II. Meşrutiyet Döneminde Coğrafya Eğitimi Ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun Coğrafyaya Katkıları

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 4, 2155 - 2176, 30.12.2020

İbrahim Türk , Esma Aytürk

Öz

Bu çalışmada, II. Meşrutiyet döneminde coğrafya dersinin müfredat programlarındaki yeri incelenmeye çalışılmıştır. Bu dersin işlenişi hakkında bilgi verilmiş ve coğrafya dersinin müfredatta yer alışı örnek programlarla birlikte açıklanmıştır. Dönemi aydınlatmak adına birçok belge örneğinden faydalanılmıştır. Ayrıca okullarda bu ders için seçilen kitapların içerikleri, hangi okul ve sınıflarda okutuldukları da bu çalışmada yer almaktadır.
Çalışmanın son kısmında ise İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun hayatına dair kısa bir bilgi verilmiş ve eğitim hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Ayrıca coğrafya üzerine yaptığı çalışmalar ve bu alanda yazmış olduğu birkaç eserle ilgili bilgi verilmiştir. Coğrafyanın daha iyi öğretilmesi hususunda önemli çalışmalar yapan İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun çalışmaları, II. Meşrutiyet döneminde önemli bir yer tutmaktadır. Coğrafya dersinin öğrenilmesi hususunda özellikle ezbercilikten uzak olunması gerektiğini vurgulayan Baltacıoğlu, bu dersin ancak yaşayarak öğrenile bilineceğini ve sevileceğini belirtmiştir.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Coğrafya, Eğitim, İsmail Hakkı Baltacıoğlu

Geographical Education in The Second Constitutional Era And The Contributions of İsmail Hakkı Baltacıoğlu To Geography

Öz

In this study, the importance of geography lesson in the curriculum at the period of Second Constitutional Era has been analyzed. This study gives information about the process of geography lesson and explains the lesson’s place in the curriculum with examples. Many documents are referred to illuminate the given time period and the contents of the textbooks that chosen for this lesson with information about schools and classes that used them included in the study. In the latter parts of the study there is a brief information about the life of İsmail Hakkı Baltacıoğlu and his view on education. Also, there is information about his contributions on geography and several works of him. İsmail Hakkı Baltacıoğlu’s works that focuses on the better teaching of geography have an important place in Second Constitutional Era. While examining this topic he stated the importance of staying away from rote learning and stressed that one can only love and learn geography by living it. 

Anahtar Kelimeler

Second Constitutional Era, Geography, Education, Teaching, İsmail Hakkı Baltacıoğlu.

Kaynakça

• AKAGÜNDÜZ, Ü.; “Son Dönem Osmanlı Eğitim Tarihinde Coğrafya Ders Kitaplarına Bir Örnek: Coğrafya Dersleri” Turkhish History Education Journal,C. 5, S:1, İstanbul, Bahar 2016, s. 340-356.
• AKYOL, İ. H., “Son Yarım Asırda Türkiye’de Coğrafya”, Türk Coğrafya Dergisi, Yıl: 1, S: 2, Ankara, Nisan 1943, s. 121-136.
• ALTIN, H.; “II. Meşrutiyetten Cumhuriyete İsmail Hakkı Baltacıoğlu ve Onun Eğitim ve Eğitimci Kavramları İle İlgili Düşünceleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 33, S: 55, Ankara, 2014, s. 219-252.
• ALTINOVA, A.; “Osmanlı Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri” Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2010.
• BAYRAKTAR, M. F.; ”Batacıoğlu, İsmail Hakkı”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1992, s. 36-38.
• CEYHAN, Ö.; “II. Meşrutiyet Dönemi Ortaöğretimde Ortadoğu Coğrafyası ve Ali Tevfik Bey’in Mufassal Memalik-i Osmaniye Coğrafyası’nda Ortadoğu”, Marmara Üniversitesi Ortadoğu İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• CEYLAN, S.; “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Ortaöğretim (1876-1920)”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Ağustos 2012.
• CÖMERT, G.; “İbtidailerde Kullanılan Coğrafya Kitaplarının İncelenmesine Bir Örnek: Küçüklere Coğrafya Hikayeleri”, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
• ÇALIŞKAN, H.; “Meşrutiyetten Cumhuriyete Geçiş Döneminde Kullanılan Coğrafya Ders Kitaplarının İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• ÇOT, F. Z.; “İttihat ve Terakki Cemiyeti Eğitim Sistemi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan 2010.
• DEMİR, O.; “İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Eğitim İlkeleri Bağlamında Endüstriyel Kontrol ve Arıza Analizi Dersinin Düzenlenmesi ve Degerlendirilmesi Bir Eylem Araştırması”, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya 2018, s. 14.
• DÖLEN, E.; “II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünun”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C. 10, S: 1, İstanbul, 2008, s. 1-46.
• ERKEK, M. S.; “İkinci Meşrutiyet Döneminde Türk Eğitim Sistemindeki Gelişmeler ve Ethem Nejat Bey”, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2009, s. 209-211.
• GÖÇERİ, N.; “Toplumsal Bir Kalkınma Modeli Olarak İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun Din Eğitimi Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme”, Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 3, S: 2, Adana, Temmuz Aralık 2003, ss. 45-64.
• GÜNGÖR, M.; “Çağın Önünde Koşan Bir Aydın: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 4, S: 1, Mersin, Haziran 2008, ss. 54-64.
• IŞIK, A. Z.; “İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun Eğitim Yaklaşımı”, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, S: 9, İstanbul, 1997, ss. 255-261.
• KARAGÖZ, S.; “Çağdaş Pedagojik Anlayışa Uygun Üç Düşünür ve Üç Yazı (1910-1919) (Satı Bey, İsmail Hakkı (Baltacıoğlu), Halil Fikret (Kanat)), Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, Yıl: 4, C.4, S: 7, Ankara, Aralık 2014, s. 92-93.
• OBUZ, Ö.; “İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Düşünce Dünyası”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir Ekim 2015, s. 383-385.
• SÖNMEZ, N.; “19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Basılmış Coğrafya Kitaplarına Göre İstanbul ve Muhtasar Coğrafya-yı Musavver İsimli Eserin Transkripsiyonu”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum 2018.
• TÜRK, İ. C.; Osmanlı Devleti’nde Tarih Eğitimi (1839-1922), Arı Sanat Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul Ekim 2013.
• TÜRK, İ. C.; “Türkiye’de Orta Tahsil” Başlıklı Risaleye Göre Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ulus Devlet Türkiye’ye İntikal Eden Ortaöğretim Mirası”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 52, Erzurum 2014, ss. 351-378.
• VERGİLİ, A.; “Bilinmeyen Bir Yönüyle İsmail Hakkı Baltacıoğlu”, Sosyoloji Dergisi, S: 29, İstanbul, 2014, ss. 407-417.
• YEŞİLTEPE, D. S.; “Osmanlı Döneminde Coğrafyanın Müfredatta Yer Alması ve Hazırlanan İlk Ders Kitapları”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
• YILMAZ, M. A.; “Maarif Salnamelerine Göre Osmanlı Devleti Eğitim Sisteminde İdadîler (1898-1903)”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Haziran 2015.