Hitit Mektuplarında Kâtiplerin ve Görevlilerin Şahsi Yazışmaları

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 4, 2517 - 2554, 30.12.2020

Gülgüney Masalcı Şahin

Öz

M.Ö. İkinci binyılda Anadolu’da egemenlik kurmuş olan Hititlere dair bilgilerimizin büyük çoğunluğu başta başkent Hattuša olmak üzere farklı merkezlerden çıkarılan çiviyazılı tabletler yoluyla elde edilmektedir. Bu belgeler arasında Hitit devletine ait mektuplaşmalar bulunmaktadır. Hitit mektuplaşmalarının uluslar arası içerikte olanları, büyük krallıklarla gerçekleşmektedir. Mektupların ülke içindeki başka bölgelerdeki vasal krallara ya da görevlilere gönderilmesi de söz konusudur. Bunlardan özellikle de Ortaköy ve Maşat Höyük’te ortaya çıkarılan tabletler içindeki mektuplar, kraldan görevlilere ya da görevlilerden başka görevlilere yazılmış mektuplardır. Bu mektuplarda dikkati çeken ise bazı mektupların sonunda çift paralel çizgi ile ayrılmış olan tabletin devamına ek mektuplar yazılmış olmasıdır. Bu satırlarda, görevlilerin şahsi yazışmalarına rastlanılmaktadır. Kimi zaman bu yöntemle birden fazla mektubun kaydedildiği, bir kişinin iki farklı kimseye iletisini ulaştırmak istediği ya da farklı kimselerin birbiri ile yazıştığı görülmüştür. Ana mektupta bir düşman meselesi ya da acil bir durum aktarılırken aynı mektupta çoğunlukla konudan bağımsız kaydedilmiş olan bu yazışmalar, kişisel meselelerin nasıl aktarıldığını gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hititler, Çiviyazılı belgeler, mektuplar, katipler

Personal Correspondence of the Scribes and Officials in the Hittite Letters

Öz

 Most of our knowledge about the Hittites, who dominated Anatolia in the second millennium BC, can be obtained through cuneiform tablets in Hattuša, the capital city, and other similar places. Among these documents, there are correspondences belonging to the Hittite state. Those which are of international feature were made with the great kingdoms. Letters are also sent to vassal kings or officials in other regions within the country. Especially the letters unearthed in Ortaköy and Maşat Höyük are written from the king to officials or from officials to other officials. What draws attention in these letters is that additional letters are written as the continuation of the tablet separated by double parallel lines at the end of some letters. Sometimes it has been observed that more than one letter was recorded with this method, that one person wanted to deliver his message to two different person, or that different persons were in correspondence with each other. While an enemy issue or an urgent situation was cited in the main letter, these correspondences, which were mostly recorded independently from the subject in the same letter, reveal that personal matters were recorded.

