Reflection of Single Party Economic Policies on the East

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 6, 1955 - 1977, 23.01.2024

Volkan Tunç

https://doi.org/10.46868/atdd.2023.577

Öz

With the establishment of the new Turkish state, economic development moves and policies were started to be carried out throughout the country in the Izmir Economic Congress and afterwards in order to ensure economic independence, which is the sine qua non of full independence. In the agricultural field, practices such as the abolition of the tithe, the improvement of seeds and animals and their distribution, the transition to mechanized agriculture, the establishment of agricultural schools and land crop offices, the construction and repair of irrigation canals, and land reform were carried out. On the other hand, in commercial life, while banking activities and credit opportunities were increased in line with the liberal economy adopted, many practices and policies such as customs exemptions and later the principle of statism were implemented or tried to be implemented. The contribution of the East, which makes up 15% of the country, to all these studies and practices was equally important in terms of the total development move. This study covers the policies and practices of the current government in the direction of the development of the region, in line with the analyzes of the Prime Minister of the period, the Speaker of the Grand National Assembly, the Deputy Minister of Economy, the General Inspectors and the Deputies, as a result of the examinations they carried out in the East, and the reports they produced after these analyzes between 1923-1950. In this study, it is aimed to examine the reflection of the general economic policies implemented by the single party in the East, and how the economic practices implemented by it are reflected.

Anahtar Kelimeler

Economics, One Party, Agriculture, Livestock, Trade, Industry

Proje Numarası

Yok

Tek Parti Döneminde İktisadi Uygulamaların Doğu’ya Yansıması

Öz

Yeni Türk devletinin kurulmasıyla birlikte tam bağımsızlığın olmazsa olmazı olan iktisadi bağımsızlığın sağlanması için İzmir İktisadi Kongresi ve sonrasında da ülke genelinde ekonomik kalkınma hamleleri ve politikaları yürütülmeye başlanmıştı. Tarımsal alanda öncelikle aşar vergisinin kaldırılması, tohum ve hayvan ıslahı ile bunların dağıtımı, makineli tarıma geçiş, ziraat mektepleri ile toprak mahsulleri ofislerinin kuruluşu, sulama kanallarının yapımı ve tamiri, toprak reformu gibi uygulamalar gerçekleştirildi. Bununla beraber ticari hayatta ise benimsenen liberal ekonomi doğrultusunda bankacılık faaliyetleri ve kredi imkanları arttırılırken gümrük muafiyetleri ve sonrasında devletçilik ilkesi gibi birçok uygulama ve politika hayata geçirilmiş veya geçirilmeye çalışılmıştı. Tüm bu çalışma ve uygulamalara ülkenin %15’ini oluşturan Doğu’nun da katkı sunması topyekûn kalkınma hamlesi açısından bir o denli önem arz etmekteydi. Bu çalışma, 1923-1950 dönemleri arasında başta dönemin Başbakanı olmak üzere TBMM Başkanı, İktisat Vekili, Umum Müfettişleri ve Milletvekillerinin Doğu’da gerçekleştirdikleri tetkikler neticesindeki analizleri ve bu analizler sonrasında ortaya koymuş oldukları raporlar doğrultusunda mevcut hükümetin bölgenin kalkınması doğrultusundaki politikalarını ve uygulamalarını kapsamaktadır. Bu çalışmada Tek partinin uyguladığı genel ekonomik politikaların Doğu’da nasıl bir yansımasının olduğunu, uyguladığı ekonomik pratiklerin nasıl bir karşılık bulduğunu irdelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İktisat, Tek Parti, Tarım, Hayvancılık, Ticaret, Sanayi

