Geleneksel Deve Güreşleri ve Halı Gecesi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 1117 - 1135, 25.09.2021

Ayşegül Koyuncu Okca

Öz

Yörük yaşam biçiminin bir simgesi olarak yılın belirli dönemlerinde organize edilen deve güreşleri, bu güreşlere bağlı olarak devecilik kültürüne ait uygulama ve ritüeller günümüzde birtakım değişiklikler gösterse de sürdürülmeye çalışılmaktadır. Halı gecesi güreş gününden bir önceki günün akşamında, deve güreşini organize edenlerin ev sahipliğinde deve sahiplerinin misafir olarak ağırlandığı önemli, yemekli bir eğlencedir. Bu çalışmada yılın belli dönemlerinde geleneksel olarak Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde organize edilen deve güreşlerine bağlı olarak gerçekleştirilen, halı gecesi olarak adlandırılan ritüel konu olarak seçilmiştir. Çalışmanın özünde günümüzdeki halı gecesi eğlencesinin deve sahipleri ve eğlenceye katılanlar açısından ne anlama geldiği ve halı simgesinin geçmişten günümüze nasıl bir değişikliğe uğradığına dikkat çekilmiştir. Çalışmada literatür taraması yapılmış, 2012-2020 tarihleri arasında çeşitli tarihlerde gerçekleştirilen alan araştırmaları kapsamındaki gözlemlerden ve sözlü görüşmelerden elde edilen veriler kullanılmış, metin içerisinde deve güreşleri ve halı gecesinin fotoğraflarına yer verilerek belgeleme işlemi gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Kültürel Miras, Deve Güreşleri, Halı, Halı Gecesi

Traditional Camel Wrestlings and Carpet Night

Öz

Camel wrestling, which is organized at certain times of the year as a symbol of the Yuruk lifestyle, the practices and rituals of the camel culture depending on these wrestling have been tried to be maintained, although there are some changes today. Carpet night is an important dinner event, hosted by the organizers of the camel wrestling, where camel owners are hosted on the evening of the day before the wrestling day. In this study, the ritual called carpet night, which is organized depending on the camel wrestling traditionally organized in various regions of Anatolia during certain periods of the year, was chosen as the subject. In the essence of the study, the meaning of today's carpet night entertainment for camel owners and those who participate in the entertainment and how the carpet symbol has changed from the past to the present is emphasized. In the study, the literature was scanned, the data obtained from the observations and verbal interviews within the scope of field studies carried out between 2012 and 2020 were used, and the documentation was carried out by including photographs of camel wrestling and carpet night in the text.