Anahtar Kelimeler

Hittites, cuneiform documents, letter, scribes

Kaynakça

• ALP, S., “Die Hethitischen Tontafelentdeckungen auf dem Maşat- Höyük”, Belleten C. XLIV S.173, Ankara 1980, s. 25-59.
• ALP, S., “Die Verpflichtungen šahhan und luzzi in einem Maşat-Brief”, (Gedenkschrift Einar von Schuler) Orientalia Vol.59 Nova Series Fasc.2, Firenze, 1990, s.107-113.
• ALP, S., Maşat Höyük’te Bulunan Çivi Yazılı Hitit Tabletleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• ALP, S., Hethitische Briefe aus Maşat- Höyük,Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• ASLANTÜRK, N. “Hitit Mektupları ve Mektuplarda Kullanılan Bir Hitap Şekli: “Abu/ı dùg.ga-ḭa”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 18, Nisan 2019, s. 139-155.
• ERKUT, E.S.,“Çiviyazılı Hitit Tabletleri”, Belleten, C. LXI, Aralık, Sayı: 232, Ankara 1997, s. 495-498.
• GOETZE, A., “The Hittite Laws”, Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament Third Edition with Supplement, Ed. J. B. Pritchard, Princeton University Press, Princeton-New Jersey 1969, s. 188-196.
• GÜTERBOCK, H.G., “Zile Yakınında Maşattan Gelme Bir Eti Mektubu”, (Çev.Kemal Balkan) Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi C.2 S.3, Ankara 1944, s. 389-397.
• HAGENBUCHNER A., Die Korrespondenz der Hethiter. 1. Teil. THeth 15. Carl Winter, Heidelberg 1989.
• HOFFNER JR, H. A., Letters from the Hittite Kingdom, Atlanta 2009.
• IMPARATI, F., Observations on a Letter From Maşat- Höyük, Archivum Anatolicum 3, Ankara 1997, s. 199-214.
• IMPARATI, F., Hitit Yasaları, İtalyan Kültür Heyeti, Ankara 1992.
• KARASU, C. “Sevgili Kardeşim Uzzu’ya Söyle!”, Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması/ Studies in Honor of Hayat Erkanal, Cultural Reflections, Homer Kitabevi, İstanbul 2016, s. 476-478.
• KARAUĞUZ, G., Hititlerde Haberleşme Diplomatik Muhaberat ve Diğer Kil Mektuplar, Çizgi Kitabevi, Konya 2019.
• KLINGER,J., “Das Corpus der Maşat-Briefe und seine Beziehungen zu den Texten aus Ḫattuša”, Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie Vol 85, 1995, s. 74-108.
• LAROCHE, E., Les noms des Hittites (NH), Paris 1966.
• LAROCHE, E., Les noms des Hittites: Supplément, Paris 1981.
• MARTINO S. de − IMPARATI F., “Aspects of Hittite Correspondence. Problems of Form and Content”, Atti del II Congresso Internazionale di Hittitologia, 1995, s. 103-115. OTTEN, H., “Hethitische Schreiber in ihren Briefen.” Mitteilungen des Instituts für Orientforschung 4, Berlin 1956, s. 179–189.
• ÖZKAN, S., “Türkiye Müzelerinde Korunan Çivi Yazılı Tabletler”, Prof.Dr. Recep Yıldırım’a Armağan,Ed. Pınar Pınarcık, Bilcan Gökce, Mehmet Salih Erkek, Sena Coşğun Kandal, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara 2017, s. 173-193.
• PUHVEL, J., “Discharge Of Duty: Hittite Šaḫḫan Luzzi” Journal of Cuneiform Studies , Vol. 67, Chicago 2015, s. 65-66. REYHAN, E., “Ana Hatlarıyla Hitit İdari Sistemi”, Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Gelişmesi ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sempozyumu Bildiriler, Ankara, 1998, s. 189-211.
• REYHAN, E., “Bēl Madgaltı: Hitit İdari Yapısında Bir Askeri Vali”, Memleket Siyaset Yönetim (MSY), Cilt 11, Sayı 25, Ocak 2016, s. 83-97.
• SÜEL, A., “Ortaköy’ün Hitit Çağındaki Adı, Belleten C. LIX, S. 225 Ankara 1995, s. 271-283.
• TEN CATE Ph.H.J., H., “The Scribes of the Maşat Letters and the GAL DUB.SAR(.MEŠ) of the Hittite Capital during the Final Phase of the Early Empire Period”, dubsar anta-men - Studies zur Altorientalistik. Festschrift für Willem H.Ph. Römer zur Vollendung seines 70. Lebensjahres mit Beiträgen von Freunden, Schülern und Kollegen, 1998, s. 157-178.
• ÜNAL, A., Hittite and Hurrian Cuneiform Tablets from Ortaköy (Çorum), Central Turkey. With Two Excursuses on the "Man of the Storm God" and a Full Edition of KBo 23.27, Simurg, İstanbul 1998.