Savaş Filleri ve Mürettebatının Silahları

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 405 - 451, 30.03.2020

Umut Kansoy

Öz

Savaş filleri, karada yaşayan hayvanların en büyüğü olmaları sebebiyle kendi zamanlarının tankları olarak değerlendirilebilir. Filbânlar (mahout), fil sırtındaki savaşçılar (bhôî) ve yerde fili koruyan piyâdeler bir ekip olarak savaşmaktaydılar. Filbânlar, fil kancası denilen aletleri hem bir silah olarak hem de filleri yönetmek için kullanırlardı. Ayrıca kalkan ve mızrak da kullanmaktaydılar. Fil sırtındaki savaşçılar ise mızrak, ok-yay, nâvek, Tatar yayı, ballista, karûre (Molotof kokteyli), tüfek, jingal, ganjal (fil topu) vb. silahlar kullanmaktaydılar. Filin açıkta kalan kısımlarını koruyan piyâdeler ise genellikle mızrak ve karûre kullanmaktaydılar. Savaşçılar gibi filler de çeşitli silâhlar, zırhlar ve koruyucu örtüler ile teçhiz edilmekteydiler. Hortumları ve fildişleri üzerine zincir, topuz, mızrak ve kılıç gibi silâhlar yerleştirilmekteydi. Bu çalışmada zikredilen hususların tespiti için Hint, Arap ve Fars ana kaynakları ile Gazneli, Delhi Türk Sultanlığı ve Babürlüler devri ana kaynakları incelenmiştir. Seyahatnamelerden de istifade edilmiştir. Konuyla ilgili minyatürler ve arkeolojik materyaller taranmış ve analiz edilmiştir. Savaş filleri hakkında yapılan modern çalışmalardan da istifade edilmiştir. Böylece savaş fili mürettebâtının ve savaş fillerinin silahları anlatılmış, savaş sırasındaki tesirleri sergilenmiş ve az bilinen bir konu tanıtılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Savaş Fili Mürettebâtının Silahları, Savaş Fili Silahları, Fil Zırhları

Teşekkür

Esko Naskali ve Osman Gazi Özgüdenli'ye teşekkür ederim.

Weapons of War Elephants and their Crews

Öz

War elephants can be considered as the tanks of their own time as they are the largest of the animals living on land. The elephant riders (mahout), warriors on elephant back, and infantry warriors guarding the elephant on the ground would fight as a team. Elephant riders used tools called elephant hooks both as a weapon and to manage the elephants. They also used shields and spears. The warriors on the back of the elephant used weapons such as spears, bows and arrows, naveks, crossbows, ballistas, Molotov cocktails (karûre), rifles, jingals and ganjals (elephant cannon). The infantry, which protected the exposed parts of the elephant, generally used spears and Molotov cocktails (karûre). Elephants, like warriors, were equipped with various weapons, armor and protective covers. Weapons such as chains, knobs, spears and swords were placed on their trunks and tusks. In this study, Indian, Arabian and Persian sources, and the main sources of the Ghaznavids, the Delhi Turkish Sultanate and the Mughal period were analyzed. Travel books were also used. Miniatures and archaeological materials on the subject were scanned and analyzed. Modern studies on war elephants have also been used. Thus, the weapons of the war elephant crew and their elephants were described, their effects during warfare were shown, and a little-known subject has been introduced.

