Tefsirî Tercüme Türü Arasında Bir Mukayese”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 6, Kars, (2016): 1-18. ZEHEBÎ, M. S. H., et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Mektebetu Vehbe, Kâhire, ts. ZERKEŞÎ, B., el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, (Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû) y.y., 1376/1957. ZÜRKÂNÎ, M. A., Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Matbaatu Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû, (III. Baskı), y.y, ts.