Erzurum Eyaletinde 1742-1800 Yılları Arasında Güvenlik Sorunları

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 5, 1670 - 1689, 03.11.2023

Mehmet Koçyiğit

Öz

Osmanlı İmparatorluğunun yükselişinin sona erdiği yıllarda toplumsal sorunlar giderek artmaktaydı. Toplumda oluşan kargaşa hali suç oranlarının da artmasına sebep olmuştur. Günlük hayatta karşılaşılan birçok sorunun ana kaynağını da güvenlik zafiyeti teşkil etmiştir. Eşkıya denilen zümre taşrada yaşayan halkın parasını ve değerli eşyalarını gasp etmiştir. Mala ve toprağa haksız müdahalelerde artışlar yaşanmıştır. Halkın değerli eşyaları veya hayvanları çalınmıştır. Devlet ise suçlara karşı caydırıcı önlemler almaya çalışsa da suçların artış oranını engelleyememiştir. Bu çalışmada 1742-1800 yılları arasında 1, 3, 5, 7 ve 9 numaralı Erzurum Ahkâm Defterlerine yansıyan güvenlik ile ilgili şikâyetlerin nasıl ve ne şekilde yapıldığı, şikayetlere verilen çözüm önerileri incelenmiştir. Bu nedenle belirtilen yıl aralığına ait hükümler taranarak güvenlik ile ilgili hükümler seçilmiştir. Tespit edilen hükümlerde daha çok cinayet, ırza tasallut, hırsızlık, iftira ve eşkıyalık gibi konularda şikâyetlerin yoğunlaştığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Erzurum, Ahkâm Defteri, Şikâyet, Haydut.

Security Problems in Erzurum Province between 1742-1800

Öz

In the years when the rise of the Ottoman Empire was coming to an end, social problems were gradually increasing. The state of disorder which occured in society led to an increase in crime rates, as well. Security weakness constituted the main source of many problems which were encountered in daily life. The groups, so-called bandits, usurped the money and valuables of the people living in the countryside. There was an increase in unfair interventions on property and land. People's valuables or livestock were stolen. Although the state tried to take deterrent measures against crimes, it could not prevent the rate of increase in crimes. This study examines how and in what manner security-related complaints which reflected in Erzurum Ahkâm Books numbers 1, 3, 5, 7 and 9 between 1742 and 1800 were made, and the solutions offered to these complaints. For this reason, the provisions related to security were selected by scanning those ones of the specified year interval. In the identified provisions, it was observed that complaints were mostly concentrated on issues such as murder, rape, theft, slander and banditry etc.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Erzurum, Ahkam Book, Complaint, Bandit

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Bab-ı Asafi Divan-i Hümayun Siciller, Erzurum Ahkâm Defterleri (A.{DVNS.AHK.ER.d).
• A.{DVNSAHK.ER.d1
• A.{DVNSAHK.ER.d3
• A.{DVNSAHK.ER.d5
• A.{DVNSAHK.ER.d7
• A.{DVNSAHK.ER.d9
• BOA, C.DH. (Cevdet Dâhiliye), (Dosya No/Gömlek No) 19/924-1/2.
• BOA. C.DH. 21/1006.
• Afyoncu, E. (2013). Zeâmet Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.43, (s. 162-164). TDV Yayınları, İstanbul s.163.
• Akdağ, M. (1970). Osmanlı Tarihinde Âyanlık Düzeni Devri (1730-1839). Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 8 (12), 14-23,
• Akdağ, M. (1995).Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası. Cem Yayınevi.
• Akman, M. (2004). Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması. Eren Yayıncılık.
• Aydın, M. (2015). Osmanlı Divan Teşkilatı ve 1281-1296/1864-1879 Tarihli 19 Numaralı Erzurum Vilayet Ahkâm Defterinin Tarihi Kıymeti, CurrentResearch in SocialSciences, 1, (3), 69-83.
• Aktaş, N. (1991). Atik Şikâyet Defterleri, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, (s. 68).TDV Yayınları.
• Bardakoğlu, A. (1996). Had. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.14, (s. 548).TDV Yayınları, TDV Yayınları.
• Başoğlu, T. (20119. Ta’zir. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.40, (s. 198-202). TDV Yayınları.
• Çağırıcı, M. (2000). İftira, TDV İslam Ansiklopedisi, C.21, (s. 522-523).TDV Yayınları.
• Çiçek, H. (2011). 1 Numaralı ve 1155-1162/1742-1749 Tarihli Erzurum Âhkâm Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi].
• Develioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitap Evi. Durhan, İ. (1999). Osmanlı Hukukunun Yapısı Üzerine Bir Etüd. AU Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, III (1), 215-232.
• Emecen, F. M. (2005). Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), 107-139.
• Ersan, M. (2010). Anadolu’da Eşkıyalık Hareketlerine Bir Bakış, (XI-XIII. Yüzyıl). XVI. Türk Tarih Kongresi, 3, Ankara, s. 133-144.
• Eş-Şazelî H. A. (1993). Cinayet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.8, (s.14-15). TDV Yayınları.
• Gümrükçüoğlu, S. O. (2010). Şikâyet Defterleri Işığında Osmanlı Hukuku ve Uygulaması (1649-1653) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Halaçoğlu, Y. (2014). XIV ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• https://www.ekrembugraekinci.com/keywordsearch/?text=Cezalar
• İlgürel, M. (1995). Eşkıya. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 11, (s. 466-469). TDV Yayınları.
• İpşirli, M. (1994). Ehl-i Örf. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.10, (s. 519-520).TDV Yayınları.
• Mert, Ö. (1991). Âyan. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.4, (s.195-198).TDV Yayınları.
• Özel, A. (1998). Ahkâm. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.1, (s.550-551).TDV Yayınları. Özkaya, Y. (1978). XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Yerli Ailelerin Âyânlıkları Ele Geçirişleri ve Büyük Hanedanlıkların Kuruluşu. Belleten, 42 (168), 667-724.
• Pakalin, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-1. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pakalin, M. Z. (1993).Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri, C. I-3, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Sahillioğlu, H. (1988). Ahkâm Defteri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 1, (s. 551).TDV Yayınları.
• Sami, Ş. (2018). Kâmus-i Türkî. İdeal Kültür Yayıncılık.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988b).Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Üçok, C. (1946). Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3 (1), 126-129.