Anahtar Kelimeler

Weapons of War Elephant Crew, War Elephant Weapons, Elephant Armor

Оружие войны слонов и экипажа

Öz

Боевых слонов можно считать танками своего времени, так как они являются самыми крупными из животных, обитающих на суше. Всадники слонов и воины на спине слонов и пехота, охранявшие слона на земле сражались в одной команде. Всадники слонов использовали инструменты, так называемые слоновыми крючками, в качестве оружия и для управления слонами. Они также использовали щиты и копья.Воины на спине слонов использовали копье, лук-стрелу, навек (ناوک), арбалет, баллиста, коктейль Молотова (каруре), винтовку, джингал, ганджал (слоновую пушку) и подобное оружие. Пехота, которая защищала открытые части слона обычно использовала копья и коктейли Молотова (каруре). Как и воины, слоны были вооружены различным оружием, доспехами и защитной одеждой. Оружие, такое как: цепи, железные палицы, копья и мечи были помещены в их шланги и слоновую кость. В этом исследовании были проанализированы основные источники индийского, арабского и персидского языков, а также основные источники периода Газнели, “Дели Турецкого султаната” и Моголы (Бабур) для определения упомянутых пунктов. Также использовались путевые книги, миниатюры и археологические материалы на эту тему были отсканированы и проанализированы. Современные исследования слонов войны также были использованы. Таким образом, было описано оружие экипажа боевых слонов и продемонстрированы их эффекты во время войны, а также попытки ввести малоизвестный предмет.

