Müellifi Bilinmeyen Bir Münşeât Mecmûası Örneği

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 4, 1622 - 1649, 30.12.2021

Bilal Elbir , Sena Çelik

Öz

Klasik Türk edebiyatında nazmın gölgesinde kalan nesrin daha etkili bir ifade kazanması için zaman içinde sanatlı ifadeler ve nesirde ahengi sağlayan sec’i kullanımı artarak nesir dili şiire yaklaştırılmış ve böylece inşâ geleneği ortaya çıkmıştır. İnşâ geleneği çerçevesinde yazılan metinler ve bu metinlerin toplandığı eserler de münşeât terimiyle ifade edilmiştir. Bu çalışmanın da asıl konusunu XVIII. yüzyılda yazılan bir münşeât mecmûası oluşturmaktadır. Ele alınan mecmûanın ismine ve müellifine dair bir bilgiye rastlanmamaktadır. Ayrıca eserin yazılış tarihine dair bir temmet kaydı olmamakla birlikte mektup sonlarında yer alan 1210 tarihi eserin XVIII. yüzyılda yazıldığını düşündürmektedir. 22 varaktan oluşan eserin ilk başlığında mektup yazmak için gerekli olan bilgiler özet mâhiyetinde verildikten sonra mektuplara geçilmiştir. 26 mektuptan oluşan eserde; mektupların 5’i husûsî, 21’i resmî mektuptur. Resmî mektupların, temessük, tezkire, arz-ı hâl, tahrîrât ve arîza/kâime türlerinde yazılması metne çeşitlilik katmıştır.Çalışmada öncelikle literatür taraması sonucu elde edilen bilgiler ışığında klasik Türk edebiyatında inşâ ve münşeât kavramlarından ve münşeât mecmûalarından kısaca bahsedilmiş daha sonra münşeât mecmûası ele alınmıştır. Edebiyat tarihi açısından büyük öneme sahip eğitici-öğretici metinlerden biri olan münşeât mecmûalarının öneminin ortaya konulması amacıyla ele alınan mecmûanın öncelikle muhtevâsı üzerinde durulmuş daha sonra transkripsiyonlu metni verilmiştir.    

Anahtar Kelimeler

İnşâ, Münşeât, Münşeât Mecmûası, Mektup.

An Example of a Münşeât Mecmûa With An Unkown Author

Öz

For the prose to gain a more efficient expression in classical Turkish literature, the use of artistic expressions and sec'i, which provides harmony in prose, has increased and prose language brought closer to poetry, and thus the prose tradition emerged. The texts written within the framework of the prose tradition and the works in which these texts are collected are also expressed with the term münşeât. The main subject of this study is a munşeât mecmua written in the 18th century. There is no information about the name and author of the mecmua. In addition, although there is no temmet record regarding the writing date of the work, the 1210 historical works at the end of the letter are thought that were written in the 18th century. In the first title of the work, which consists of 22 leaves, the information required for writing a letter is given in the summary form, and then the letters are started. In the work consisting of 26 letters; 5 of the letters are private letters and 21 of them are official letters. The writing of official letters in the types of temessük, tezkire, arz-ı hal, tahrirat, and arîza/kaime added variety to the text.In the study, first of all, in the light of the information obtained as a result of the literature review, the concepts of construction and münşeât in classical Turkish literature and münşeât mecmuas will be briefly mentioned, and then the münşeât mecmuas will be discussed. In order to reveal the importance of münşeât mecmuas, which is one of the educational-instructional texts with great importance in terms of our literary history, first of all, information about the content of the mecmua will be given, and then the transcripted text will be given.

Anahtar Kelimeler

İnşâ, Münşeât, Münşeât Mecmûası, Letter

Kaynakça

• DERDİYOK, İ.Ç., XV. Yüzyıl Şairlerinden Mesîhî’nin Gül-i Sad-Berg’i, Doktora Tezi, Adana 1994.
• DEVELLİOĞLU, F., Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 2012.
• DURMUŞ, İ.,“İnşâ”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C:22, TDV Yayınları, İstanbul 2000, Ss.334-336.
• ERKAL, M., “Öşür”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C:34, TDV Yayınları, İstanbul 2007, Ss.97-100.
• GöKÇE, R., Eski Türk Edebiyatında Mektup ve Bir Mecmû’a-i Münşeât (İnceleme-Metin-Tıpkı Basım), Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2006.
• GÜLTEKİN, H., Türk Edebiyatında İnşâ: Tarihî Gelişim-Kuram-Sözlük ve Metin, Doktora Tezi, Ankara 2007.
• HAKSEVER, H.İ.,Münşeat Mecmuaları ve Edebiyat Tarihimiz İçin Önemi, İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, S.10, İstanbul 2000, 65-76.
• İNALCIK, H., “İspence”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C:23, TDV Yayınları, İstanbul 2001, Ss.177.
• İPŞİRLİ, M.,“Arzuhal”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.3, TDV Yayınları, İstanbul 1991, Ss.447-448.
• İŞERİ, K. ve YAŞAR, S., “Topkapı Sarayı Müzesi Saltanat Arabalarından Örnekler ve Belgeleme Çalışmaları”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi , (82), Ankara 2021, Ss.139-155.
• KAZICI, Z., Osmanlı’da Vergi Sistemi, Bilge Yayıncılık, İstanbul 2005.
• KÜTÜKOĞLU, S. M., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 1994.
• MENGİ, M., “Eski Türk Edebiyatında Nesir: Gelişimi ve Kaynakçası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(10), İstanbul 2007, Ss.43-76.
• Münşeât Mecmûası, Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi, 001858.
• PAKALIN, M. Z., Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt:2, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993.
• PAKALIN, M. Z., Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt:3, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993.
• SAMİ, Ş., Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 2001.
• TAHİRÜ’L-MEVLEVÎ, Edebiyat Lügati, (Neşre haz.: Kemâl Edib Kürkçüoğlu), Enderun Kitabevi, İstanbul 1994.
• UZUN, M., “Münşeat”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C:32, TDV Yayınları, İstanbul 2006, Ss.18-20.