Anahtar Kelimeler

Culture, Cultural Heritage, Camel Wrestling, Carpet, Carpet Night

Kaynakça

• AK, M. “Yörüklerde Halk Baytarlığı-Public Veterinary in The Yoruks”, ASOS Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi-The Journal of Academic Social Science, Yıl: 5, Sayı: 50. 2017., s. 51-60.
• AK, M. “Anamas Yaylaları ve Yörükler-Anamas Highlands and Yoruks”, Asya Studies Akademik Sosyal Araştırmalar-Academic Social Studies, No-Number: 6, 2018, s. 1-6.
• ATASOY, F ve ÖZBAŞER, F. T. “Anadolu’da Deve Yetiştiriciliği ve Deve Güreşleri-Camel Breeding in Anatolia and Camel Wrestles”, Lalahan Hayvanları Araştırma Enstitüsü Dergisi, Sayı: 54/2, 2014, s. 85-90.
• BASCOM, W. Four Functions of Folklore, Journal of American Folklore, Issue: 67, 1954, s. 333-349.
• BERRAKÇAY, O. ve YÜKSELSİN, İ. Y. “Deve Güreşi Ritüellerinde Müzik ve Müzisyenlik-Music And Musicianshıp In Camel Wrestlıng Rituals”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi-The Journal of International Social Research, Cilt-Volume: 8, Sayı-Issue: 41, 2015, p. 1428-1443.
• ÇALIŞKAN, V. “Bir Kültürün Zamana ve Mekâna Tutunma Aracı: Deve Güreşi Şenlikleri”, Âşıklar, Savaşlar, Kahramanlar ve Çanakkale, Yayına Hazırlayan: Filiz Özden, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012, s. 372- 383.
• ÇALIŞKAN, V. “Somut Olmayan Kültürel Bir Mirasın Güncel Bir Değerlendirmesi: Anadolu Devecilik Kültürü ve Geleneksel Deve Güreşi Şenlikleri-A Current Evaluatıon of an Intangible Cultural Her¬itage: The Anatolian Camel Dealing Culture and The Tradıtional Camel Wrestling Festıvals”, Journal of Cultural Inventory (Türkiye Bilimler Akademisi-KED), 2013, s. 137-166.
• DAVULCU, M. “Antalya Halk Kültüründe Deve, Devecilik ve Geleneksel Kumluca Deve Güreşleri-The Camel, Camel Rearing In Antalya Folk Culture and The Camel Wrestling Festival Of Kumluca”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiriler (17-19 Kasım 2016 Selçuk-İzmir)-First International Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling (17-19 November 2016 Selçuk-İzmir), Cilt: I-Sosyal Bilimler, Editör: Devrim Ertürk-Özgür Gökdemir, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, 2016, s. 258-291.
• DURUK, B. Çanakkale’de Devecilik Folkloru, Toplum ve Kültür Araştırmaları Derneği- TOKÜAD Yayınları, Çanakkale 2020. 138 S.
• ERTÜRK, D. “Kültürel Bir Eğlence: Geleneksel Deve Güreşleri”, Kültür, Gelenek ve Eğlence Deve Güreşleri, Editör: Devrim Ertürk-Süleyman Şanlı, Çizgi Kitapevi, 2019, s. 19-40.
• ERTÜRK, D. ve GÖKDEMİR, Ö. “Sempozyum Giriş Bildirisi”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiriler (17-19 Kasım 2016 Selçuk-İzmir)-First International Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling (17-19 November 2016 Selçuk-İzmir), Cilt: I-Sosyal Bilimler, Editör: Devrim Ertürk-Özgür Gökdemir, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, 2016, s. 15-26.
• ERTÜRK, D. ve ŞANLI, S. “Gelenekten Moderne Anadolu’da Devecilik-From Tradition to The Modern: Camel Dealing in Anatolia”, Turkish Studies Social Science, Volume: 13/26, 2018, p. 613-635.
• GENÇ, M. ve KOYUNCU OKCA, A. “Göç Yolunda Yörükler-Yuruks on Migration Routes”, Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu “Yazmalardaki El İzleri” Bildiriler-International Traditional Arts Symposium “Handprints in Yazma” Proceedings (20-21 Nisan-April 2017 Akçaabat-Trabzon), KTÜ Matbaası, Trabzon 2017, s. 244-253.
• GÜLMEZ, N. “Salihli Yöresi Deve Güreşleri-Camel Wrestling of Salihli Region”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiriler (17-19 Kasım 2016 Selçuk-İzmir)-First International Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling (17-19 November 2016 Selçuk-İzmir), Cilt: I-Sosyal Bilimler, Editör: Devrim Ertürk-Özgür Gökdemir, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, 2016, s. 298-336.
• HAYTOĞLU, E. “Dünden Bugüne Sarayköy’de Güreş Deveciliği ve Geleneksel Deve Güreşleri-From Past to Today Wrestling Camel-Dealing and Traditional Camel Wrestling in Sarayköy”, III. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu (17-19 Ocak 2019 Selçuk-İzmir)-Third International Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling (17-19 January 2019 Selçuk-İzmir), Cilt: I-Sosyal Bilimler-Volume: 1-Social Science, Editör: Devrim Ertürk-Özgür Gökdemir, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, 2019, s. 214-252.