Anahtar Kelimeler

Оружие войны, Экипаж слона, оружие военных слонов

Kaynakça

• ABUL-FAZL-I-‘ALLÂMÎ, The Âîn-i-Akbarî, Vol I, translated from the original Persian by H. Blochmann M. A. (Asistant Professor, Calcutta Madrasah), Calcutta: printed fort he Asiatic Society of Bengal, 1873.
• AFANASİY NİKİTİN, Üç Deniz Ötesine Seyahat, çev. Serkan Acar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• AHMED BİN ALİ İBN MESKÛYE, Tecârib’ül İmam, I, mütercim Ebulkâsım İmamî ve Ali Nakî Monzevî, Tahran: Sirûş/Tûs, h.ş. 1369/1376.
• AMÎD, H., Ferheng-i Farsi-yi ‘Amîd, II, Tahran: Müessese-yi İntişarat-ı Emir Kebir, h.ş. 1379.
• ARCHER, C. I.; FERRİS, J. R.; HERWİG, H. H. Ve TRAVERS, T. H. E., Dünya Savaş Tarihi, çev. Cem Demirkan, İstanbul: Akyüz Yayın Grubu, 2006.
• BENNETT, M., v.dğr., Dünya Savaş Tarihi Orta Çağ 500-1500, çev. Özgür Kolçak, 1. cilt, İstanbul: Timaş Yayınları, Şubat 2011.
• CHAKRAVARTİ, P. C., The Art of War in Ancient India, The University of Dacca, Ramna Dacca 1941. COWPER, H. S. The Art of Attac, Ulverston: W. Holmes, Ltd., Printers, 1906.
• ÇAĞLAYAN, H. H., “Ekber Şâh Döneminde Hindistan (1542-1605)”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2005.
• ÇETİN, A., Memlûk Devleti’nde Askerî Teşkilat, İstanbul: Eren Yayıncılık, 2007.
• DEHHODÂ, A. E., Ferheng-i Mutavassıt-ı Dehodâ, I-II, zîr-i nazar-ı Dr. Seyyid Cafer Şehîdî, Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahrân, h.ş. 1390.
• DEVRİES, K., v.dğr., Dünya Savaş Tarihi, Haçlı Seferleri 1097-1444, çev. Emîr Yener, 5. cilt, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• DUMAN, İ., Büyük Selçuklu Ordusunda Kullanılan Savaş Aletleri, İstanbul: Selenge Yayınları, 2020.
• EBÛ ABDULLAH MUHAMMED İBN BATTÛTA TANCÎ, İbn Battûta Seyahatnâmesi, çev. inceleme ve notlar: A. Sait Aykut, 1-2. cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• EBU AMR MİNHACEDDİN OSMAN BİN SİRACEDDİN EL-CÜZCÂNÎ, Tabakât-ı Nâsırî, nşr. Captain W. Nassau Lees, LL.D. ve Mawlawis Khadim Hosain ve ‘Abd Al-Hai., Calcutta: Printed at the College Press, 1864.
• EBU’L-FAZL-I ‘ÂLLÂMÎ, Âîn-i-Ekberî, edited H. Blochmann, M. A., Asistant Calcuta Madrasah, 1. cilt, Calcuta: Printed For The Asiatic Society of Bengal in The Bibliotheca İndica, 1872 (Reprint 1993).
• EMÎR HUSREV-İ DİHLEVÎ, Hazâinü’l-fütûh (Târîh-i Alâ'î), nşr. Muhammed Vahîd Mîrzâ, For Asiatic Society of Bengal 1953, Second Edition for National Committee for Seven Hundrerth Anniversary of Amir Khusrau, Under Supervision of the National Book Foundation of Pakistan, 1976.
• EMÎR HUSREV-İ DİHLEVÎ, “Gurratü’l-kemal”, Külliyat-ı Emîr Husrev-i Dihlevî içinde, Hekimoğlu Alipaşa (Hkm.), nr. 661: vr. 129b-310a, Süleymaniye Kütüphanesi.
• EMÎR HUSREV-İ DİHLEVÎ, “Kitâb-i gazeliyât”, Külliyat-ı Emîr Husrev-i Dihlevî içinde, Hekimoğlu Alipaşa (Hkm.), nr. 661: vr. 393b-836a [841a], Süleymaniye Kütüphanesi.
• ENVERÎ, H., Ferheng-i Feşorde-i Sohan, 1.-2. cilt, Tahran: İntişârât-ı Sohan, 1382.
• ERDAL, O., “Selçuklu Silisli Seramik Biblo Geleneğinin Sanatsal Tasarım Açısından Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tasarım Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya 2017.
• FAHR-İ MÜDEBBİR, Âdâbü’l-harb ve’ş-şecâ‘a, nşr. Ahmed Süheylî Hânsârî, Tahran h.ş. 1346/1967.