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• “Doğu Sorunu” Necmeddin Sahir Sılan Raporları (1939-1953). (2012). (Der.: T. Akekmekçi ve M. Pervan). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Akşin, S. (1997). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi. (Cilt 2). Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.
• Akyıldız, H. ve Eroğlu, Ö. (2004). Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Uygulanan İktisadi Politikalar. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 9 (1), 43-62.
• Arıkan, O. (1973). Doğu Bölgesi’nin Sanayileşmesi. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. (1997). (5. Baskı, C. 1). Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Avcıoğlu, D. (1996). Türkiye’nin Düzeni Dün-Bugün-Yarın. (C. 1). Tekin Yayın Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.
• Aydemir, Ş. S. (2011). İkinci Adam 1884-1938. (Özel Basım, C. 1). Remzi Kitabevi.
• Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi. Gözlem Yayınları.
• Bayar, C. (2006). Şark Raporu. (Sad.: N. Bayramoğlu). Kaynak Yayınları.
• Bayrak, M. (2013). Kürtler’e Vurulan Kelepçe Şark Islahat Planı. (2. Baskı). Öz-ge Yayınları.
• Birinci Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Raporları. (1939). Ziraat Vekâleti Neşriyat Müdürlüğü Yayınları.
• Boratav, K. (2006). Türkiye’de Devletçilik. (2. Baskı). İmge Kitabevi Yayınları.
• Dersim Raporu. (2010). (Yay. Haz.: İ. Çalışlar). İletişim Yayınları.
• Doğru, D. (2021). 1923-1950 Yılları Arasında Toprak Reformu Girişimleri ve Çiftçiyi Topraklandırma Kanununa Yapılan Muhalefet. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10 (2), 824-839.
• İnan, A. A. (1972). Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Planı 1933. TTK Yayınları.
• İnan, A. A. (1989). İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4 Mart 1923. TTK Yayınları.
• Kayıran, M. ve Metintaş, M. Y. (2018). 1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve Uygulaması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (19), 647-666.
• Kırkpınar, K. (1992). Aşar Vergisinin Kaldırılışı. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırma Dergisi, 1 (2), 105-127.
• Koca, H. (1998). Yakın Tarihten Günümüze Hükümetlerin Doğu-Güneydoğu Anadolu Politikaları (Umumî Müfettişliklerden Olağanüstü Hal Bölge Valiliğine…). Mikro Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U., Sak, G., Sönmez, S., Erkal, F., Gökmen, Ö., Şeker, N. ve Uluğtekin, M. (2001). Türkiye İş Bankası Tarihi. Kültür Yayınları.
• Koçak, C. (2016). Umûmî Müfettişlikler (1927-1952). (3. Baskı). İletişim Yayınları.
• Koçtürk, O. M. ve Gölalan, M. (2010). 1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik Dergisi, 45 (2), 48-65.
• Maxson, J. H. (1937). Şahmanis’te Kömür Deposu. Maden Tetkik Arama Arşivi. Rapor No: 681.
• Mazıcı, N. (1996). Celal Bayar Başbakanlık Dönemi 1937-1939. Der Yayınları.
• Müderrisoğlu, A. (2013). Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları. (2. Baskı). Atatürk Araştırma Merkezi.
• Ökçün, A. G. (1997). Türkiye İktisat Kongresi, 1923-İzmir Haberler-Belgeler-Yorumlar. Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları.
• Özbek, O. (1985). Doğu Anadolu’da Ziraatın Geliştirilmesinin Ana İlkeleri. Doğu Anadolu’nun (Sosyal, Kültürel ve İktisadi) Meseleleri Simpozyumu Tebliğleri, Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Matbaası, 13-15 Mayıs 1985, Tunceli, 265-281.
• Öztürk, S. (2007). İsmet Paşa’nın Kürt Raporu. Doğan Kitap.
• Pekmezciler, S. (1955). Şahmanis (Van) Linyitleri Hakkında Rapor. Maden Tetkik Arama Arşivi. Rapor No: 2309.
• Pınar, M. (2019). Cevat Dursunoğlu’nun Şark Raporu (Öneriler, Farklılıklar, Benzerlikler). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 383-405.
• Pınar, M. ve Tunç, V. (2021). Tek Parti Dönemi Raporlarında Van. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Van Özel Sayısı, 161-190.
• Renda, M. A. (2019). Hatırat. (Yay. Haz.: A. Demirci, S. Sayarı). Yapı Kredi Yayınları. Sarıçoban, G. (2020). Atatürk Döneminde (1923-1929) Türkiye Ekonomisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 222-236.
• Selek, S. (1987). Anadolu İhtilali. (8. Baskı, C. 1). Zafer Matbaası.
• Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tokdemir, E. (1988). Türkiye’de Tarımsal Yapı (1923-1933). İstanbul Teknik Üniversite Matbaası.
• Toprak Reformu ve Türkiye. (1984). (Haz.: S. Korkut). TBMM Kütüphane-Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüğü Yayını.
• Tunç, V. (2019). Van Gölü Havzası’nda Kamu Yatırımları ve Harcamaları (1946-1960). Hiperyayın.
• Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış. (1938). Birinci Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Yayını.
• Ulusoy, İ. (2018). Atatürk Dönemi İktisadi Kalkınma Modeli (1923-1938). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 111-124.
• Umumî Müfettişlikler Konferansında Görüşülen ve Dahiliye Vekâletini İlgilendiren İşlere Dair Toplantı Zabıtları ile Rapor ve Hulasası. (1937). (Haz.: M. B. Varlık). Dipnot Yayınlar.
• Yayman, H. (2011). Şark Meselesinden Demokratik Açılıma Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası. SETA.
• Yiğit, A. (2006). Geçmişten Günümüze Türkiye’yi Bölgelere Ayırma Çalışmaları ve Yapılması Gerekenler. IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 25-26 Mayıs 2006, 33-44.