• IŞIK, C. “Devecilik Kültüründeki Farklılaşmalar Üzerine Sosyal Antropolojik Bir Analiz- An Anthropological Analysis on Differentiation in The Culture of Camel Keeping”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiriler (17-19 Kasım 2016 Selçuk-İzmir)-First International Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling (17-19 November 2016 Selçuk-İzmir), Cilt: I-Sosyal Bilimler, Editör: Devrim Ertürk-Özgür Gökdemir, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, 2016, s. 184-199.
• KOYUNCU OKCA, A. “Geleneksel Deve Güreşleri ve Deve Donanımları”, Deve Kitabı, Editör: Emine Gürsoy Naskali-Erkan Demir, Kitapevi: İstanbul 2014, s. 43-67.
• ÖGEL, B. Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), Cilt: II. Ankara 1995, s. 538.
• ÖZ, N. D. ve Aksoy, E. “Zeyve Aşiret Dokumalarına Bir Örnek: Baskil Hacı Hasan Baba Türbesi’ndeki Halı Seccade ve Yolluklar-An Example for Zeyve Tribe Weavings: Carpet Prayer Rug and Runners in Baskil Hacı Hasan Baba Tomb”, JASSS The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 69, 2018, s. 193-211.
• ÖZDEMİR, N. Türk Eğlence Kültürü, Akçağ Yayınları, Ankara 2005, 368 S.
• ŞANLI, S. “Kültür ve Eğlence: Devecilik ve Deve Güreşleri Geleneği”, Kültür, Gelenek ve Eğlence Deve Güreşleri, Editör: Devrim Ertürk-Süleyman Şanlı, Çizgi Kitapevi, 2019a, s. 9-18.
• ŞANLI, S. “Devecilik Kültüründe Bir Eğlence Geleneği: Halı Gecesi”, Kültür, Gelenek ve Eğlence Deve Güreşleri, Editör: Devrim Ertürk-Süleyman Şanlı, Çizgi Kitapevi, 2019b, s. 59-76.
• TÜRKMEN, F. “Türk Kültüründe Tarihi Gelişim İçinde Hayvan ve Bitkilerin ‘Ölçü Birimi’ Olarak Kullanılması Hakkında”, Milli Folklor, Yıl: 24, Sayı: 95, 2012, s. 96- 102.
• USLU, F. “Yörük Çobanları ve Kişisel Eşyaları”, Yörük Araştırmaları-2, Editör: Fatih Uslu-Canan Kökus, Palet Yayınları, Konya 2020a, s. 99-110.
• USLU, F. “Yörük Obalarındaki Yaşayıştan Günümüze Uzanan Yaşam Şekilleri ve Modernite Etkisinde Bir Kent Okuması”, Yörük Araştırmaları-1, Editör: Fatih Uslu, Palet Yayınları, Konya 2020b, s. 133-141.
• UYGUR, H. K. “Necati Cumalı’nın Yenilmeyen Hikâyesinin Geleneksel Deve Güreşleri Açısından Değerlendirilmesi-Assesment of Necati Cumalı-is Epic Story Regarding Tradıtional Camel Wrestling”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiriler (17-19 Kasım 2016 Selçuk-İzmir)-First International Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling (17-19 November 2016 Selçuk-İzmir), Cilt: I-Sosyal Bilimler, Editör: Devrim Ertürk-Özgür Gökdemir, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, 2016, s. 410-431.
• UYGUR, H. K. ve ALTINTOP, G. “Geleneksel Toplu Eğlencelerin Mekân Dönüşümü: Ankara Ferfeneleri-The Transformation in Space Use in Traditional Public Entertainment: Ankara Ferfenes”, V. Uluslararası Halk Kültürü ve Sanat Etkinlikleri (12-14 Ekim 2017 Ankara)-5 th International Folk Culture and Art Activıties Symposium (12-14th October 2017 Ankara), Editör: Fatma Nur Başaran, Bildiri Kitabı: 1, Ankara 2018, s. 515-524.
• UYGUR, H. K. ve KOÇYİĞİT, A. “Eğlence Kültürü Bağlamında Deve Güreşleri-Camel Wrestling in The Context of Entertainment Culture”, II. Uluslararası Selçuk Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiri Kitabı (18-19-20 Ocak 2018 Selçuk-İzmir),-Second International Selçuk-Ephesus Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling (18-19-20 January 2018 Selçuk-İzmir), Cilt-Volume: I-Sosyal Bilimler, Editör: Devrim Ertürk-Özgür Gökdemir, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, İzmir 2016, s. 106-116.
• UYGUR, H. K. ve KOYUNCU OKCA, A. “Devecilik Kültüründe Havut Hayrının Ritüelistik Uygulamaları-The Rituelistic Practices of the Havut Hayrı in the Culture of Camel”, Mukaddime, Cilt: 10, Sayı: 1, 2019, s. 213-231.
• Kaynak Kişiler Bayır, T. (2014, 22 Ocak) Deve Güreşleri Üzerine Söyleşi, Nazilli Deve Güreş Alanı, Aydın.
• Görsel Kaynakça Çalışmada kullanılan fotoğraflar Ayşegül Koyuncu Okca arşivinde yer almaktadır.