• GAZİ ZAHÎREDDİN MUHAMMED BABUR, Baburnâme, Doğu Türkçesinden çev. Reşit Rahmeti Arat, Önsöz ve Tarihi Özet: Y. Hikmet Bayur, İstanbul: Kabalcı Yayın Evi, 2006.
• GÖKSU, E., Türk Kültüründe Silah, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2008.
• GÜNDÜZ, Ş., Yaşayan Dünya Dinleri, İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007.
• HİNZ, W., İslâm’da Ölçü Sistemleri, çev. Acar Sevim, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları (No. 487), Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları (No. 21),1990,
• İBN ARABŞÂH, Zendegânî Şegeft Âver-i Timur (Acaib el-Makdur fi Nevaib Timur), çev. Muhammed-Ali Necâtî, Tahran: İntişârât-i Bongâh-i Tercüme ve Neşr-i Kitâb, 1977.
• İBNÜL ESİR CEZRÎ, Târîh-i Kâmîl-i Bozorg-i İslâm ve Îrân, çev. Abbâs Halîlî, Ebul Kâsım Hâlet, 8. cilt, Tahran: Müesese-i Matbuât-ı İlmî, h.ş. 1371.
• İBN ZAFER ES- SIKILLİ (SİCİLYALI İBN ZAFER), Adil Hükümdar (Sülvânü’l-mutâ fi ‘udvâni’l-etbâ), hazırlayanlar Joseph A. Kechichian-R. Hrair Dekmejian, çev. Barış Doğru, İstanbul: Kırmızıkedi Yayınevi, 2009.
• IRVINE, W., The Army of Indian Moghuls, London: Luzac & Co, 1903.
• İSÂMÎ, Futuh-us-Salatin (The Shahnama of Medieval İndia of İsâmî), nşr. A. Mahdi Husain, Ağra 1938.
• KANAR, M., Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Birim Yayıncılık, 1998.
• KANSOY, U., “Delhi Türk Sultanlığı’nda Ordu (1206-1414)”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 2018.
• Kautilya, Arthaşastra, haz. L.N. Rangarajan, çev. Utku Umut Bulsun, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018.
• KAUTİLYA, Kautilya’s Arthashastra, Translated into English by R. Shamasastry (pdf): https://archive.org/details/Arthasastra_English_Translation (23 Şubat 2017).
• KİDAMBİ, S.; KAYA, K., Hindî-Tükrçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
• KİSTLER, J. M., War Elephants, foreword by Richard Lair, Westport, Connecticut London: Praeger, 2006.
• KORTEL, H., Delhi Türk Sultanlığı’nda Teşkilat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• KRAMRISCH, S., Painted Delight: Indian Paintings from Philadelphia Collections, Philadelphia: Philadelphia Museum of Art, 1986.
• LUDOVİCO Dİ VARTHEMA, The Travels of Ludovico Di Varthema İn Egypt, Syria, Arabia Felix, İn Persia, İndia, And Ethiopia A.D. 1503 To 1508, translated from the original İtalian edition of 1510, with a preface, by John Winter Jones, Esq F.S.A., and edited, with notes and an introduction, by Percy Badger, London: Printed For The Hakluyt Society, 1863.
• MES‘ÛD-İ SA‘D-İ SELMÂN, Divan-ı Mes‘ûd-i Sa‘d-i Selmân, tashih: Merhum Reşîd Yâsmî, Müessese-yi Çâp ve İntişârât-i Pîrûz, Dey Mâh 1330/1951.
• MİNHÂC EL-DÎN SİRÂC EBÛ ‘OMER ‘OSMAN CÛRCÂNÎ, Tabakât-i Nâsırî, II, Musahhih/Muhakkik; A’bd el-Hay Habîb, Tahran: Dunyâ-yi Kitâb, h.ş. 1363, 354.
• NEVÂ’Î, ‘Abdal-Huseyin, Esnâd ve Mekâtibât-ı Târîhî-ye Îrân Ez Tîmûr tâ Şâh İsmâîl, Tahran: Şirket-i İntişârât-ı İlmî ve Ferhengî, h.ş. 1370/1991.
• NİCOLLE, D. (text); HOOK, R. (illustrated), The Mongol War Lords: Genghis Khan, Kubilai Khan, Hülegü, Temerlane, United Kingdom: Firebird Books, 1990.
• NİZÂMÜDDÎN ŞÂMÎ, Zafernâme-i Tarih-i Fütuhât-ı Tîmûr Gurgânî, nşr. Penâhî Semnânî, Tahran: Sazmân-ı Neşr-i Kitâb İnştişârât-ı Bamdâd, h.ş. 1363.
• NOSSOV, K. S. (text); DENNİS, P. (illustrated), War Elephants, Great Britain: Osprey Publishing, 2008.
• NOSSOV, K. S. (text), DELF, B. (illustrated), Indian Castles 1206-1526 (The Rise and Fall of the Delhi Sultanate), Great Britain: Osprey Publishing, 2006.
• PİYADEOĞLU, C., “Gazneliler ve Büyük Selçuklular’da Filin Kullanılmasına Dair Bazı Tespitler”, XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri, 2. cilt, 11-13 Kasım 2014, 67-90.
• POPOV, A. A.; BANNİKOV, A. V., “Nenapisannaya Stranitsa Istorii Boyevıh Slonov (Greko-Baktriya i Indo-Greçeskiye Tsarstva)” Vestnik Cpbgu, Ser. 2, 2010, vıp. 3, 28-35 (ПОПОВ, А. А.; БАННИКОВ, А.В., “НЕНАПИСАННАЯ СТРАНИЦА ИСТОРИИ БОЕВЫХ СЛОНОВ (ГРЕКО-БАКТРИЯ И ИНДО-ГРЕЧЕСКИЕ ЦАРСТВА)”, Вестник СПбГУ, Сер. 2, 2010, вып. 3, 28-35).
• RUY GONZALES DE CLAVİJO, Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a Seyahat, çev. Ömer Rıza Doğrul, İstanbul: Köprü Kitapları, 2016.
• SALEHPUR, C., Ferheng-i Fârsî be Türkî-yi İstanbûlî (Kimiya Genel Sözlüğü Farsça-Türkçe), Tahran: İntişârât-i Cengel, h.ş. 1385.
• SALLER, M., Elephants A Cultural and Natural History (Original title: Der Elephant in Natur-und Kulturgeschichte), Editör: Karl Gröning, Könemann/Germany 1999.
• SEKUNDA, N. (text); MCBRİDE, A. (illustrated), Seleucid and Ptolemaic Reformed Armies 168-145 B.C. Volume I, Stockport: Montvert Publications, 1994.
• SOMADEVA, Masal Irmaklarının Okyanusu (Kathâsaritsâgara), çev. Korhan Kaya, 1. cilt, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• SUKRA, “The Sukranîti”, The Sacred Books of the Hindus vol XIII içinde, translated by various Sanskrit Scholars, edited Major B. D. Basu, I.M.S. (Retired), Allahabad: Published by Sudhindranâta Vasu from the Pânini Office, Bhuvaneswari Âsrama, Bahadurganj, 1914.
• ŞEREFEDDÎN ‘ALİ YEZDÎ, Zafernâme, nşr. Seyyid Said Mir Muhammed Sâdık, Abdülhüseyin Nevâî, 1. cilt, Tahran h.ş. 1387.
• TÂCEDDÎN HASAN NİZÂMÎ, Tâcü’l-me’âsir, ed. & annotated Syed Amir Hasan Abidi, New Delhi: Persian Research Centre Office of the Cultural Counsellor Embassy of the İslâmic Republic of Iran, h.ş. 1387/2008.
• TURNBULL, S. (text), REYNOLDS, W. (illustrated), Siege Weapons of the Far East (1), Great Britain: Osprey Publishing, 2001.
• UĞURLU, M., Münyetül-Guzât, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1987.
• UYANIK, H., “Hellenistik Orduların Mobil Kuleleri ve Savaş Tankları: Savaş Filleri”, Denizli: Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Sayı 36, 183-198.
• ÜNLÜ, N., İslam Tarihi, 1. cilt, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1992.
• YAHYA B. AHMED B. ABDULLAH SİRHİNDÎ; Târîh-i Mübârekşâhî, nşr. Muhammed Hidayet Hüseyin, Tahran: İntişârât-ı Esâtîr, hş. 1382.
• WELCH, S. C., India Art and Culture 1300-1900, New York: The Metropolitan Museum of Art, 1985-1986.
• ZAHÎR AL-DÎN MUHAMMAD BÂBUR, A digital facsimile of Walters Ms. W.596, Memoirs of Babur (Bâburnâmah), Published by: The Walters Art Museum, Baltimore, Maryland 2009, 2011.
• ZENCÂNÎ, M., Ferheng-i Câmi‘ Şâhnâme, Tahran: Müessese-i İntişârât-i ‘Atâî, h.ş. 1380.
• ZİYÂEDDÎN BERENÎ, Târîh-i Fîrûzşâhî, nşr. Seyyid Ahmed Hân, Osnabrück: 1981.
• İnternet ve Medya Kaynakları
• “Agni Purana”: https://en.wikipedia.org/wiki/Agni_Purana (20.01.2020).
• “Angkor Thom”: https://hartwish.wordpress.com/tag/angkor-thom/ (26.07.2019).
• “Angkor Wats bas Relief”: https://hartwish.files.wordpress.com/2013/03/p1070211.jpg (26.07.2019).
• “Ankus (Elephant Goad)”: https://www.instazu.com/media/1581903033342781379 (21.07.2019).
• “#วังหน้าแห่งกรุงศรีอยุธยา #พิพิธภัณฑ์ฯ #พระยาโบราณราชธานินทร์ (# Ayutthaya Gezisi # Müze #Ph Phraya Boran Ratchanarin)”: https://www.youtube.com/watch?v=vdA_cnBC43s (24.01.2020).
• “Battle of Khajwa”: https://military.wikia.org/wiki/Battle_of_Khajwa (24.07.2019).
• “Battle of Raphia”: https://alchetron.com/Battle-of-Raphia (22.01.2020).
• CARTWRİGHT, M., “Elephants in Greek & Roman Warfare”, Ancient History Encyclopedia: https://www.ancient.eu/article/876/elephants-in-greek--roman-warfare/ (04.02.2020).
• “Cave paintings in India”: https://en.wikipedia.org/wiki/Cave_paintings_in_India (20.01.2020).
• “Chandrakasem Müzesi Phra Nakhon Si Ayutthaya Eyaleti”: https://www.bloggang.com/m/viewdiary.php?id=athena-th&month=05-2015&date=08&group=18&gblog=47 (24.01.2020).
• de RUİTER, Branko F. van Oppen, “Monsters of Military Might: Elephants in Hellenistic History and Art”: https://www.mdpi.com/2076-0752/8/4/160/htm (04.02.2020).
• “Elephant Armour”: http://www.vikingsword.com/vb/showthread.php?t=24489&page=2 (15.01.2020).
• “Elephant Armour, Delhi Museum”: https://www.flickr.com/photos/301202/2941216153/in/photostream/ (25.07.2019).
• “Elephants at War: India to Southeast Asia”: https://hariragat.blogspot.com/2015/08/elephants-at-war-india-to-southeast-asia.html (25.07.2019).
• “Elephant figure, Iran, 12th-13th century AD”: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Elephant_figure,_Iran,_12th-13th_century_AD,_blue_glaze_with_iridescence_-_Matsuoka_Museum_of_Art_-_Tokyo,_Japan_-_DSC07303.JPG (23.01.2020).
• “Elephant figure, Iran, 12th-13th century AD”: https://hiveminer.com/Tags/artifact%2Ctehran (23.01.2020). “Elephant figure, Iran, 12th-13th century AD”: https://i.pinimg.com/originals/87/cb/f9/87cbf90098f2acfe056040749b007ded.jpg (23.01.2020).
• “Elephant in Battle (Kota)|Walters Museum, Philadelphia”: https://www.livehistoryindia.com/living-history/2019/02/09/the-vivacious-art-of-haroti (24.07.2019).
• “Elephant Tusk Sword”: https://collections.royalarmouries.org/object/rac-object-48443.html (23.06.2019).
• “Elephant Tusk Sword”: https://tr.pinterest.com/pin/497225615097524080/?lp=true (23.06.2019).
• “Elephant Sword”: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/679021 (23.06.2019).
• “Elephant with howdah and figure”: https://www.si.edu/object/fsg_F1967.26?width=85%25&height=85%25&iframe=true&destination=spotlight/elephants (23.01.2020).
• “Fil”: http://tr.wikipedia.org/wiki/Fil (22.06.2019).
• “Fil”: http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvRmls (22.06.2019).
• “Fil Tahtırevânına Monte Edilmiş Ganjal Önden ve Yandan Görünüş”: http://www.vikingsword.com/vb/showthread.php?t=24489&page=2 (24.01.2020).
• “How Bangalore Got İts Name”: http://guruprasad.net/posts/how-bangalore-got-its-name/ (20.01.2020).
• “Human & Elephant, 3500 Years of History!”: https://www.airavata-cambodia.com/human-elephant-3500years/ (22.06.2019).
• “Indian (Mughal) matchlock swivel cannon (zamburak, shaturnal, shahin)”: http://www.vikingsword.com/vb/showpost.php?p=201544&postcount=5 (25.07.2019).
• “India’s weapons: elephants and... armor! (Part of 2)”: https://en.topwar.ru/85989-oruzhie-indii-slony-i-dospehi-chast-2.html (24.01.2020).
• “Indian pistol / elephant goad (ankus)”: https://tr.pinterest.com/pin/770397079984557945/?lp=true (26.07.2019).
• “#islamicarms Instagram Posts”: https://www.instazu.com/tag/islamicarms (21.07.2019).
• KAUTİLYA, Kautilya’s Arthashastra, translated into English by R. Shamasastry (pdf): https://archive.org/details/Arthasastra_English_Translation (23 Şubat 2017).
• “ข้าบดินทร์ KhaBadin EP.9 Full | 19-06-58 | TV3 Official”: https://www.youtube.com/watch?v=M7-wuTvcKT0&t=133s (24.01.2020).
• “ข้าบดินทร์ KhaBadin EP.10 Full | 20-06-58 | TV3 Official”: https://www.youtube.com/watch?v=KQl4U7W_JCY&t=313s (24.01.2020).
• “Mauryan and Pre-Mauryan soldiers from the Sanchi Stupa”, Ancient History Encyclopedia: https://www.ancient.eu/image/8566/mauryan-and-pre-mauryan-soldiers-from-the-sanchi-s/ (13.01.2020).
• “Mahabharata”: https://en.wikipedia.org/wiki/Mahabharata (20.01.2020).
• Michaellovejoj.com, “15mm wargames miniatures”: https://www.michaellovejoy.com/15mm/15mm.html (04.02.2020).
• “@mughalartifacts”: https://www.instazu.com/media/1897092207010525980 (21.07.2019).
• “Mughal War Elephants”: https://www.ancient-origins.net/history/war-elephants-military-tanks-ancient-world-009967 (22.06.2019).
• “Mughal War Elephants”: https://youtu.be/mBPtIyfd1No?t=186 (23.07.2019).
• “Pamyatniki Greko-Baktriyskovo İskustva”: https://stiv-berg.livejournal.com/tag/%D0%A1%D0%B8%D0%B1%D0%B8%D1%80%D1%8C (18.01.2020).
• PATRİCK, N., “Animals of War: Surviving examples of elaborate war Elephant Armor”: https://www.thevintagenews.com/2016/07/29/animals-of-war-surviving-examples-of-elaborate-war-elephant-armor/ (25.07.2019).
• “Sanchi”: https://tr.qwe.wiki/wiki/Sanchi?ddexp4attempt=1 (20.01.2020).
• “Sanchi Rölyefi Arka Alt Arşitrav”: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Temptation_of_the_Buddha_with_Mara%27s_army_fleeing.jpg (20.01.2020).
• “Savaşlarda Korku Salan Fil Zırhı”: http://www.hisartmuseum.com/tr/Page.asp?ID=1181 (20.06.2019).
• “Sultan Murad Bakhsh from Storia do Mogor by Niccolao Manucci”: https://www.universalcompendium.com/tables/xfam/3201-3400/3222%20-%20mughal/notes/images/sultan-murad-bakhsh-storia-mogor-niccolao-ruler-manucci-mughal-empire.htm (20.01.2020).
• “The Celtic Invasion of Greece – The Gallic Tsunami”: https://hellenisticagepodcast.wordpress.com/2019/01/28/020-the-celtic-invasion-of-greece-the-gallic-tsunami/ (13.01.2020).
• “Veeragallu stones will stay put in Begur”: https://bangaloremirror.indiatimes.com/bangalore/others/veeragallu-stones-begur/articleshow/47376322.cms (20.01.2020).
• “Vintage indo Persian Ottoman mughal Islamic rajput steel ankush elephant goad and axe silver damascened”: https://www.imgrumtag.com/hashtag/elephantgoad (21.07.2019).
• “WarOnline.org | İzrailskiy Voyenno-İstoriçeskiy Forum”: https://tr.pinterest.com/pin/295689531767536954/ (03.01.2020).
• ZAHÎR AL-DÎN MUHAMMAD BÂBUR, A digital facsimile of Walters Ms. W.596, Memoirs of Babur (Bâburnâmah), Baltimore, Maryland: The Walters Art Museum, 2009, 2011, baştan 21. minyatür (sayfa no yok): https://art.thewalters.org/files/pdf/W596.pdf (25.07.2019).